Íslendingur - 12.03.1947, Blaðsíða 3

Mið'vikudaginn 12. marz 1947
ISLENDINGUR
3
Skammvinn
gleði
„VERKAMAÐURINN“ leggur sig
jafnan rnjög fram um það að reyna
að finna þess einhvers staðar vott
í andslöðublöðum kommúnista, áð
umrœður þeirra um vandamól þjóð-
félagsins og úrbætur á þeim sé að
einhverju leyti lík áróðursskrifum
kommúnista. Sem vonlegt er, ber
þessi leit sjaldan mikinn árangur,
en vilji svo ólíklega til, að blaðið
þykist hafa fundið nokkurn skyld-
leika, sem sjaldan er þó annað en
hugarburður ritstjórans, rekur hann
upp mikið gleðióp. Hvílík undur!
Þarna er þá loksins einhver á sama
máli og við kommúnistar!
Grein „íslendings“ um hið alvar-
lega ástand í bankamálunum olli
slíkri gleði hjá starfsbróður vorum"
við ,,Verkamanninn“, að hann rit-
aði myndarlega forsíðugrein, sem
var að verulegu leyti samhljóða
grein „íslendings“, ef undan eru
skilin þau sígildu skammaryrði, sem
jafnan einkenna öll skrif kommún-
ista. Kemst ritstjórinn að þeirrí nið-
urstöðu, að „íslendingur“ sé þarna
alveg á línu kommúnista/ en bætir
þó að sjálfsögðu við, að kommún-
istum einum sé trúandi til þess að
leysa þetta. vándamál.
Þótt ritstjóra „Verkamannsins“
sé auðvitað ekki vanþörf á einhverri
hressingu sér til uppörfunar, eftir
að flokksbræður hans hafa verið svo
klaufalegii' að kveða upp úr með
fjandskap sinn gegn heilbrigðum
umbótum og framförum í þjóðfélag-
inu, verður samt ekki hjá því kom-
izt að hrella hann með því, að skrif
„íslendings“ eiga að engu leyti skylt
við áróðursskrif kominúnista. „ís-
lendingur“ vill efla Landsbankann
og þannig gera hann færan um að
sinna hlutverki sínu. Konnnúnistar
vildu aflur á móti eyðiléggja bank-
ann með þeirri furðulegU tillögu að
taka af hónum 100 miljónir króna.
Tillögur „íslendings“ og gagnrýni
miða að því að byggja upp og end-
urbæta, en tillögur kommúnista bein-
ast að niðurrifi og upplausn í þjóð-
félaginu í anda hinna kommúnist-
isku forskrifta Marx og Lenins. —-
„íslendingur“ gerir sér ljóst, að
nauðsynlegt er, að þjóðbankinn sé
sem öflugastur, en hann krefst víð-
sýni og skilnings bankastjórnarinn-
ar á fjárþörf atvinnuveganna og at-
vinnulegum framkvæmdum í land-
inu. Kommúnistar myndu hins veg-
ar lítt kæra sig um þann skilning,
því að þá gætu þeir ekki lengur not-
að „Landsbankaklíkuna“ sem vopn
gegn núverandi þjóðfélagsskipan.
Það er því enginn andlegur skyld-
leiki með gagnrýni „íslendings“ á
ástandinu í bankamálunum og haturs
fullum árásum kommúnista á Lands-
bankann. Hins vegar er „íslendingi“
að sjálfsögðu þökk að því, að sem
flestir taki undir ummæli blaðsins,
ef það er gert á skynsamlegan liátt,
en öfgar og ofstopi gera ekki annað
en spilla fyrir lausn þessa mikla
vandamáls.
9
Æ1 I 7 1 -X * 1 6 |B Ettir dr. phil.
VÍntQrið á l S I ð. n U i ESn Forchhammer
St-eingrímur Matthíosson, lasknir, sem Akureyringum
er að góðu kunnur, og nú dvelur í Nexö í Danmörku,
sendi „íslendingi" eftirfarandi grein fyrir nokkrum dög-
um. Er hún eftir merkan danskan rithöfund, dr. phil.
Egil Forchhammer, sem heimsótti ísland sl. haust. Segir
Steingrímur, að sér hafi þótt greinin „svo rösklega og
skynsamlega rituð", að hann hafi þýtt hana. Grein þessi
birtist fyrir nokkru í danska blaðinu „Information".
Er hún mjög hlýleg í garð íslendinga.
ísland er í dag eitt af efnalega
bezt stöddu löndum í veröldinni.
Þetta er sannreynd, og hún kemur
illa heim við þær áhyggjur, seni
margir í Danmörku hafa úlaf fram-
tíðarliag íslands, og hafa megna ó-
trú á, að veslings landið muni nokk-
urn tíma eftir sambandsslitin geta
staðið á eigin fótum. En sannleikur-
inn er sá, að ísland stendur sig prýði
lega. Skipsfarmar af gjafabögglum
með kaffi, te, kakaó og tóbaki, eða
með alls konar ágætum vefnaðarvör-
um, hafa verið talandi vottur um vel-
megun landsins. Hvert einasta skip,
og hver einasta flugvél, sem frá ís-
landi hefir komið til Danmerkur,
hafa flutt okkur í heimsókn unga,
röska verzlunarmenn og handíðna-
menn, með peningaveski úttroðin af
dollara- og sterlingspundaseðlum,
sem þeir svo hafa keypt sér fyrir hús
búnað og landbúnaðarvörur, og ekki
sizt vélar af öllu tagi. En því ber ekki
að neita, að svo snögg auðlegð getur
verið hættuleg. Hvernig ísland spjar
. ar sig í framtíðinni er komið undir
því, með hve- mikilli hágsýni farið
verður með auðinn, og hvílíka mögu-
leika landið geymir til sivaxandi
framleiðslu.
Á leiðinni yfir hafið mátti strax
merk'ja miklar breytingar., sem orð-
ið höfðu síðan fyrir stríð. Á fyrsta
farrými sáust nær eingöngu efnaðir,
vel klæddir og örlyndir íslendingar
af báðum kynjum, en á þriðja far-
rými og niðri í lestinni var aðeins
töluð danska. Þar var sægur af dönsk
um körlum og konuro, vinnukonum,
matreiðslukonum, handíðnamönn-
um og verzlunarmönnum, sem öll
voru á leið til ævintýralandsins. Eft-
ir þetta forspil.vakti. það enga furðu
að sjá Reykjavík, með sínum 45.000
íbúum,' orðna að stórbæ af. Klondyke
tagi.
í einu blaðinu í Reykjavík stóð
svohljóðandi auglýsing: „Kaupið
ekki loftskip, án þess fyrst að tala
við mig.“ Þótt þetta gæfi nokkuð
ýktar hugmyndir um viðskiptalífið
í borginni, mátti fljótt finna merki
þess, að æðaslátturinn og blóðþrýst-
ingurinn væri að verða henni helzt
um megn. Stórir og litlir vörubílar,
skrautlegir lúxusvagnar og skrölt-
Því er ekki ruddur vegurinn
að líkhúsinu?
Blaðinu hafa borizt kvartanir um
það, að mikil ófærð sé að líkhúsinu
í bænum og hafi algerlega verið van-
rækt að ryðja leiðina þangað. Er
þetta mjög bagalegt, því að þessa
leið þarf oft að fara. Er vonandi, að
úr þessu verði bætt hið bráðasta og
þessi leið rudd eins og aðrar aðal-
götur í bænum. En svo eru einnig
áðrar götur og götuspottar, sem al-
veg óhætt væri fyrir vegaverkstj ór-
ann að láta líka ryðja, því að íbúar
þeirra gatna eiga heimtingu á því að
það sé gert.
andi jeppar þutu í stöðugum straumi
eftir mjóum götunum. Það er bann-
að að „flauta“, og að gefa merki um
að sveigja til hliðar er lalið spaugi-
lega viðvaningslegt. Ef ekki er pláss
á götunni, sveigir maður í snatri upp
á gangstéttina, sem reyndar er vant
að nola sem bílastæði, þegar þarf.
En veslingg vegfarendur verða allan
daginn með eldingarflýti að forða
lífi sínu. Þó að þolinmóðir lögreglu-
þjónar með blístru og gjallarhorn
reyni að koma dálitlu skipulagi á
umferðina, skopast íslendingar frem
ur að slíku én að það hafi nokkra
minnstu þýðingu. Maður sér á öllu,
að það er nú í fyrsta sinn í þúsund
ára sögu landsins, sem þjóðin á veru
lega annríkt, og hún hefir gaman af
því.
Að því undanteknu, að Reykjavík
er vel í sveit komið, hefir hún aldrei
verið fallegur bær. Nú er þar rykugt
og sóðalegt umferðar og ósamræmi
í ýmsu. Á öllum bersvæðum gína við
rauðir hermannabraggar úr báyu-
járni frá hernáinsárunum. Þeir eru
notaðir til íbúðar fyrir húsnæðis-
laust fólk. En hér og þar er verið að
reisa nýbyggingar, sem hækka og
stækka dag frá degi. Það eru skólar,
kirkjur, iðnaðar- og verzlunarhús.
Háskólinn og Sjómannaskólinn, sem
nú eru fullgjörðir, sýna festu í stíln-
um, sem lofar góðu framundan. í
úthverfi bæjarins skýtur upp nýjum
húsahverfum í hröðum vexti. Það
eru mest smærri íbúðir, fyrir 2—3—
4 fjölskyldur hver. Milli húsanna
eru garðar með runnum, blómabeð-
um og grasbala, þar sem börn mega
leika sér. Byggingum er flýtt sem
framast má verða. Húsnæðisvand-
ræði keyra úr hófi. Langt fram á
nótt heyrast þrýstiborar í gangi og
einlægar sprengingar, líkt og í Kaup
mannahöfn á skærutímanum.
Verzlunarbúðirnar í Reykjavík
eru svo vel byrgar af vörum, að
danskan mann sundlar. íslenzki
verzlunarflotinn beið stórtjón í styrj
öldinni, en það, sem eftir er af skip-
um, siglir sífellt landa á milli og færa
varninginn heim, góðar og gagnleg-
ar vörur, hvaðanæva að. íslenzka
eimskipafélagið á nú í smíðum tvö
mikil vöruflutningaskip hjá Bur-
meister & Wain, en til bráðabirgða
hafa veriðTeigð skip í Danmörku og
Bandaríkjunum. í útvarpinu er dag-
legá sagt frá, hvar öll varnings- og
farþegaskip, sem landinu viðkoma,
eru stödd, og. hvenær þeirra sé að
. vænta heim, og um leið sagt frá, hvað
þau hafi að flytja af varningi.
Ekki sízt er aðdáunarvert, hvað
innlendri vefnaðarframleiðslu hefir
farið fram. Nú er íslenzk ull unnin
og ofin, bæði gróft og fínt, í marg-
víslegri mynd til skjóls og skart-
klæðnaðar í ýmsum litum fyrir sann-
gjarnasta verð. Sívaxandi sauðfjár-
rækt (sic!) gefur von um mikla ull-
arframleiðslu, ullar.vinnslu og fata-
gjörð, sem haldist í hendur við auk-
inn útflutning til þess að fullnægja
eflirspurn klæðlausra karla og
kvenna víðsvegar erlendis.
En það er ekki í höfuðborginni
einni, sem nýi tíminn gerir vart við
sig. Bóndabæirnir á víð og dreif um
landið eru einnig vaknaðir af dvala
aldanna. Túnið, sem gefur kúnum
fóður allan veturinn, er nú sléttað og
stækkað og ekki lengur slegið með
orfum og ljáum, heldur rakstrarvél-
um.Áður bundu menn töðuna í bagga
og reiddu hana heim á hestum. Nú
er öllu þurru heyi þjappað saman
með rakstrarvélum og ýtum, og allt
dregið í einum rykk heim í hlöðu
með dráttarvélum. Túnræktin eykst
hröðum fetuin með sléttum, eða
plæingu og sáningu, og ekki er spar-
aður áburður til að næra gróðurinm
Kjötframleiðsla, smjörgerð og osta-
gerð er í góðum vexti, svo að ekki
þurfi í framtiðinni í önnur hús að
venda, eða sem minnst.
í augum danskra manna er ísland
magurt land. í stað skóga og akra
eru stór svæði af landinu þakin eilíf-
um jöklum og snjó, en inn á milli
eru endalausar eyðimerkur hrauns
og sanda. Verðmæti landsins eru
ekki aðallega gróður og frjóseini,
heldur hinar feikivoldugu orkulind-
ir þess. Slíkar og þvílíkar á ekkert
land í heiminum nema ísland. Frá
jöklunum streyma elfur, sem með
fallhraða sínum og straumþunga geta
framleitt fádæma raforku til ljóss og
hita og reksturs ótal verksmiðj uvéla.
Víðsvegar um landið sýður vatn í
hverum og gosbrunnum og býður
þess að verða hagnýtt af mönnum.
Ilelmingur Reykjavíkurbúa notar
rafmagn til suðu, og allir íbúarnir
. njóta þeita vatnsins frá uppsprettum
víðsvegar utan við bæinn til hitunar
allra sinna herbergja, til matsuðu,
þvotta o. s. frv. Reksturskpstnaður
er lítilf j örlegur, og innflutningur
kola hverfur bráðum úr sögunni. Sí-
vaxandi fjöldi bændabýla á sín eigin
orkuver við bæjarlækinn til ljósa og
hitunar, og við alla meiri háttar
hveri og laugar í landinu eru nú
komnir gróðurskálar til ræktunar
grænmetis, aldina og blóma. í uánd
við hveri og laugar er jarðvegurin.n
volgur, og sérlega frjósöm, sendin
moldin býður beztu skilyrði til jarð-
eplaræktunar.
Þótt Island geti í framtíðinni orð-
ið meir og meir fært um það sjálft
að afla sér nauðsynja, verður það
fyrst um sinn eins og áður að flytja
inn kornmat, olíu og ýms hráefni til
iðnaðar. En því meiri, sem fram-
leiðslan verður í landinu sjálfu og
þar með úlflutningur, því betri verð-
ur afkoman. Sem stendur er verð-
mætasti útflutningurinn síld og síld-
arafurðir. Þess vegna er síldinni og
síldveiðunum mesti gaumur gefinn
af hverjum góðum íslending -— því
að síldin er á við gull. Það er vara,
sem alls staðar selst, og eins er síld-
armjöl og síldarolía mjög eftirsóttar
vörur. Framtíðarvelmegun landsins
er mest undir síldinni komin. Síðustu
árin hefir síldin brugðizt nokkuð,
en slíkt skeður annars slagið. Ef til
vill má í framtíðinni koma í veg fyr-
ir það, Fiskiflotinn íslenzki beið all-
mikið tjón á styrjaldarórunum, en
úr því er nú verið að bæta í stórum
stíl, í sumar hefir verið straumur
nýrra vélbáta og riýtízku togara til
íslands, sem smíðaðir hafa verið í
Svíþjóð, Danmörku og Englandi.
Allt framtak dregur margt með
sér í súginn, sgeir máltækið, og það
er dagsatt. Á íslandi fara margir
peningar forgörðum, en það er ó-
hætt að segja, að íslendingar eru
farnir að þekkja sinn vitjunartíma.
Þeir vita það vel, að velmegunin,
sem nú stendur, getur þá og þegar
brugðizt og hjaðnað, og nú búa menn
sig undir að taka mannlega ó móti
breytingunni. Á styrjaldarárunum
borguðu íslendingar ríkisskuldir
sínar eins og fjölda annarra skulda.
Nú er keppt af alefli að því að skapa
verðmæti, sem eru varanleg og hægt
er að styðjast við, þegar vindurinn
snýst. Nú eru íslendingar frjólsir
og sjálfsábyrgir framar flestum þjóð
uín, og allra norrænastir eru þeir á
Norðurlöndum. Það éoru engin sof-
andi dauðýfli, íslenzka þjóðin, þeg-
ar hún fyrir rúmri öld losnaði úr
læðingi einokunarverzlunarinnar,
eftir inargra alda kúgun. Það var
lítil en þrekmikil þjóð, með ein-
beittan vilja til þess að ráða sér
sjálf, og með andans vopnum hóf
hún baróttuna hægt og seigt áfram
fet fyrir fet til að ná fullveldi yfir
öllum sinum einkamálum. Og nú er
það fengið.
Hvað snertir góð þjóðareinkenni
og mikla framleiðslumöguleika, er
bjart fram undan. En mesta vanda-
mól framtíðarinnar er af öðru tagi.
Það er spurningin um lægni og
kænsku í alþjóðamálum, vandinn
mikli, sem mætir öllum smáþjóðum
í tafli hins komandi alþjóðaskipu-
lags. Þar siglum við í sama bát marg-
ir smælingjarnir.
(St. M. þýddi).