Íslendingur - 26.02.1947, Síða 5

Miðvikudagina 26. febrúar 1947
lSLEN DINGUR
5
Guðmundur Kamban, rithcif.
SíðastHSið fimmtudagskvold hafði
Leikfélag Akureyrar frumsýningu á
sjóideiknum „Skálhölt“ eftir Guð-
mund Kamban. Var húsfyllir og
leiknum mjög vel fagnað. Að sýning-
unni lokinni voru leikendur ákaft
hylltir, einkum frú Regína Þórðar-
dóttir. Bárust henni margir blóm-
vendir, bæði héSan, frá Reykjavík
og úr Hafnarfirði. Ymsum öðrum
leikendum voru einnig færSir blóm-
vendir. Ágúst Kvaran ávarpaði frú
Regínu í leikslok, þakkaði henni
prýðilegan leik og þá miklu ánægju,
er hún veitti Akureyringum með
komu sinni hingað norður sem gest-
ur Leikfélagsins. Eins og mörguiti
mun kunnugt, hóf Regína hinn glæsi
lega leikferil sinn hér á Akureyri
undir handleiðslu Kvarans, og þakk-
ar hún ágætum leiSbeiningum hans
að miklu leyti þann árangur, sem
hún hefir náð á sviði leiklistarinnar.
„Skálholt" Guðmundar Kambans
er meðal merkustu sögulegra skáld-
verka, sem samin hafa verið á ís-
Landi. Er óþarft að'rekja éfríi þess
hýr, því að það muii flestuin íslend-
ingum, sem koinnír eru til vits og
ára, kuiinugt. Tekur Kamban sér fyr-
ir hendur í skáldvérki þessu að reyna
að lýsa ævi óg starfi hins kunna
kirkjuhöfðingja, Brynjólfs Skálholts-
biskups', sem mjög. kom við sögu ís-
lands á sínum tíma. Um hann, og þó
einkum h'ina glæsilegu dóttur hans,
Ragnheiði,' höfðu varðveitzt ein-
kennilegkr sagnir, og teitast Kamban
við að kryfja þessar sagnir til mergj-
ar í hinu .stórbrotna skáldverki sínu.
Fróðir menn telj.a, að „Skálholt“
sýni mjög næman skilriing Kambans
á hinu 4orráðna viðfángsefni sínu,
enda mun hann .liafa varið miklum
tíma til þess að kynna sér sögu þessa
tímabils og lifa sig inn í hugsunar-
hátt fólksins, sem var þá æði mikiS
á annan veg en nú. Er þetta. vanda-
samt verk,- því að saga 17. aldarinn-
ar er að ýmsu leyti óljós. Þrátf fyrir
þétta, hefir þó ,,Skálholt“ hlotið ó-
rnilda dórrja hjá ýms.um. Einkum
hafa margir átt erfitt með að fella
sig við túlkun hans á aambandi Daða
og Ragnheiðar pg fundizt hann mis-
hjóða Ragnheiði. Þá hefir ýmsum
þótt hann gera fítið úr Brynjólfi
biskupi, . sem sagan . hefir sveipað
einskonar: helgilj'óma um. Nákvæm
athugun á skáldvérki Kairibans og
ýtnsum sögulegum staðreyndum frá
þessmn tíma, gera þó gagnrýni þessa
fremur léttvpga. Hitt mun nær sanni,
að Kamhan .hafi. ekki- hlotið þá viS-
urkenningu fyrir þetta merkilega
sögulega skáídverk sitt, sem hann
verðskuldar.
Kambán hefir sjálfur samíð leik-
rifið „Skálholt“ eftir þeim hluta
skáldverks síns, sem fjallar um jóm-
frú Ragnheiði qg hiS örlagaríka ásta-
líf hennar og DaSa Halldórssonar.
„SKÁLHOLT"
eftir Guðmund Kamban,
Leikstjóri /ón Norðtjörð.
Eru víða mörg rnjög áhrifámikil at-
riði í leikriti þessu ogmun það vera
lengsta og stórhrolnasta leikrit, sein
sýnt hefir verið hér á landi. Er leik-
ritið í fimm þáttum, sem skiptast í
14 sýningar.
„Skálholt“ er sorgarleikur frá upp
hafi til enda. Hefst það á lævíslegu
ráðabruggi skólaþernunnar í Skál-
holti og dómkirkjuprestsins til þess
að forða prestinum frá emhættismissi
og smán, og ehdar á dauSa Ragn-
heiðar biskupsdóttur. LeikritiS er að
öðru leyti mestmegnis lýsing á þeirri
óheyrilegu meðferð, sem Ragnheið-
ur verður að sæta af hendi föður
síns.
Þa'ð er vandasamt verk að setja
þetta mikla leikrit svo á svið, að vel
fari. Má segja, aS -Jón Norðfjörð
hafi leyst það hlutverk vel af hendi,
einkum þegar þess er.gætt, að hámi
leikur ein.nig annað.aSalhlutverkið,
Brynjólf biskup. Sýnir þetta vel hina
góðu hæfileika Jóns, því aÖ liann
teflir óneitanlega á nokkuð tæpt vað
með þessu tvíþætta lilutverki sínu.
Er leikstjórnin og hlutverk Brynjólfs
biskups hvort um sig ærið nóg verk-
efni fyrir einn mann.
Heildarmynd leiksins og staðsetn-
ing leikenda var góð, þótt ýmislegt
mætti að sjálfsögðu finna að einstök-
um atriðum. Eiður Ragnheiðar, sem
er í rauninni þungamiðja leiksins,
var áhrifamikill og lýtalaus.
Meðferð leikerida á hlutverkum
sinum var eðhlega ærið misjöfn, en
hjá öllurn mjög sæmileg. Var gott
samræmi í leiknum, þótt einstaka
híutverk héfðu getáð verið skipuS
betur, með hliðsjón af eöli þeirra.
Skal nú nokkuð vikið áð ©instökum
hlutverkum í leiknum.
ASalhlutverkið, jómfrú Ragnheiði,
lék sem gestur Leikfélagsins, frú Rég-
ína Þórðardótlii'. Má það teljast mik-
ið liapp að hafa fengið þessa ágætu
og glæsilegu leikkonu lil þess að
fara með þetta vandasama hlutverk,
því a'ð réttur skilningur á því er ó-
hjákvæmilegt skilyrði þess, að sýn-
ing leikritsins geti tekizt vel. MeS-
ferð Regínu á hlutverki jómfrú
Ragnheiðar var snilldarleg. Var
hvergi hægl að finna, að lienni mis-
tækisl aS túlka á réttan hátt geð-
brigði og sálarstríð hinnar stoltu og
geðríku liiskupsdóttur. Var leikur
hennar alls staðar eðlilegur og ó-
þvingaður.
Annað aðalhlutverk leiksins,
Rrynjólf biskup, lék Jón NorðfjörS.
Kamban Jýsir Brynjólfi biskupi sem
óvenju miklum skapmanni. Virðing
og sómi hans og ættar hans situr í
fyrirrúmi fyrir öllu öðru, jafnvel
hamingju dóttur hans. Hann er
strangur kirkjuhöfðingi. gerir mikl-
ar kröfur til presta sinna og gengur
svo langt í þeim metnaði sínum, að
aldrei verði hægl að henda á neinar
misfellur hjá sér, að hann auðmýkir
dóttur sína með opinberum eiöi og
kemur jafnvel til hugar að Játa húð-
strýkja hana. Gerir Kamban skap-
ofsa biskups slíkan, áð manni finnst
stundum fulllangt gengiS. Mestur
vandi þessa hlutverks er að samræma
á eðlilegan hátt hinn mikla skapofsa
biskupsins og þann virðuleika-
brag, scm hinn hánienntaði kirkju-
höfðingi hlýtur að hafa haft. Með-
ferS Jóns á þessu hlutverki er góð og
víða ágæt. Einkum nær hann vel
ýmaum geÖbrigSum, þegar verið er
að flytja honum fréttirnar um hrös-
un dóttur hans. Ef til vill gerir hann
biskupinn á einstaka stað run of
. Regína Þófðardóttir-
ruddalegan, en jiess gætir þó ekki
mikið. Gerfið mætti vera nokknð
öðruvísi, en það mnn vera samskon-
ar og notað var syðra.
GuSmundur Gunnarsson lék fíaða
Halldórsson, þennan ólánsmann, sem
ógæfan eltir á röndum. Hlutverk
þetta er að vísu ekki mjög stórt, en
mikils um vert, að það sé vel af
hendi leyst, vegna heildarsvipsins á
leiknum. Á Guðmundur við ramman
reip að draga að leika á móti frú
Regínu. Leysir hann hlutverk sitt
mjög sómasamlega af liendi og sum-
staðar vel, einkum i viðtali sínu viS
Hélgu í BræSratungu seint í leikn-
um, Er málrómur hans og framkoma
þar karlmannleg og ákveSin, en sum-
staðar í leiknum skortir nokkuð á
það. VerÖur að ætla Daða hafa ver-
i'S bæði karlmannlegan og ákveÖinn
í framgöngu, enda kemur það víða í
ljós í leikritinu. Leikur Guðmundar
er yfirleitt óþvingaður.
Freyja Antonsdóttir lék Margréti
Halldórsdóttur, biskupsfrú. Er það
að ýrnsu leyti hálfgert vandræðahlut-
verk, því að dálítið erfitt er að álta
sig á því, hvernig biskupsfrúin á að
haga sér. Hún verður alveg að láta í
og skapmikla eiginmanni sínum, en
hinsvegar verður þó að álíta hana
hafa verið allmikla persónu og virðu-
lega i framgöngu. því að hún var af
göíugum ættum. Freyja segir margt
vel og eðlilega í leik sínum, en mætti
þó gera biskupsfrúna nokkuð ákveðn
arUi hreyfingum og málfari.
Svava Jónsdóttir lék íielgu í
Brœðratungu, hina riku og viljaföstu
höfðingskonu. sem ein þorir að
bjóða ..hans herradómi“ byrginn.
Þótt frú Svava eigi ef til vill ekki
nægilegan myndugleik í þetta lilut-
verk, leysir hún það af hendi með
mestu prýði og er leikur hennar bæði
.geðþekkur og eðlilegur. Hún lætur
þó heldur um of bugast í einvíginu
við Brynjólf bisknp, ‘því að þar á
hún að fara með sigur af hólmi.
Júlíus Oddsson lék Odd skóla-
meistaru. Leikur hann víða vel, en
túlkar naumast alls staðar nægilega
vel i svipbrigðuni og fasi göfug-
mennsku skólameistarans, sem lét
dómkirkjuprestinn fleka sig til ó-
gæfuvéika í þeirri trú. að hann væri
að vinna gott vrerk.
Hólmgeir Pálmason lék séra Sig-
urð Torfason, dómkirkjuprest. Nær
liann víða vel lævíslegum svip dóm-
kirkj uprestsins, er raddbrigði naum-
ast nógu góS stundiim.
Sigríður Schiöth lék Ingibjörgu
skólaþernu. F.r það lítið hlutverk. en
mjög sæmilega af hendi leyst. Nokk-
uð skortir þó á lævísina i svip lienn-
ar, þegar hún er aS brugga biskups-
dótturinni þau launráö, sem eySi-
lögðu lif hennar.
Torfi prófastur Jónsson, var vel
Framh, á 7. síSu.e
;:.3

30 ára
leikaraafmæli.
* ^
Jón Norðfjörð á um þessar mund-
ir 30 ára leikaraafmæli. Ilóf hann
leikferil sinn þann 20, jan. 1917, en
þá lék hann ,,púkann“ í „Skugga-
Sveini“. Síðan hefir hann leikið 66
hlutverk og má segja, að hann hafi
vaxið með hverju nýju hlutverki.
Stærstu hlutverk hans hafa veriö
Theodor Fristedt í „Dúnunginn",
Kári i Fjalla-Eyvindi, LénharSur fó-
geti og nú síðast Brynjólfur biskup
í „Skálholt“ eftir Kambau. Auk þess
hefir Jón leikið mörg önnur aðal-
hlutverk í leikritum.
En sagan er ekki nema hálfsögð,
þótt getið sé um hin fjölmörgu lilut-
verk, sem Jón NorðfjörS herir leik-
ið, því að liann hefir einnig verið
mikilvirkur leikstjóriiandi og hefir
sett á svið samtals 35 leikrit. Hefir
hann veriÖ leikstjóri í 14 leikritum
fyrir Leikfélag Akureyrar. Siðustu
árin hefir liann sett á svið inörg stór
leikrit, svo sem Nýársnóttina, Fjalla-
Eyvind, Gullna hliðið, Brimhljóð,
Lénharð fógeta og Skálholt.
Mestan hluta þessa inikla starfs
síns hefir Jón NorðfjörS unnið í
þágu leiklistaiiiiiiar hér á Akureyri.
Hefir hanri nær eingöngu leikið liér,
en í hitteðfyrra starfaði hann hjá
Leikfélagi Hafnarfjarðar og stjórn-
aði þar sýningum á Kinnarhvols-
systrum. Eitt ár var hann erlendis
við leiknám í konunglega leikhúsinu
í Kaupmannahöfn, og telur hann sig
hafa haft mikiö gagn af því námi.
ÞaS er ómetanlegt starf, sem Jón
NorðfjÖrS hefir lagt fram til efling-
ar leikstarfseminni hér á Akureyri.
Hafa þeir Agúst Kvaran um langl
skeið verið styrkustu stoðir Leikfé-
lags Akureýrar og síðustu árin hefir
þungi leikstarfseminnar aðallega
'hvílt á herðum Jóns. Þær ánægju-
stundir, sem hann Jiefir veitt leikhús-
gestum á Akureyri eru margar, og
mun'u þeir senda honum hlýjar þakk-
arkveáy ur. Hann hefir eins og aðrir
íslenzkir leikarar stundað listina
vegna listarinnar, eri ekki í von urn
fjárhagslegan ávinning. Gerir það
hróSur hans enn meiri. VerSur saga
leiklistai innar á Akureyri eigi skráð,
án þess a'S starfs Jóns NorðfjörS
verði þar rækilega getið.