Íslendingur


Íslendingur - 14.05.1947, Qupperneq 5

Íslendingur - 14.05.1947, Qupperneq 5
Miðvikudagur 14. maí 1947 ÍSLENDINGUR 5 Á. A LÞJÓÐAVETT ------VANG.L-------— Kommúnistahreinsun í Bretiandi. fiirtektarverð iiýus FramJeiðsJa bómuharerna hafin á Akureyri. í fyrrasumar var frá því skýrt hér í blaðinu, aS unni'ð væri að því að' koma upp verksmiðju hér í bænum, er framleiða skyldi alis konar bómullardúka. Framkvæmd- um þessum er nú að mestu Eokið og verksmiðjan tekin til starfa. Þar sem hér er um algera nýung að ræða í ís- lenzkum iðnaði og að mörgu leyti merkiíega, telur blað- ið rétt að skýra nokkuð nánar frá þessari framleiðslu. Fyrir nolckru skipaoi Truman Randaríkjaíorseti svo fyrir, að öllum kommúnislum skyldi vikið úr opin- borum stöðum, [mr eð j)eir ,gætu reynzt hættulegir öryggi ríkisins. Ameríska fréttablaðið „World Re- port“ skýrir frá því, að svipuð hreinsun sé nú í kyrrþev framkvæmd í Bretlandi. Hreinsun þessi nær eink- um til kommúnista, sem hafa fengið, eða eru að reyna að fá atvinnu við kj arnorkurannsóknarstöðvar brezku stjórnaririnar. En aðgerðir þessar, sem er haldið vandlega leyndum, geta verið enn víðtækari. Brezka hernaðarleyniþjónustan stendur að þessari hreinsun, og enda þótt hinir róttækari meðlimir verka- mannaflokksins vilji sýna Rússlandi og kommúnistum meira umburðar- lyndi, njóta þessar aðgerðir leyni- þjónustúnnar fullkomins stuðnings ríkisstj órriarinnar. Þessar aðgerðir gegn kommúnist- um eru gerðar vegna öryggis brézku stj órnarinnár og þjóðarinnar. Síðan komst upp um njósnakerfi Rússa í Kanada fyrir rúmlega ári síðan, hefir herleyniþjónustan, scm er mjög voldug slÖfnun i sambandi við her- málaráðuneytið, verið mjög á varð- borgi gégn þeirri h&íttu, að komnnin- istar kynnu að Ijóslra upp hernaðar- legum lcyndarinálum. Rannsokn á njósriástarfseminni í Kanada jeiddi í ljós, að Dr. Allan Nunn May, brezlc- ur kjarnorkuvísindamaður og komm- únisti, háfði geiið rússneskum erind- rekum leyriilegar upplýsingar varð- andi kjarnorkuna og kj arnaspreng- ingar. Síðan þetta kornst upp, hefir brezka leyniþjónustan aukið mjög árvekni sína gagnvart kommúnistum. Og brezka leyniþjónustan er að því leyti frjálsari þeirri bandarísku, að hún þarf ekki að leita samþykkis þingsins á fjárnotkun til starfsemi sinnar. Erindrekar hennar starfa víða um heim og liaga störfum sínum eft- ir því, sem nauðsynlegt er talið vegna öryggis Bretlands. Leyniþjónustan beitir nú þeim ujjplýsingum, sem njósnakerfi henn- ar hefir aflað, gegn kommúnistum þeim, sem eru í opinberri þjónustu. Mönnum þessum er í kyrrþey vikið til hliðar. MI 5, sem er deild í her- leyniþjónustunni skýrir yfirmanni ríkisstofnunarinnar aðeins frá því, að hún telji æskilegt af öryggisástæð- um, að hann losi sig við einn undir- mann sinn. Ekki er talið naúðsynlegt að greina nokkra ástæðu. né láta fara fram yfirheyrslur. Því er haldið vandlega leyndu, hversu víðtæk þessi hreinsun sé, en álitið er, að hún nái til tiltölulega fárra hinna 500 þúsund opinberu starfsmanna. Er vitað, að hreinsun þessi.er lítil í samanburði við hreins- un þá, sem frainkvæmd er i Banda- ríkj unum. Fullkomin vissa er fyrir því, að starfsmönnum við kjarnorkurann- sóknir hefir verið vikið frá störfum, og umsækjendum um störf við þess- ar rannsóknir verið hafnað vegna þess, að þeir hafa verið íélagar í Kommúnislaflokknum. Með því að styðja þessa lireinsun og verja leynd hennar, starfar verka- mannastj órnin í andstöðu við óskir ýmissa róttækra verkamannaflokks- manna og sumra íhaldsmanna. Þegar fyrir skömmu var vakið máls á þessu í neðri málstofunni, kröfðust bæði íhaldsmenn og róttæk ir verkamannaflokksþingmenn full- kominnar skýrslu um þessar aðgerð- ir, og hinir róttæku sökuðu einnig MT 5 um að starfa sem leynilög- reglu. . Attle, forsætisráðherra, neitaði eindregið að gefa nokkrar endan- legar upplýsingar urn hreinsun þessa, en hélt því fram, að hér væri um lítinn hóp starfsmanna að ræða. Báðir kommúnistaþingmennirnir, William Gallacer og Philip Pirat'm s'.u hljóðir við þessar umræður. Gert er ráð fyrir frekari ágrein- ingi á ársþingi Verkamannaflokksins, sem hefst innan skamms. Þar á ein- mitt að ræða um konumjnismann <>;• viðhorf Brela iil Rússlands. Foringjar flokksins liöfðu stérkan a. iri hhila að baki sér a siðasta fl 'kksþingi. Þar fengu þeir yfirgnæf ai.di meirr liluta gegn sameiningu Kommúnistaflokksins og Aerka- mannaflokksins. í kjölfar þessa sig- urs fylgdi nokkrum vikum síðar sam þykki mjög stórs meiri hluta neðri málstofunnar við utanríkisstefnu -brezku verkamannastjórnarinnar. Búizt er við, að kommúnistar þeir, sem liafa komizt í forustustÖðUr í verklýðsfélögum. muni á þingihu í ár hefja nýja baráttu fyrir utanríkis- stefnu, er byggist á nánara samstarfi við Rússa. Ef til vill reyna þeir enn að fá samþykkta sameiningu flokk- anna. Það er næstum áreiðanlegt, að þeir vekja þar máls á hreinsuninni. Foringjar Verkamannaflokksins eru sannfærðir um það, að þeir liafi elcki tapað fylgi síðastliðið árAþrátt fyrir fjármálaerfiðleikana í landinu. Þeir þykjasl því öruggir með að gela brotið á bak aftur sérhverja tilraun til sameiningar flokkanna. Og þeir eru sannfærðir um, að „þeir geti á fullnægjandi hátt varið hreinsun meðlima Kommúnistaflokksins úr opinberri þjónustu. M.Á. sigröSí í boáhlaupinu Idið venjulega maí-boðhlaup fór fram sl. sunnudag á vegum IBA. Fjögur félög tóku þátl í hlaupinu: ÍGA, MA, KA og þór. MA bar sigur úr býtum á 3,35 míri. KA var 3,40,8 mín., ÍGA 4,02 mín., og Þór 4,10 mín. Brautin var 1600 metr. og 10 manna sveitir kepptu. Það er ekki aðeins framleiðslan heldur einnig verksmiðjan sjálf, sem er nýung hér á landi. Hefir líka mörgum þótt hún sérkennileg á að líta. Verksmiðjan stendur úti á Gler- áreyrum, nokkru fyrir neðan Gefj- uni og er auðþekkjanleg á bygging- arlaginu. Er hún rneð mörgum smá- risum, sem eru mjög brött öðru megin og er sú hliðin svo að segja öll úr gleri. Veggirnir sjálfir eru aft- ur á móti gluggalausir. Þetta bygg- ingarlag hefir tvo mikla kosti. Ann- ars vegar er birtan í húsinu sérstak- lega góð og þægileg og hjns vegar er rnjög auðvelt að stækka verksmiðj- una, án þess að umróta n’ema að litlu leyti núverandi verksmiðjuhúsi. Er- lendis er byggingarlag þetta alþekkt, en hér mun það ekki hafa verið reynt fyrr. Húsið er raunveruléga allt einn stór salur og heldur stálgrind uppi þakinu. í einu horninii eru hólfuð af þrjú herbergi: Skrifstofa, geymsla og kaffistofa, auk salernis og steypi- baðs. Mikil vélanofkutii. Júlíus K. Havsteen, sem er aðal- eigandi fyrirtækisins ásarnt Vigfúsi Þ. Jónssyni, sýndi ritstjóra blaðsins verksmiðjuna. Havsteen hefir um langt skeið verið starfsmaður við stærstu bómullarvefnaðarverksmiðj u Dana, Grenaa Dampvæveri, og er því þaulkunnugur iðnaði þessum. 22 vefslólar eru.í verksmiðj- unni. Eru þeir taldir mjög fullkomn- ir og vefa að öllu leyti sjálfir. Stöðv- ast þeir undir eins sjálfkrafa, ef þráð ur slitnar, og þegar ívafið er þrotið af spólunni. Þá eru einnig sérstakar vélar til þess að setja þráðinn á spólur. Mikil ofköst. Enn hefir ekki nema nokkur hluti vefstólanna verið tekinn í notkun, en með fullum frarnleiðsluafköstum iel- ur Havsteen, að hægt verði að vefa 700 rnetra af baðmullardúk daglega. 15 manns mun þá þurfa íil vinnu í verksmiðj unni, en nú vinna þar 7. Vefnaður þessi er svo einfaldur með hinum fullkomnu vélum, að liann cr auðlærður og þarf ekki fag- lærða vefara. Munu stúlkur aðallega vinna við vefnaðínn. Samkepprsisfærir. Ef lil vill er það merkilégást við þenna iðnað, að Ilavsteen telur verk- smiðjuna geta orðið samkeppnis- færa við erlenda framleiðslu. Er það þó fremur fátítt um íslenzka fram- leiðslu. Astæðan er fyrst og fremst hin mikla vélanotkun. Eklci þarf nema eina stúlku við hverja fjóia vefslóla, og áætlað er, að vinnan verði um 14% af framleiðslukostn- aðinum. Sé þetta rétt, er það ljóst dærni þess, hversu langt er hæ’gt að komast með fullkominni vélanotkun. • kjölbreytl fromkiðslo. Gert er ráð fyrir, að verksmiðj an geti framleitt svo að segja allar tegundir baðmullardúka, bæði segl- dúk, léreft, fóðurefni, handklæða- efni, skyrtuefni o. s. frv. Ennþá er 1 fsienzkum þó framleiðslan fábreytt, enda er hún á byrjunarstigi. Fyrst um sinn kaupir verksmiðj- an bómullargarn erlendis til vefnað- arins, en gangi allt að óskum, verður ef til vill horfið að því ráði að fá vélar til þess að spinna garnið og fá þá bómullina óutma. Hins vegar er garnið ekki svo dýrt, að vafasaínt er, hvort borgar sig að spinna það hér heima. Garn það, sem verksmiðjan vinnur nú úr, er ekki gott, en hægt er að fá miklu betra garn, ef elcki stæði á gjaldeyrisleyfum. Hver smá- lest garns mun kosta 13—14 þús. kr. og áætlað er, að til framleiðslunn- ar þurfi um 40 smálestir á ári. * Mikil effirspurn. Eftirspurnin er þegar orðin miklu meiri en svo, að hægt sé að fullnægja henni, enda hefir verið tilfinnanleg- ur skortur á ýmsum þeim efnum, sem verksmiðjunni er ætlað að framleiða. Merkibg tilraun. Hér er tvímælalaust um að ræða mjög athyglisverðan iðnað, þótt reynslan verði að sjálfsögðu að skera úr því, divernig hann reynist. Það er ekki lítið atriði fyrir þjóðina, ef hún getur sjálf frandeitt þau bóm- ullarefni, sem hún þarfnast, án þess að þurfa að greiða þau hærra verði en érlenda framleiðslu. Er þar aug- Ijóslegii urn að ræða mikinn gjaid- eyrissparnað. Virðist því ekki álita- mál, að stjórnendum innflutnings- og gjaldeyrismála beri að skapa verksmiðju þessari skilyrði Lil þess að sýna, hvers hún reynist megnug með því að greiða fyrir henni um öflun bómullargarns. Þá er það ljóst, að framleiðsla þessi bætir mjög skilyrðin fyrir ýmsan annan iðnað, sem búið hefir við efnisskort. Síðast, en ekki sízt, er það svo mikilvægt hagsmunamál fyrir Akureyrarbæ, ef þessi iðnað- ur nær að eflast. Bæði færir það bæjarfélaginu tekjur og bæjarbúum atvinnu. Ðonsr gefa tii fjársöfnunar vegna Heklugossins J. C. Möller forstjóri í Kaupm.- höfn og nokkur dönsk firmu hafa nýlega gefið kr. 13.557.00 sem ætlast er til að notaðar verði í þágu þeirra, sem tjón líða af Ifeklugosinu. Fjár- hæð þessi hefir verið innborguð til s'mdiráðsins í Kaupmannahöfn og mttn ríkisstjórnin úthluta henni þann- ig að hún komi þeim sem fyrir tjóni liafa orðið að sem beztum notum. (Fréttatilkynning frá utanríkis- ráðuneytinu). Dr, Friðrik Friðriksson í boði Sfúdentofélogsins Ifinn merki æskulýðsleiðtogi, dr. tlieol. Friðrik Friðriksson, er kom- inn hingað til Akureyrar í boði Stú.S- entafélagsins. Talaði hann á í .ndi félagsins sl. föstudagskvöid. Hér sjást nokkrir vefstólanna í verksmiðju 3. K. Havsteen & Co. (Ljósm. E. Sigur■ geirsson).

x

Íslendingur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslendingur
https://timarit.is/publication/675

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.