Íslendingur - 12.03.1947, Blaðsíða 7

Miðvikudaginn 12. raarz 1947
ISLENDINGUR
1
Skagafjörfiar
Framh. af 5. síðu.
samb. láni vélar til vegagerðar, svo
sem ástæður þess framast leyfa, eins
og gert hefir verið í Lýtingsstaða-
hreppi. Til þess að greiða fyrir þessu,
hefir sýslan og Búnaðarsamb. keypt
í félagi tengivagn, er ber þungar vél-
ar, s. s.'skurðgröfur, mokstursvél og
beltisdráttarvél með jarðítu. Léttir
þetta mjög fyrir vegagerðinni og
jarðvinnslunni, þar eð auðvelt er
með þessum hætti að flytja þessar
vélar á stuttum tíma og fyrirhafnar-
lílið milli vinnustaða. Loks hefir sýsl
an tryggt sér nýja mokstursvél, sem
vegamálastjóri lætur reyna næstu
daga, og sem verður keypt fyrir fé
sýsluvegasjóðs, gegn helmings fram-
lagi úr ríkissjóði. Verður vél þessi
notuð við malburð sýsluveganna.
Mér virðist tæplega geta hjá því
farið, að árangurinn af því, sem hér
hefir verið talið, verði mjög auknar
endurbætur á vegakerfinu í sýslunni,
og að þeim býlum hljóti að fjölga
mjög á næstu órum, er eiga greiðan
aðgang að góðum akfærum vegum.
3. Endurbygging íbúðar- og pen-
ingshúsa, er eitt þeirra verkefna, sem
mest kalla að í Skagafirði. Eins og
kunnugt er, hafa hinir fornu torf-
bæir varðveizt þar betur, einkum í
innsvéitum héraðsins, en víðast hvar
annars staðar á landinu. Veldur þar
miklu um gott byggingarefni og þurr
viðrasöm veðrátta. Bændur í þessum
sveitum létu því önnur verkefni sitja
í fyrirrúmi fyrir endurbyggingum.
Svo kom stríðið, sem skaut að mestu
loku fyrir allar byggingar í sveitum.
Nú er svo komið, að víða er ekki unt
að fresta þessum framkvæmdum
lengur, þótt dýrt sé. Á næstu órum
verður því að byggja meira í Skaga-
fjrði hlutfallslega en í öðrum héruð-
um.
Til þess að greiða fyrir þeim bænd
um, er nauðsynlega þurfa að byggja
en skortir til þess mannafla og aðr-
ar nauðsynjar, hafði stjórn Búnað-
arsamb. Skagfirðinga forgöngu um,
að Skagfirðingar settu sér fyrstir
manna húsagerðarsamþykkt snemma
á sl. ári. Stjórn Búnaðarsamb. hefir
nú ókveðið að hefja þessa bygging-
arstarfsemi ó næstkomandi vori, og
tryggt sér í því skyni nýjustu tæki,
þar á meðal stálveggjamót, þannig
gerð, að auðvelt er fyrir fáa menn
að koma þeim fyrir á stuttum tíma,
en flokkur byggingamanna sem til
þess verður ráðinn vinnur að bygg-
ingunum og fer með þessi tæki milli
vinnustaðanna. Af öðrum ráðstöf-
unum til fyrirgreiðslu byggingum í
sveitum má ennfremur nefna lög, er
síðasta Alþing setti um nýbyggðir
og endurbyggingar í sveitum, sem
greiða stórlega fyrir þeim bændum,
er þurfa á lánsfé að halda til endur-
byggingar íbúðarhúsa eða til stofn-
unar nýbýla.
Ennfremur hefir Alþingi nú til
meðferðar breytingar á Ræktunar-
sjóðslögunum, sem telja má víst að
verði samþykktar, og gjöra sjóðnum
fært að veita hagkvæmari lón til bygg
ingar peningshúsa o. fl. en fáanleg
hafa verið.
Loks samþykkti Alþingi 1945 lög,
er heimila sýslunefndum að koma á
hjó sér leiðbeiningum í húsagerð og
eftirliti með nýbyggingum úr varan-
legu efni í sveitunum. Lögin skylda
jafnframt lánstofnanir landbúnaðar-
ins til að leggja fram 2^ af launum
þessa byggingarfulltrúa.
Allar þessar ráðstafanir félagssam-
taka bænda og Alþingis, miða að því
að greiða götu þeirra bænda, sem eru'
að byggja eða verða að byggja upp
á jörðum sínum og hljóta að stuðla
að því, ásamt gömlu byggingunum,
sem konmar eru að falli, að byggt
verður meira á næstu árum og á
fleiri jörðum í Skagafirði en nokkru
sinni áður ó sama tíma, ef allt verð-
ur með felldu, og þrátt fyrir þá örð-
ugleika, sem bændur verða að yfir-
stíga í því sambandi.
4. Sveitasímar. Því miður er nú
svo komið, að á mörgum sveitabeim-
ilum eru aðeins hjónin, ög ef til vill
eitthvað af ungum börnum. Veikist
annað hvort hjónanna eða verði fyr-
ir slysi og eitthvað er að veðri, er
tvísýnt, ef sími er ekki ó heiinilinu,
að hægt sé að ná í hjálp í tæka tíð.
Af fámenninu leiðir, að víða eru fá-
ir til sendiferða, og að oft gefst lítið
tóm til ferðalaga vegna heimilis-
starfa. Breyttir verzlunarhættir, t. d.
dagleg injólkursala, auka einnig
símaþörf sveitaheimilanna. Sveita-
síminn veitir heimilunum öryggi, ef
eitthvað óvænt ber að höndum og
sparar ferðalög, fyrirhöfn og tafir
frá nauðsynjastörfuin. í símamálum
héraðsins verður að keppa að því,
að öll byggð býli í sýslunni, er þess
óska, komist í talsímasamband. Hér
skal engu um það spóð, hvenær því
marki verður náð, þar veltur fyrst
og fremst á fjárveitingum Alþingis
til sveitasíma. Drepa mó þó á fleiri
atriði, er nokkru móli skipta í því
sambandi. Notkun jarðstrengs, þar
sem honum verður viðkomið, og
aukin tækni greiða væntanlega mjög
fyrir þessum framkvæmdum á næstu
árum. Sveitasímar eru nú komnir all
víða í héraðinu, og bættist talsvert
við þá á sl. óri. Loks skiptir miklu,
hve sýslan er yfirleitt þéttbýl og
byggðin skipuleg, en af því leiðir,
að aania fjárupphæð til símalagn-
inga notast hér betur en víða annars
staðar og stuðlar að því að unt verði
að nó settu marki fyrr en ella.
5. Rajmagnsveitur í sveitum. Eg '
hefi talið þetta mál síðast af ásetlu
ráði, ekki af því, að ég telji raf-
magnsveitur minna virði fyrir sveit-
irnar en t. d. símann, þörf sveita-
heimilanna fyrir rafmagn jafnt inn-
anbæjar sem utan er svo alkunn og
viðurkennd af öllum, að um hana
þarf ekki að ræða, heldur af því, að
raforkumálin eru skemmra á veg
komin en þau mál, er ég hefi gert hér
að umtalsefni.
Eins og nú standa sakir, er Siglu-
fjarðarbær búinn að virkja Skeið-
foss í Fljótum, sem hefir verið Lal-
inn einna álitlegastur virkjunarstað-
ur í Skagafjarðarsýslu. Árið 1934
voru Fljótahreppunum tryggð 400
hestöfl fyrir kostnaðarverð, þ. e. með
þeim skilyrðum, að hrepparnir tækju
þótt í virkjuninni, sem þessu svaraði,
og tækju að sér hlutfallslegan hluta
sameiginlegs kostnaðar. En þar sem
kostnaðurinn við þessa virkjun fór
langt fram úr öllum áætlunum, mun
Fljótamönnum ekki hafa þótt fýsi-
legt að gjörast hluthafar í fyrirtæk-
inu. Þeir hafa því enn sem komið er
engin not virkjunarinnar.
Sauðárkrókshreppur hófst lianda
á sl. ári um virkjun Gönguskarðsór,
vegna brýnnar nauðsynjar kauptúns-
ins. Talið er, að með þessari virkjun
fáist 1500—1800 hestöfl, og að virkj
unarskilyrði séu mjög ólitleg. Hrepps
nefndir nágrannahreppanna og Sauð
árkróks vinna nú að því að rafmagns
veitur verði lagðar frá orkuverinu,
er þar að kemur um sveitirnar fram
í Varmahlíð og Löngumýri samkv.
ákvæðum raforkulaganna um héraðs
rafurmagnsveitur rikisins. Virkjun
Gönguskarðsár er bráðabirgðaúr-
lausn, meðan verið er að rannsaka
leiðir til að fullnægja rafurmagns-
þörf héraðsins og ljúka framkvæmd-
um, er tryggja héraðinu næga raf-
orku, en jafnframt er þessari rafur-
magnsveitu ætlað að verða liður í
heildar rafurmagnsveitukerfi sýslunn
ar. Fræðimenn á sviði raforkumála
telja lítil skilyrði fyrir stórvirkjanir
í Skagafirði, þegar frá er talinn
Skeiðsfoss í Fljótum. Þeir gjöra því
ráð fyrir að sækja verði raforku í
önnur héruð, þar sem skilyrðin eru
hagstæðari. Ennþá er þetta þó órann
sakað, kunnugir menn hafa t. d. bent
á, að skilyrði til stærri virkjunar
séu að líkindum i Jökulsá vestari,
þar sem hún brýzt fram úr gljúfrun-
um fyrir framan Goðdali. Að sjálf-
sögðu þurfa sérfræðingar að athuga
þenna og aðra virkjunarstaði, er lík-
legastir þykja innanhéraðs. Áður en
þessum athugunum og ef til vill ítar-
legum rannsóknum er lokið, verður
ekki unt að ákveða, hvernig bezt
verði séð fyrir rafurmagnsþörf hér-
aðsins, eða hver leið verði valin til
að fullnægja henni. Verkefnið, sem
fyrir liggur fyrst um sinn, er rann-
sóknir og þar næst undirbúningur
undir framkvæmdirnar, að þeim
loknum. Það mun því en.n eiga nokk-
uð í land, að þorri sveitaheimila í
Skagafirði eigi kost á raforku frá
sameiginlegri aflstöð og háspennu-
línu, en einnið það kemur, þótt síðar
verði en margur mundi kjósa.
Að lokum vil ég'segja þetta. Verk-
efnin, sem bíða okkar Skagfirðinga
næstu árin eru mörg og mikil og
fæst hér talin. Samanlögð eru þau
Grettistak. Eg hefi þá trú, að við
lyftum þessu Grettistaki, ef við sam-
stillum hug og liönd til sameiginlegra
átaka. Mætti ég velja vopn í þessum
ótökum mundi ég kjósa okkur tryggð
við liéraðið og arf jeðra ohkar, sam-
hug, starfið og gleðina. Ef við not-
uin þessi vöpn og beitum þeim vel,
þá mun okkur vel farnast.
HliINGUR DROTTNINGARINNAR AF SABA
Hann var auðþekkjanlegur af þremur samhliða örutn
í andlitinu. Sagði hann mér, að ör þessi væru eftir
ljónsklær. Nú vildi svo til, að ljón voru verstu óvinir
íbúanna í Zeu.
r
A vissum tíma árs, sennilega, er þau hafa átt eríið-
ast með að ná í mat, komu þau niður úr klettabeltun-
um, sem náðu yfir um það bil fimmtíu enskra mílna
svæði frá vestri til austurs í norðurhluta vinjarinnar.
Þau komu þá yfir eyðimörkina, sem lá þar á milli og
drápu fjölda af búpeningi vinjarbúa — oft einnig
fólk, ef þau náðu til þess. Þar. sem hinir fátæku íbúar
Zeu áttu engin skotvopn, voru þeir í rauninni varnar-
lausir gegn ljónunum. Ljónin urðu líka sífellt djarf-
ari, svo að ekki var um annað að ræða fyrir þá en
loka dýrin innan steinveggja á næturna og bafast sjálf-
ir við í kofum sínum.
Enda þótt ljónatíminn stæði nú yfir, sáum við ekk-
ert af þessum geigvænlegu dýrum fyrstu fjóra, fimm
dagana, sem við vorum í Zeu. Við heyrðum aðeins
öskur þeirra í fjarlægð, þegar dimmt var orðið. En
sjöttu nóttina hrukkum við upp við mikla kveinstafi
frá þorpinu í grend við okkur. Við mættum ömurlegri
fylkingu, er við í dögun fórum til þess að aðgæta,
hvað væri á seiði. í fararbroddi gékk gamli gráhærði
höfðinginn og á eftir honum kom hópur af konum,
sem í æsingu sinni, eða ef til vill í því skyni að sýna
sorg sína, höfðu ekki átt við neina snyrtingu. Þarna
voru einnig fjórir karlmenn, sem báru eitthvað skelíi-
legt á hurð úr seffléttum. Við fengum fljótlega vit-
neskju um,.hvað gerzt hafði. Alitið var, að tvö hungr-
uð ljón hefðu brotizt í gegnum páhnablaðaþakið á kofa
41
nokkrum, þar sem ein af konum höfðingjans hjó. Og
það voru leifarnar af líkama hennar, sem lágu hér á
hurðinni. Ljónin höfðu, auk þess að drepa hana, haft á
brott með sér son hennar. Kom höfðinginn nú til þess
að grátbiðja okkur, livítu mennina, sem höfðum rifíla,
að hefna harma hans á ljónunum. Annars myndu þau
koma aftur og drepa marga fleiri, eftir að þau einu
sinni höfðu bragðað á mannakjöti.
Við urðum að nota túlk, því að ekki einu sinni
Higgs skyldi Zeu-mállýzkuna. Hann var mjög æstur
og útskýrði fyrir okkur með sundurlausuin orðum,
að dýrin væru nú inni á milli sandhólanna skammt þar
frá. Væri þar lítil uppspretta, sem grænt sefgresi yxi
í kringum. Spurði hann, hvort við vildum ekki fara
þangað og drepa ljónin og fá að launum blessun Zeu-
fólksins.
Eg svaraði þessu engu. Eg stefndi að svo miklu
mikilvægara takmarki, að ég hafði ekki nokkra löngun
til þess, að neinn okkar hætti sér í þessa veiðiferð,
þótt ég annars væri hrifinn af íþróttum. Það er ekki
alltaf tími til að fara á veiðar, og méí fannst, að á
þessu ferðalagi ættum við ekki að fara á veiðar, nema
þegar við þörfnuðumst matar. En Orme hoppaði blátt
áfram af gleði við hugsunina um ljónaveiðar, eins og
ég hafði búizt við. Sama gerði Higgs, en hann hafði
undanfarið stundað skotæfingar, og ímyndaði sér nú,
að hann væri orðinn mikill veiðimaður. Hann lýsti
hátt og skýrt yfir, að ekkert væri sér meiri ánægja,
ekki sízt, þar sem hann var sannfærður uro það, að
ljón væru raunverulega mestu raggeitur og langtum
ofmetin.
42
Á þessari stundu fékk ég hugboð um það, að eitt-
hvert óhapp myndi koma fyrir. Samt lofaði ég einnig
að fara með. Annars vegar gerði ég þetta, af því að
ég hafði ekki skotið l'jón langa hríð, en þurfti að gera
upp gamlan reikning við þessi óargadýr, sem næstum
höfðu gengið af mér dauðum í fjöllunum við Mur.
Hins vegar þekkti ég bæði eyðimörkina og Zeu-fólkið
betur en hæði prófessorinn og Orme, svo að ég hugsaði,
að ef til vill gæti ég orðið þeim að góðu liði.
Við sóttum nú riffla okkar og skotfæri, tókum tvær
stórar vatnsflöskur með okkur og borðuðum góðan
morgunverð. Um það bil 'sem við vorum tilbúnir að
leggja af stað, kom Shadrach, foringi úlfaldarekanna
frá Abati, sá með örótta andlitið og viðurnefnið „kött-
urimT, til okkar. Hann vék sér að mér og spurði, hvert
við værum að fara. Er ég hafði skýr honurn frá því,
sagði hann:
„Því eruð þið, hvítu menn, að skipta ykkur af þess-
um villimönnum og raunum þeirra? Það skiptir ekki
miklu, þótt nokkrir þeirra séu drepnir. En eins og þú
veizt, ó, læknir, er nóg af ljónúm í landi því, sem
þið eruð á leið til, ef ýkkur skyldi fýsa að fara á
ljónaveiðar. Ljónið er sem sé heilagt dýr hjá Fungun-
um og er því aldrei drepið. En eyðimörkin umhverfis
Zeu er hættuleg, og það gæti komið eitthvað illt fyrir
ykkur þar.“
„Komdu þá með okkur,“ sagði prófessorinn, „því
að auðvitað værum við öruggir, ef við hefðum þig
með,“
„Nei, nei,“ svaraði hann. „Eg mun hvíla mig ásamt
mönnum mínum. Það er ekki nema brjálað fólk, sem