Íslendingur - 02.04.1947, Blaðsíða 3

MiSvikudagur 2. apríl 1947
ÍSLENDINGUR
3
MeO stjörnuskipi
Ettir George S/ocombe
Hugvitssamur ungur franskur vís-
indamaður hefir tryggt sér alþjóð-
legt einkaleyfi fyrir fyrsta flugvéla-
mótorinn til notkunar við flug milli
stjarna. Hann heitir Albert Ducrocq,
24 ára gamall, fyrrum nemandi hins
frœga tœkniskóla í París. Hann er nú
prófessor í eölisfræöi og stjörnu-
fræði og aðstoðarmaöur eðlisfræð-
ingsins, prins Louis de Broglie, sem
er eino frægasti félagi franska vís-
indaakademisins.
Ducrocq er enginn draumóramað-
ur, heldur raunsýnn vísindamaður,
sem álítur, að innan 15, 10 eða jafn-
vel 5 ára muni flugvél knúin þrýsti-
lofti og kjarnorku ekki aðeins gera
ferðalag til Mars og heim aftur mögu
legt heldur telji menn blátt áfram ó-
uínflýjanlegt að freista þess.
Þessu stjörnuskipi hans mun ekki
verða skotið á áfangastað sinn eins
og fallbyssukúlu eða eldflugu eins og
fyrstu Marsfararnir létu sig dreyma
um. Duerocq hafnar öllum flugskeyt-
um til mannflutninga, byggðum eftir
svipuðum lögmálum og V-1 eða V-2
flugskeytin í heimsstyrjöldinni síð-
ari, sem skotið var af sérstaklega út-
búnúm undirstöðum, svipuðum þeim,
er bandarnannaherirnir fundu í Norð
ur-Frakklandi, Hollandi og Þýzka-
landi. Þótt líkami mannsins geti lag-
að sig eftir smávaxandi hraða, getur
hann ekki staðizt hinn skyndilega
hraða, sem eldflugan fær, er henni
er skotíð af stað.
Kjarnorkan breytir fyrri
húgmyndum.
Uppgötvun kjarnorkunnar og
' .ti
þrýstiloftsútbúnaðarins hefir valdið
gerbreytingu á öllum fyrri hugmynd-
um um flug milli hnatta. Nú er ekki
lengur nauðsynlegt að beina „stjörnu
skipinu“ með farþega sína að ákveðn
um bletti í geimnum. Stjórnendur
stjörnuskipsins geta flogið í ein-
hverja ákveðna átt upp frá jörðinni,
en síðan breytt stefnu eftir vild —
og jafnvel snúið til jarðarinnar aft-
ur, án þess að lenda á nokkurri
stj.örnu, því að hægt er að minnka
og auka hraða skipsins eftir vild, og
vegalengd sú, sem flugvél, knúin
kjarnorku, getur farið, er næstum
því takmarkalaus. Gamla hugmynd-
in um það, að eina leiðin til þess að
komast til annarrar stjörnu, væri að
skjóta þangað einhvers konar flug-
skeyti, sem ekki kæmist aftur til
baka, er því orðin úrelt.
Eftir hinum ríýju stjörnuflugs-
kenningum, er hægt að hugsa sér
flug milli stjarna sem nokkurs konar
himnasiglingu, þar sem stjörnuflug-
maðurinn siglir um höf háloftanna
eins og sjómenn sigla um höf jarðar
okkar. Þeir lenda hér og þar og snúa
síðan aftur til heimahafnarinnar úr
ferðalagi langt út frá jörðinni. Duc-
roeq álítur, að loftþrýstivélin muni
njóta sín bezt í lofttóminu, og þegar
stjörnuskipið sé komið út úr gufu-
hvolfi jarðarinnar, muni það ná há-
markshraða sínum í rúminu milli
gufuhvolfs hnattanna, þar sem það er
óháð þyngdarlögmálinu.
Stjörnuskip það, sem próf. Duc-
rocq hefir gert uppdrátt að, líkist
risavaxinni skopparakringlu og veg-
ur ekki undir 3000 smálestum. Feiki-
lega stór keilulaga bygging, svipuð
stærsta stjornuturni heims og girt
hringlaga palli, þar sem áhöfn vélar-
innar getur gengið eftir, meðan skip-
ið er á siglingu gegnum háloftin milli
stjarnanna, er fest við þrjár risavaxn-
ar málmsúlur, þar sem þrýstiloftið
er, og þar sem forði stjörnuskipsins
af graphite, uranium og plutonium
er varðveittur í holum eins og í bý-
kúpu.
Hann útskýrir þannig starfsemi
kjarnorkuvélanna þriggja: „Hver vél
er í lögun eins og sívalningur, en
endi hennar keilulaga, og þar er
plutoniúmatominð sprengt. Hraðinn,
sem fæst við sprenginguna, er geisi-
legur — yfir 3000 mílur á sekúndu
— 1000 sinnum meiri en hraði eld-
flugunnar. Af þessu er augljós þörf-
in á kælandi einangrunarefnum og
magn þejrra veldur hinum feikimikla
þunga stjörnuskipsins. Hver hinna
þriggja véla vegur 400 smálestir, og
áætlað er, að þær muni eyða rúmum
þrernur smálestum af plútonium í
ferðalag frá jörðinni til Mars. —
Stjörnuskipið þarf því að hafa með-
ferðis milli níu og tíu smálestir í
ferðalag íil Mars.
Lendingin á Mars.
En hvað gerist þá, þegar fyrsta
jarðbúanum heppnast að lenda á
plánetunni Mars? Geta þeir lent
hættulaust fyrir þá sjálfa og hið
3000 smálesta þunga stjörnuskip
sitt? Og það sem mest er um vert,
geta þeir komizt aftur heilir á húfi
til jarðarinnar? Ducrocq segir:
„Þegar stjörnuskipið nær til Mars,
dregur flugmaðurinn úr hraða skips-
ins með því að nota mót-þrýstiloft,
sem er mjög óbrotið og óháð öllum
áhrifum úr gufuhvolfinu. Með því
að eyða svipuðu magni af plutonium
og þegar stjörnuskipið hefur sig til
flugs, getur það le'nt mjúklega á yfir-
borði Mars og meira að segja sveim-
að yfir stjörnunni í nokkurn tíma í
leit að hæfilegum lendingarstað.
Flugtak og endanleg lending á jörð-
inni fer frain á svipaðan hátt og í
ferðinni út, því að skipið mun hafa
meðferðis nægilegt brennsluefni til
heimferðarinnar.“
Þar sem stjörnuskip framtíðarinn-
ar verða að hafa meðferðis mikið
magn af plutonium, er örugg lend-
ing mesta og erfiðasta vandamál
þeirra. Hinn raunverulegi leyndar-
dómur við atomsprengjuna eru ör-
yggisráðstafanir, sem koma ,í veg fyr-
tíl Éffl$
ir það, að sprengiefnið spryngi of
snemma. Þar sem efnið í hverja
sprengingu af plutonium er aðeins
fáein pund, en áætlað er, að stjörnu-
skipið verði að hafa meðferðis milli
níu og tíu smálestir í ferðina til og
frá Mars, verður öryggisútbúnaður-
inn ekki aðeins ákaflega flókinn held
ur einnig sérstaklega fyrirferðarmik-
ill. Samt er þetta vandamál stjörnu-
skipsins í meginatriðum engu erfið-
ara en þegar um er að ræða flugvél,
sem flytur nokkur þúsund lítra af
benzíni, sein getur verið mjög eld-
fimt og sprengihætt efni við vissar
aðstæður. Hægt er að nota við alom-
sprengingar í stjörnuskipinu örygg-
isráðstafanir þær, sem gert hafa
atomsprengjuna hættulitla í með-
ferð.
Geislarnir eru hættulegir.
Mesta hættan fyrir flugmenn og
vélamenn á stjörnuskipinu er út-
streymi banvænna gammageisla frá
hinu geislavirka uranium og pluton-
ium, sem haft er meðferðis. Af þeim
sökum verður að einangra vandlega
verustað áhafnarinnar. Af sömu á-
stæðu verður allur stýrisútbúnaður
að véra sjálfvirkur. Flugmenn og
leiðsögumenn verða því alla ferðina
i að vera einangraðir frá öllu sam-
bandi við orkugjafa stjörnuákipsins
til þess þannig að útiloka hættuna.
Mörg geislatraust skilrúm hólfa
stjörnuskipið sundur, svipað og
stjórnpallar á farþegaskipi. Stýris-
útbúnaður flugmannsins verður á-
kaflega einfaldur. Sérstök tæki, langt
frá honum, stjórna vélum og hrað-
anum, þegar lent er eða hafið sig
til flugs, minnka eða auka loftþrýst-
inginn inni í keilunni og stjórna hit-
anum í loftinu og vélunum. Radar-
tækin, sem íullkomnuð voru á stríðs-
árunum, gera flugmanninum kleift
að vita á hverjum tíma um fjarlægð-
ina til jarðar eða annarra stjarna.
Uppdráttur Ducrocqs aí fyrsta
flugvélarmótornum til stjörnuflugs
er mjög einfaldur. Vélin er í laginu
eins og geisistór sívalningur, sem
endar í keilu með víðu opi, þar sem
þrýstigasinu er blásið út um. I stór-
um dráttum mætti líkja sí\ralningn-
um við geisimikið rómverskt kerti,
sem stendur á mjórri endanum, og
kertinu er að innan skipt niður í um
það bil 20 ferhyrnt herbergi. Tvær
neðstu herbergjaraðirnar inni í sí-
valningnum eru fylltar blöndu af
graphite og uranium. í næstu þrem-
ur herbergjaröðum eru alls konar
efni og tæki til kælingar á blöndunni
og til þess að hindra neutrónurnar í
að springa of snennna. Hvert þessara
herbergja er loftþétt og geislaþétt. í
sjöttu herbergjaröðinni, sem er við
upphaf keilunnar, er safnað samon
neutrónunum, sem myndast liafa við
klofning plutonium atomsins inni í
sívalningnum. Fremst í keilunni er
svo að finna aðalmiðstöð þess kerfis,
sem er aðaleldsneytið við lendingu
og flugtak, og aúk þess er þar örygg-
cKvikmyndir>
SK J ALDBORG ARBÍ Ó:
GLÖTUÐ HELGI
Aðalhlutverk:
RAY MILLAND og JANE WYMAN.
Paramount.
, Kvikmynd þessi er mjög eftirtekt-
arverð og fjallar um baráttu drykkju-
inannsins. Er myndin gerð eftir skáld
sögu eftir Charles Jackson. Hefir
myndin vakið feikna athygli og náð
íniklum vinsældum. Hafa amerískir
gagnrýnendur kjörið hana „beztu
mynd ársins“. Síðastliðin 25 ár hefir
engin mynd fengið jafn mörg atkv.
sem bezta mynd ársins, að stórmynd-
inni „Á hverfanda hveli“ einni und-
antekinni.
Glötuð helgi er glögg lýsing á því
böli, sem drykkjuskapurinn hefir í
för með sér. Don Birnham (Ray Mil-
land) er ungur maður, en raunveru-
lega forfallinn drykkjumaður. Bróð-
ir hans Wick (Philip Terry) er aftur
4 móti reglusamur og vill reyna að
bjarga bróður sínum. Fær hann Don
til þess að fallast á að fara út í sveit
sér til hressingar, en þá hafði hann
verið dauðadi'ukkinn í 10 daga. Unn-
usta Dons kemur í þessu og vill fá
hann með sér á hljómleiku. en hann
ber þvi við, að hann sé þreyttur og
fær bróður sinn til að fara með
henni. Eftir að þau eru farin fer
hann undir eins út á knæpu og held-
ur áfram að drekka.
Unnustu hans, Helen (Jane Wy-
man)', veit ekki, hversu forfallinn
hann er, þegar hún kynnist honum,
en er hún kemst að hinu sanna, áset-
ur hún sér að bjarga honum. Hann
reynir líka, það sem hann getur, til
þess að losna undan áhrifum Bakk-
,usar, byrjar að skrifa skáldsögu, en
allt fer út um þúfur, knæpan dregur
hann alltaf að sér, og hann lendir að
lokum ú drykkj umannahæli.
isútbúnaður, svipaður karburator í
bifreiðarvél, sem takmarkar orku-
strauminn út í þrýstiloftsopið og í
þriðja lagi útbúnaður til þess að
sprengja plutonium.
Þetta eru engar skýjaborgir.
Allt kann þetta að hljónra eins og
hreinustu fjarstæður. Það er þó víst,
að franska vísindaakademíið, þar
sem prins Broglie, prófessor Du-
crocq og aðrir eðlisfræðingar hafa
unnið nokkur undanfarin ár að svip-
uðum viðfangsefnum, er engin
skýjaborgarmiðslöð, heldur ákaflega
athugul og raunsýn stofnun. Frönsku
vísindamennirnir minnast frum-
kvæðis Frakka við uppfinningu bif-
reiðarinnar, ljósmyndanna, kvik-
myndavélanna og uppgötvun X-
geislanna og radium og hlutdeild
Frakka undir leiðsögn prófessor Juli-
ot Curie í atomrannsóknimum í upp-
hafi^þeirra. Þeir vona og trúa því,
að menn þeir, sem nú eru miðaldra
fái að lifa þá stund, er Frakki flýgur
í fyrsta sinn um'háloftin milli stjarn-
anna, og liinn þríliti fáni Frann-
lands dreginn að hún á Mars.
Ilann kemst af hælinu, lendir aft-
ur í drykkjuslarki og ætlar að lokum
að fremja sjálfsmorð. Að lokum get-
'ur þó unnusta hans fengið hann iil
þess að byrja aftur að skrifa — sína
eigin ævisögu — sögu drykkj uinanns-
ins.
LUNDÚNABORG
í LAMPALJÓSI
ASalhlutverk:
PHYLLIS CALVERT.
Ensk mynd.
Nafnið á þessari kvikmynd á ekk-
ert skylt við efni hennar. En nöfn
kvikmynda skipta vitanlega minnstu
máli, ef eitthvað er í þær varið, að
efni til og leik. Þetta er ensk kvik-
mynd, gerð eftir skáldsögunni
„Fanny by Gaslight“. Sagan fjallar
um unga stúlku. laundóttur fræg*
brezks stjórnmálamanns á tíinum
Viktoríu drottningar. — Er sagt frá
örlögum hennar.
Kvikmyndin er vel gerð og vel tek-
in, en leikurinn þó beztur. Enskar
kvikmyndir eru að fá á sig gott orð,
enda leggja Bretar á það inikla á-
líerzlu að koma kvikmyndaiðn sinni
í gott horf. Brezkir kvikmyndafram-
leiðendur eru lausir við marga af
stórgöllum Hollywood. Nöfn eins og
James Mason verða án efa brátt eins
kunn meðal kvikmyndahúsgesta og
Clark Gable, Tyrone Power og hvað
þeir nú heita. Það er ekki lögð œins
mikil újierzla á það í enskupi kvik-
myndum að hafa hetjumar „súkku-
laðisæta“ eins og í Hollyvrood. —
Aðalkvenhlutverkið leikur Phillis
Calvert og gerir það vel. Þetta or góð
kvikmynd. þó hún teljist ekki m*ð
hinum svonefndu „»tórmyndum“.
NÝJA BÍÓ:
SIGUR ANDANS
ASalhlutverk:
JACK OAKIE og PEGGY RYAN.
Univereal.
Mynd þessi er amerísk söngva-
mynd, setn látin er gerast skömmu
fyrir aldamót í Bandaríkjmtum.
Libby (June Vincent) er gjafvaxta
stúlka, en á strangan föður, sem »kil-
ur lítt æskuna. Libby býður honum
samt byrginn og giftist flautuspilara
nokkrum, sem nefnist Steve (Jack
Oakie).
Libby sér Steve fylgja ókunnri
stúlku, en það er engill dauðans og
skömmu seinna ferst hann í umferð-
arslysi. Libby flytur aftur heirn til
föður síns, en Steve líður illa í anda-
heiininum yfir því að geta ekki gefið
Libby skýringu á því, hver ókunna
stúlkan hafi verið. Eftir 18 ár fær
hann að fara til jarðarinnar, en lend-
ir í, mestu vandræðuin að koma sér
á framfœri, því að enginn sér hann
nema\ Sheila (Peggy Ryan), dóttir
hans. Allir heyra þó i töfraflautu
hans og gerir hún meira að segja
Jasper gamla að mesta æringja.
Sheila lendir svo auðvitað í ástar-
æyintýri, kynnist syni leikhússtjóra
og fer að dansa. Jasper gamli vill
Framhald á 6. síðu.