Íslendingur - 30.04.1947, Blaðsíða 4

4
ÍSLENDINGUR
MiÖvikudagur 30. apríl 1947
ISLENDINGUR
Rititjórí og íbyrgðarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgejandi: Útgájujélag Íslendings
Skrifstofa Gránufélagsgötu 4.
Sími 354.
Auglýiingar og afgreiðtU:
Svtnberg Einarsson,
Pó.thólf 11«.
PHENTSMIÐJA ÐJÖRNS JÓNSSONAR H 'F
Merkur
þjóðhöfðingí.
t : ------
í DAG fylgir danska þjóðin tinum
ástsælasta konungi sínum til grafar.
Öll danska þjóðin syrgir merkan
þjóðarleiðtoga og víða um heirn
munu menn minnast Kristjáns tíunda
með virðingu og harma fráfall hans.
Vér íslendingar höfum sérstaka á-
stæðu til þess að heiðra minningu
iiins látna konungs og samhryggjast
dönsku þjóðinni. Um 32 ára skeið
var Kristján tíundi einnig konungur
Islands og fyrsti og síðasti konung-
ur hins fullvalda íslenzka konungs-
rikis. Hann virti ætíð til hlýtar rétt
íslenzku þjóðarinnar og bar mikla
umhyggju fyrir velferð hennar. Kpm
konungur fjórum sinnum hingað til
lands, og í tvö skipti kom hann til
Akureyrar. Þess varð aldrei vart, að
Kristján konungur setti danska hags-
muni ofar íslenzkum, meðan hann
var konungur beggja landanna, enda
mun íslenzka þjóðin almennt, allt frá
1918 hafa litið á hann sem íslenzkan
konung, svo hjartfólginn varð hann
henni.
í sögu íslands mun Kristjóns tí-
unda sérstaklega verða minnst í aam-
bandi við tvo hinna merkustu atburða
í sögu þjóðarinnar, fullveldisviður-
kenningarinnar. 1918 og lýðveldi*-
stofnunarinnar 1944. í bæði skiptin
sýndi konungur mikla réttlætistil-
finningu og drengskap, sem þjóðinni
mun verða minnisstæður. Enginri
danskur maður hefir meir en hann
unnið að því að efla samúð og vin-
áttu milli Dana og íalendinga.
En þótt íslenzka þjóðin eigi aðeins
góðar minningar um konungdóm
Kristjóns tíunda yfir íslandi og minn-
ist hans því með virðingu og þakk-
læti, hefir þó danska þjóðin enn rík-
ari ástæðu til þess að trega fráfall
hans. Meðan danska þjóðin bjó við
erlenda kúgun á stríðsárunum, fann
hún gleggst, hversu mikilhæfan leið-
toga hún átti. Með einlægri tryggð
sinni við lýðræðishugsjónir þjóðar
sinnar pg einarðlegri andstöðu sinni
gegn sérhverri tilraun til þess að
ganga ó rétt hennar, vann hann sér
jafnvel virðingu kúgaranna, er aldrei
þorðu að beita hann ofbeldi. Þessi
karlmennska konungs gerði hann að
átrúnaðargoði dönsku þjóðarinnar,
og iiún setti allt sitt traust á hann.
Trúnaður Kristjáns tíunda við hug-
sjónir lýðræðis og mannréttinda skip
ar honum sess við hlið hins merka
iýðræðis- og mannvinar, Roosevelts
Bandaríkj aforseta. Lýðræðisunnend-

iÞanfcaSvot
FRÁ LiÐNUM DÖGUM.
Eyðing Gnðrúnarstaða
7. maí.
Á MORGUN er hátíöisdagur verkalýðs-
ins víða um heim. Á þeim degi minnist
hann liðinnar baráttu og reynir jafnframt
að gera sér grein fyrir. þeim verkefnum,
sem framundan eru. Vprklýð'ssamtökin eru
nú orðin svo sterk, að á þeim hvílir mikil
ábyrgð um að beita valdi sínu með gætni
og fyllstu liilitssemi við hagsmuni annarra
stétta og þjóðarheildarinnar.
Því miður hafa hátíðahöldin 1. maí ofl-
ast um of mótast af viðleitni ákveðinna
flokka til þess að gera daginn að pólitísk-
um áróðursdegi. Síðan kommúnistar náðu
völdum í verklýðshreyfiúgunni á íslandi,
hafa þeir eftir megni reynt að selja komm-
únistiskan blæ á hátíðahöldin, og hefir
því þátttaka í hátíðahöldum dagsins ekki
verið eins almenn og ella liefði orðið.
■ Þetta þarf að lagast. Verklýðssamtökin
eiga að vera almenn hagsmunasamtök
verkamanna úr öllum flokkum, en ekki
pólitískt vígi ákveðins flokks. Allir verkar
menn eiga að geta lekið þáll í hátíða-
höldunum I. maí með tilfinningu um stétt-
arlega einingu á þjóðlegum grundvelli.
Forustumenn verklýðssamtakanna , verða
að gera sér ljóst, að með því að setja
pólitískan blæ á daginn eru þeir að spilla
einingu verkalýðsins.
Merkileg starfsemi. *
ÆSKULÝÐSFUNDUR sá, setn haldinn
var á vegum kirkjunnar og templara hér á
Akureyri fyrra sunnudag, er eftirtektar-
■ a-
verð og merkileg nýung. Fundur þessi var
með' sérstökum blæ. Séra Pétur Sigur-
geirsson stjórnaði samkomunni og fiutti
stutt kristilegt ávarp. Þá var einnig ein-
söngur, tvíleikur á píanó og kvikmynda-
sýning, eins og áformað hafði verið. Auk
þess var mikifl almennur söngur.
Þessi fyrsti æskulýðsfundur tókst ágæt-
lega og var Skjaldborgarsalurinn íullskip-
aður ungu fólki alveg fram í anddyri. Á-
kveðið er að halda annan svipaðan fund á
næstunni, og raun starfsemi þessari verða
haldið áfram, ef undirtektir verða jafn
góðar fratnvegis. Æskulýðssamkomur sem
þessar með kristilegum blæ eru hollar og
nauðsynlegar í þeirri andlegu og siðferði-
legu upplausn og glundroða, sem styrjölcþ*
in hefir skapað. Þessi upplausn er auðvit-
að hættulegust ungu kynslóðinni, og því
er mikils um vert, að eftir megni sé sporn-
að á móti henrii.
Vonandi verður æskulýðssamkoma þessi
vísir að enn víðtækari starfsemi í þágu
æskunnar ltér á Akureyri. Hafa teinplarar
nú í undirbúningi að koma hér upp mynd-
arlegu æskulýðsheimili, þar sem unga
fólkið gcti notið bæði fræðslu og hollra
ur um víða veröld munu harma frá-
fall þessa einlæga talsmanns lýðræð-
isins.
í dag fylgir íslenzka þjóðin í hug-
anum dönsku þjóðinni að gröf hins
ástsæla konungs. Jafnframt óskar
hún hinuin nýja konungi, Friðriki
níunda, allrar blessunar í hans mikil-
væga starfi og vonast til, að á næst-
unni takist til hlýtar að eyða þeirri
tortryggni, sem því miður gætir
nokkuð enn milli þessara tveggja
frændþjóða.
skemmtana. Ætti æskulýður bæjarins eftir
megni að stuðla að því, að þessi merki-
lega hugmynd komist sem fyrst í fram-
kvæmd.
Landkynning Kiljans.
ÞAD er ekki nýtt, að kommúnistar eigi
einkennileg viðtöl við blöð flokksbræðra
sinna erlendis og hirða þá ekki ætíð um
að þræða sannleikann nákvæmlega. Viðtal
Halldórs Kiljan við danska kommúnista-
•
blaðið „Land og Folk“ slær þó sennilega
ÖII met. Hefir viðtal þetta verið þýtt og
birt bæði í Morgunblaðinu og ísafold og
verður því ekki rakið liér nánar. en það
gegnir furðu, hversu menntaður Islending-
ur getur hrúgað þannig saman fjarstæðúm
og rangfærslum um land sitt og þjóð á er-
lendum vettvangi. Hið sígilda níð Kiljans
um íslenzkan landbúnað gleymist að sjálf-
sögðu ekki sem vænla mátti, og ýms um-
mæli hans um áslandið á Islandi nú eru
venjulegum lslendingum óskiljanleg. En
þetla verður vafalaust í túlkun kommún-
ista hér heima enn eitt dæmi utn snilldar-
lega skáldskapargáfu Kiljans, sem Islend-
ingum beri að dá hann og verðlauna fyrir.
Vafasaml er. þó, livort þjóðinni almennt
þykir landkynning þessi þakkarverð. Að
minnsta kosti er ólíklegt, að hún verði til
þess að auka hróður KiJjíns.
T
Fyrir nokkru síöan hélt söngvar-
inn alkunni, Eggert Stefánsson, sína
„kveðjutónleika til söngsins“ í
Reykjavík. Húsið var þétt skipað á-
heyrendum, er fögnuðu söngvaran-
um ákaft og hylltu hann með fögr-
um ákaft og hylltu hann með fögru
blómaregni, svo að segja eftir
hvert lag. Það var auðheyrt og séð,
að Eggert átti hug og hjörtu allra,
er viðstaddir voru, og að þeir sökn-
uðu þess, er hann nú var að kveðja
sönggyðjuna að fullu. Hann ætlar
síðan að helga rilstörfunum hina
margkunnu listahæfiléika sina, það
sem eftir er ævinnar.
Eggert hefir sungið víða í stór-
borgum erlendis og svo hér heima
um allt land síðastliðin 36 ár. Hann
hefir aflað sér fjölda vina og aðdá-
enda, livar sem hann hefir farið, og
þá ekki sízt fyrir einlæga, trygga og
eldheita ást og trú á landinu kæra,
íslandi.
I
Nú æílar .Eggert Stefánsson, söngv-
arinn og rithöfundurinn, að koma
hingað innan skamms og gefa vin-
um og aðdáendum hér á Akureyri
tækifæri til að hlýða á kveðju sina
til sönglislargyðjunnar og jafnvel
lesa upp úr verkum sínum.
Þarf ekki að efa, að hverl sæti
verður skipað í húsinu, og Akureyr-
ingar þakka Eggerl sönglistina, rit-
inennslcuna og ættjarðarástina þann-
ig á viðeigandi hátt.
/. N.
Þeir, sem á skriðuna horfðu, með-
an hún brauzt og ruddist áfram,
segja frá hinu ógnarlegasta sjónar-
spili: Því jafnvel þótt upptök henn-
ar sýndust ei svo geysilega stór i
öndverðu, og ei stærri en annara,
sem þar í grennd utan og sunnan fall
ið höfðu, svo líklegt þykja mátti hún
staðnæmdist fyrr en reynslan sýndi,
ruddist hún þó áfram með þvílíkum
ofsa og ofurefli, að þeir, sem áttu á
hlið lil að sjá, þóltust glögglega hafá
séð hana lyfta sér frá fjallinu, nær
hún í fyrstu tók sig upp, hvar fyrir
liún umrótaði ölluni jarðveginum,
reif upp með sér í því vatnsósa bratt-
lendi svo ógnarþykkva jarðhnausa,
svo föðmum skipti, og hleypti af
stað miklum og hreiðum graslands-
flaka. allt ofan undir fjallsrætur. En
nær hún kom á flatlendið þar fyrir
neðan, breiddi hún sig því meir og
ógharlega út, sem það allra ákaf-
asta kast á lienni stilllist þar nokkuð.
En meðan hún veltisl svo fram á
fjallsins undirlendi, en ofsavatnsflóð
dundi á eftir, þótli þeim, sem fyrir
neðan voru hjá bænum, sem allt ætl-
aði um koll að keyra af dunuin og
jarðartitringi. Nú sem hún kom fram
á brekkuna, utan og ofan við bæinn,
reisti hún sig svo hátt i loft upp með
ógurlegasta biksorta undir að sjá,
að öldungis skyggði á það háa fjall,
sem bærinn stóð undir. (Eftir af-
stöðu bæjárbrekkunnar og fjallsins,
samt tiltölu hæðar brekkunnar og
fjallsins frá bænum að sjá, hlýtur
skriðan að hafa reist sig hér um 12
Lengi hefir ríkt ýmiskonar þjóð-
trú um það, hvernig hœgt vœri rneð
brögðum að vinna ást karls eða konu.
Eftirfarandi frásögn um þetta efni er
tekin úr „Þjóðháttum“ séra Jónasar
frá Hrafnagili:
„Þegar piltur og slúlka voru orð-
in fulltíða, tóku þau að gefa hvort
öðru auga, og var þá margt að at-
huga. Þegar ástir lifnuðu milli pilts
og stúlku, var að vísu ekki rnikið um
það að segja. Það gekk þá vanalega
eins og í sögu, eins og það gerir enn
í dag. En ef einhverjir erfiðleikar
voru á því, að stúlkan vildi líta við
manninum eða pilturinn stúlkunni,
sem þau höfðu fengið hug á hvort
um sig, þá vandaðist málið. Þó var
fólkið ekki alveg ráðalaust, því að
víða spretta brönugrösin eða hjóna-
rótin. Ræturnar eru kröftugastar til
þeirra hluta. Undir hverju grasi eru
tvær rætur, önnur hvöt, en hin blauð.
Má þekkja þær sundur á því að ef
þeim er varpað i vatn, flýtur hin
hvata rótin, en hin blauða sekkur.
Ræturnar skal grafa vandlega úr
jörðu og gæta þess, að enginn angi
slitni af, því að ef svo fer, missa þær
krafl sinn. Til þess að ná ástum ein-
livers skal leggja aðra rótina undir
liöfuð (kodda) þess, sem maður vill
ná ástum af, án þess að hann viti af,
faðma á brekkubrúninni, skuli hún
liafa getað hulið fjallið, en vera má,
að hræðsluofsjónir áhorfenda hafi
og svo fyrir glapið). Steyptist hún
síðan niður af brekkunni fram yfir
hús það, sem næst undir henni stóð,
en skildi helming þess eftir óbrotinn;
en fjósinu öllu með löðuheyi sópaði
hún burt og gróf undir margra álna
djúpri leirdyngju; og í sömu svipan
ruddist hún yfir bæinn sjálfan, sem
stóð þó vel svo 30 faðma langt frá
íjósinu. brauL. og fyllti eitt og sér-
hvert hús með öllum fjármunum,
smáum og stórum, sem þar inni
voru, og varp svo geysilegan leir- og
aurdyngj uhaug að öllu sainan. Þar
eftir breiddi hún sig út um allt mið-
bik túnsins og veltist svo áfrain ofan
að Eyjafjarðará, yfir um hana þvera
og staðnæmdist loksins við vestara
bakka hénnar. Setti því leirstíflu í
ána um hríð. svo hún fékk ei fram
runnið, allt þur til húh braut sér rás
gegnum stífluna.
Meðan þessi voðalegu undur á
gengu, nam fólkið, af dauðans skeli-
ingu frá sér numið, staðar, suður og
fram á niel þeim, sem liggur fyrir
neðan túnið, hvar kona Stefáns, sér
ei til alllítils hugfróa mitt í þessum
sviplegu sorgakjörum, fann barn silt,
hvörs hún saknaði í öndverðu, hjá
íólkinu, þar eldri stúlka af bóndans
börnum hafði í skyndi gripið það
með sér og í skyndi flúið undan öðr-
um með það burt úr þessum heljar-
kverlpm.
en hina skal leggja undir sinn kodda.
Er það sagt nær óbrigðult, ef rétt er
að farið. Sumir segja, að leggja skuli
hvötu rótina undir höfuð kvenna, og
svo aftur á móti, ef duga skal. Sagt
er og, að piltar eigi að vekja sér
blóð og koma því einhvern veginn
ofan í stúlku, sem þeir vilja ná ástum
af, og það án þess að hún viti, og
dugi það vel. Annað ráð höfðu og
stúlkur til að fá karlmenn til að
girnast sig og eíska; það var að
koma einhvern veginn ofan í þá tíða-
blóði sínu, annað livort í mat eða
öðru. Sagt er, að ein stúlka hafi
hnoðað því upp í brauðdeig og bak-
að úr því köku og gefið manni þeim,
er hún vildi ná á sitt vald. En maður-
inn gaf hundi brauðið, svo að hún
sá ekki, en eftir það tolldi hundurinn
hvergi nema hjá stúlkunni (alm.
sögn). Það er haft fyrir satt, að ef
hundar sleikja tíðablóð kvenna, geti
þeir aldrei yfirgefið þær framar. —
Þá er og gott að taka svartan agat,
skrifa nafn silt á hann, skafa nafnið
ofan í messuvín og gefa stúlku þeirri.
er maður girnist, mun hann þá ná
ástum hennar. Yms önnur ráð voru
til þess að ná ástum en þessi, en ásta-
drykkir af útlendum rótum runnir,
munu ekki hafa tíðkazt hér ó landi.“
★
yaman og aLvara.