Íslendingur - 04.06.1947, Blaðsíða 4

4
ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 4. júní 1947
ObcmkaSrot
FRÁ LIÐNUM DÖGUM.
Varprán Frakka 1858
ÍSLENDINGUR
Ritstjóri og ábyrgSarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgefandi: Útgáfufélag íslendings
Skrifstofa Gránufélagsgötu 4.
Sími 354.
AuftfýsingaT og afgMiSila:
Svanberg Einarsson.
Pónthólf 11«.
PRENTSMIÐJA BJORNS JONSSONAR H*F
Sjömanfladagurini
Þann 1. júní var hinn árlegi sjó-
mannadagur hátíðlegur haldinn víðs-
vegar um land. Hér á Akureyri var
þó öllum hátíðahöldum frestað vegna
hins hörmulega flugslyss.
Það hefir jafnan verið mjög á-
nægjulegur bragur á sjómannadeg-
inum, og sjómenn hafa vandlega gætt
þess, að enginn stjórnmálaflokkur
gæti notað daginn til flokkslegs áróð
urs. Sjómenn hafa notað dag þenna
til þess að efla innbyrðis kynningu
og samheldni og til þess að minnast
þeirra félaga sinna, sem látið hafa
lífið í fangbrögðum við Ægi.
Sjómannastéttin er í fylkingar-
brjósti í efnahagsbaráttu þjóðarinn-
ar. Fjárhagslegt sjálfstæði þjóðar-
innar hvílir að verulegu leyti á herð-
um sjómannanna. Það mun nú eng-
inn íslendingur ganga þess dulinn,
að sjávarútvegurinn er lífæð þjóðar-
innar. Sjómannastéttin er því þýð-
ingarmesta atvinnustétt þjóðfélags-
ins, að öllum öðrum stéttum ólöstuð-
um.
íslenzka þjóðin hefir nú hafizt
handa um öflun fullkominna skipa
handa sjómönnum sínum. Undanfar-
ið hafa íslenzkir sjómenn haft léleg
starfsskilyrði og ófullkomin tæki.
Þrátt fyrir það hafa afköst þeirra og
afli verið hlutfallslega meiri en sjó-
manna nokkurrar annarrar þjóðar.
Nú fyrst gefst þó íslenzku sjómönn-
unum jöfn aðstaða í samkeppninni,
eftir að þeir hafa fengið hin nýju og
fullkomnu veiðiskip.
Ýmsir hafa verið þeirrar skoðun-
ar, að of mikið hafi verið keypt af
nýjum og dýrum skipum, og muni
það verða til þess, að engir sjómenn
fáist á gömlu skipin. Það eina, sem
óttast þarf, er, að ekki fáist nægilega
margir menn á nýju skipin. Það er
sjálfsagt að nýta eldri skipin eins og
hægt er, en það er þó kominn tími til
þess að leggja upp ýmsum þeim ryð-
kláfum, sem notaðir hafa verið til
þessa. Það er ekkert þj óðfélagslegt
vandamál, þótt engir menn fáist á
þá, en það er þó alvarlegasta vanda-
málið, hversu sjómannastéttin er fá-
menn.
Síðustu árin hefir alls staðar verið
skortur á vinnuafli. Verkamenn í
landi hafa oft borið meira úr bítum
en sjómennirnir. Afleiðingin hefir
orðið sú, að margir sjómenn hafa
horfið í land. Þetta er eðlilegt. Þeir
hafa þannig getað verið í nánd við
heimili sín og haft betri aðbúnað en
á sjónum.
Hér þarf gerbreytingu, ef ekki á
illa að fara. Það verður að fá fleiri
unga menn til sjómennsku en verið
Fjármálavizka kommúnista
„VERKAMAÐUItlNN" ræðir nokkuð í
síðasta blaði ura húsnæðismálin. Það er
að sjálfsögðu nauðsyn mikilla umbóta á
því vandræðaástandi, sem ríkir í húsnæðis-
málunum, og hugkvæmist víst engum
manni að mæla því mót. Hitt er annaÖ mál,
að margvíslegir eríiðleikar eru þar í vegi,
bæði fjárskortur — og þó engu síður skort-
ur á vinnuafli. Bæjarstjórn er að sjálf-
sögðu skylt að leysa vandræði fólks í þessu
efni, svo sem auðið er, en úrræði komm-
únista í þessum málum eru álíka fáránleg
og á öðrum sviðum. Þingmönnum komm-
únista á Alþingi hugkvæmdist það snjall-
ræði að skylda Landsbankann til þess að
leggja fram nauðsynlegt fé til húsbygg-
inga, hvernig sem á stæði fyrir bankanum.
Sjálfstæðis- og Alþýðuflokkurinn beittu
sér að sjálfsögðu'som ábyrgir flokkar gegn
þessari fásinnu. Utlán bankanna eru nú
orðið jafnhá innlögunum. Hefði þessi
kvöð verið lögð á Landsbankann, hefði
liann ekki getað staðið við þessar skuld-
bindingar nema með því að gefa út nýja
seðla. Hagfræðinganefndin — Jónas Har-
als þar á meðal ■— vara alvarlega við af-
leiðingum slíkrar -áðstöfunar, sem myndi
hafa í för með sér stóraukinn glundroða
og verðbólgu. En þannig er fjármálavizka
kommúnista. Það skiptir engu máli fyrir
þá, hversu skaðlegar hugmyndir þeirra
eru, ef þeir aðeins halda sig geta krækt í
nokkur atkvæði.
Öryggi við flug
ÖRYGGI flugfeiðanna hefir borið mjög
á góma í sambandi við flugslysin að und-
anförnu. Hefir hjá ýmsum gætt nokkurra
efasemda um framtíð flugsamgangna. Ekki
mun þess þó liafa orðið vart, að dregið
hafi úr aðsókn fclks að flugferðum hér
innanlands.
Hér á Islandi cru að ýmsu leyti erfið
flugskilyrði, og hér skortir enn ýms nauð-
synleg hjálpartæki við flug og lendingu.
Það verður því að sýna mikla gætni og
varkárni og fljúga ekki nema við góð
flugskilyrði. Flugfólögin íslenzku hafa yf-
irleitt gætt þessa, en slysið mikla fyrir
síðustu helgi gefur tilefni til þess að enn
sé vakin athygli á þessari nauðsyn.
Samtök um að prýða bæinn
FYRIR nokkru síðan var í Hveragerði
hefir. I lýðfrjá su landi verður þ°
enginn neyddur til annarra starfa en
hann kýs. Eina leiðin er því að gera
sjómennskuna tem eftirsóknarverð-
asta. Nýju skipin eru frumskilyrði
þess, því að óumflýjanlegt var að
bæta aðbúnað sjómanna að miklum
mun, þar eð skipið er aðalheimkynni
margra þeirra. Þá þarf einnig að
búa svo um, að sjómenn hafi hærri
tekjur en landmann. Það er fullkom-
in sanngirniskrafa.
Akureyringar hafa nú sérstaka á-
stæðu til þess að minnast sjómann-
anna, þar sem þeir eru nú að hefja
útgerð í allstórum stíl. Hér skortir
líka sjómenn, og ættu ungir og vask-
ir piltar í bænum að athuga þetta.
Þjóðin öll þakkar sjómönnum sín-
um unnin afrek og óskar þeim gæfu
og gengis í sínu þjóðnytjastarfi.
stofnaður félagsskapur, sem nefndist
„Hreyfingin" og vakti töluverða athygli.
Stefna þessa félags var að vinna að fegrun
staðarins. Þess konar hreyfing ætti í raun-
inni að vera til í hverjum bæ á landinu.
Næg eru verkefnin. Akureyri er fallegur
bær, en þó má hér margt betur fara og um-
gengni víða batna. Væri ekki einmitt þjóð-
ráð fyrir það fólk, sem hefir áhuga á, að
bærinn líti sem bezt út að stofna félagsskap
í því skyni. Slík samtök væru vænleg til
þess að geta haft góð áhrif.
Þvi fékk Björgvin ekki
styrk?
NÝLEGA úthlutaði Alþingi nokkrum
fjárstyrk til 105 listamanna í viðurkenn-
ingarskyni við listastörf þeirra. Það hefir
vakið noklcra undrun, að Björgvin Guð-
mundsson, tónskáld, er ekki í þessum liópi.
Björgvin hefir nýlega lagt fram merki-
legan skerf til íslenzkrar tónlistar, sem
þingnefndin hlýtur að hafa haft vitneskju
um, auk annarra stórverka, sem eftir liann
liggja. Fjárhagslega skiptir þetta að vísu
ekki miklu máli, enda her fremur að líta
á styrki þessa sem verðlaun, og er enginn
vaíi á því, að Björgvin Guðmundsson á
slík verðlaun betur skilið en margir aðr-
ir, sem þó hafa hlotið þau. Björgvin er
tónskáld okkar Akureyringa, og því kunn-
um við því illa, að hann skuli ekki fá að
njóta verðugrar viðurkenningar.
Nátttröllin
ÞEIR ERU alltaf gáfaðir við „Verka-
manninn“, enda eru þeir sjaldan feimnir
við að auglýsa afrek sín. Nú hafa þeir
komizt að þeirri niðurstöðu, að það sé
fyrst og fremst að þalcka ágætri forustu
Elízabelar Eiríksdóttur og annarra
kommúnista hér í bæ, að togari sé hingað
kominn. Leyfir blaðið sér jafnvel að halda
því fram, að Sjálfstæðismenn liafi verið á
móti togarakaupunum.
Þetta hljómar einkennilega í eyrum
þeirra, sem vita, að það var Sjálfstæðisfé-
lag Akureyrar, sem sérstaklega heitti sér
fyrir eflingu útgerðarinnar í bænum með
forgöngu sinni um stofnun Útgerðarfélags
Akureyringa, sem síðar keypti togarann
„Kaldbak". Þessari staðreynd hefir jafnvel
„Verkamaðurinn“ ekki þorað að mótmæla,
og er hann þó ekki feiminn við að neita
staðreyndum.
Það er liinsvegar rétt, að Sjálfstæðis-
menn hafa fremur kosið frjáls samtök bæj-
arbúa um skipakaup en einhliða bæjar-
rekstur. Sjálfstæðismenn hafa þó talið rétt,
að bærinn keypti skip, ef ekki fengist
nauðsynlegt fjármagn frá einstaklingum.
Það er ekkert grundvallarskilyrði fyrir á-
gæti útgerðar, að bæir, sveitarfélög og
ríki séu þar einir aðilar. Það er næsta hjá-
kádegt, þegar andstæðingar Sjálfstæðis-
manna reyna að sannfæra fólk um það, að
þeir séu andvígir framkvæmdum í atvinnu-
málum, þegar þess er gætt, að það eru
fyrst og fremst Sjálfstæðismenn, sem
byggt hafa upp atvinnuvegi þjóðarinnar á
liðnum árum. Kommúnistar hafa aftur á
móti kosið að hafa fé sitt á þurru, en þótzt
vinna alþýðu landsins mikið gagn með því
Framh. á 7. síöu.
Nóttina fyrir hinn 10. júlímánaðar
1858, fóru nokkrir fiskimenn á báti
af frakkneskri duggu, sem lá inni á
Borgarfirði (eystra), upp í varp-
hólma skammt þaðan og tóku að
stela eggjum og dúni. Hlupu þá þrír
vinnumenn og drengur á skip og réru
út í hólmann, en höfðu ekkert í hönd
um sér til varnar, nema þungan
járnkarl. Þegar þeir komu í hólm-
ann, voru Frakkar þar 8 eða 9, sum-
ir i bát sínum, en hinir að ránum.
Vinnumennirnir hlupu upp, en dreng
urinn gætti skips. Ætluðu þeir fyrst
að biðja Frakkana með góðu að
hætta ruplinu, en þeir voru ölvaðir
og urðu illir við, hlupu að bát sín-
um og tóku árar og krókstjaka til að
verjast með, ef í liart slægi og reka
þessa glapgesti af höndum sér. Hafði
einn af Frökkum lifandi æður í barm
inurn, og kippti einn vinnumaður
henni þaðan og lét fljúga. Þá vildi
hinn berja vinnumanninn, en hann
brá móti járninu. Þeir voru á háum
kletti, og hrasaði vinnumaðurinn
svo að hann datt, og hrökk járnið úr
hendi hans í sjóinn. Þá hljóp hinn
á hann ofan og grúfði. sig niður að
honum eins og til að bíta hann á
barkann.
Meðan á þessu stóð, vildu hinir
Frakkarnir berja þá tvo, sem stóðu
verjulausir. Þreif þá annar krók-
stjaka úr hendi eins Frakka, braut
við kné sér til þess að fá lagsmanni
sínum annan partinn, en barði hinn
Geturðu útvegað mér lokk úr hári
systur þinnar, Jóhann litli?
Jóhann litli: Nei, en ég get vísað
þér á, hvar hún kaupir hár sitt.
★
Einn af merkari þingmönnum Svía
var af lágum stigum og hafði verið
skóari og ferðast um, en fyrir dugn-
að, hyggindi og gáfur náði hann í
álitlega stöðu og varð þingskörung-
ur.
Einum af stórbokkum þingsins
datt einhverju sinni í hug að erta
skóarann og segir: Er það satt, að
þér í fyrri tíð hafið verið umferða-
skóari?
— Satt er það, svaraði hann. —
En það er gott fyrir yður, herra
greifi, að þér voruð það eigi.
— Hvers vegna?
— Af því, að þá hefðuð þér verið
það enn í dag.
★
Kennslufconan: Hvað er sá maður
kallaður, sem segir annað en það,
sem er.
Telpan: Kurteis.
*
— Hefirðu símritað til gamla
mannsins eftir peningum?
— Já, það hefi ég gert.
— Hefir hann svarað?
— Já, ég símaði til hans: Hvar
eru peningarnir, sem ég bað þig um
frakkneska með sínum parti, svo að
hann grét undan. í þessu bili varð
hann að fara að hjálpa lagsmanni
sínum, sem fallinn var, og dró strák-
inn af honum, svo að hann komst á
fætur. Börðu þá Frakkar á þeim öll-
um, svo að þeir hörfuðu undan,
hlupu á skip sitt og réru í land. Voru
tveir af þeim barðir til meiðsla, en
einn óskemmdur, sá sem helzt sýndi
vörn. Játuðu hinir tveir á eftir, að
hefðu þeir verið eins einbeittir og
liann, myndu þeir hafa rekið hina
alla, því að Frakkar þessir voru
reyndar geitur og lítil illmenni.
Næstu nótt fóru duggumenn aftur
í hólmann tvívegis og rændu öllum
eggjum og dúni, sem þeir náðu, svo
að eigi sæi frá hæjum. Því að hæð
utan á hólmanum har á miili þeirra
og bæjarmanna. Eigendur varpsins
voru ei nálægir, en komu heim dag-
inn eftir að rænt var um nóttina
seinni. Ollum, sem komu út til duggu
manna voru þeir greiðugir og góð-
viknir. Enginn gat lesið nafn skips-
ins, því að skipverjar höfðu neglt
léreft fyrir það og krítað yfir borg-
arnafnið, sem skipið var frá. Þá tóku
varpeigendur það ráð að senda eftir
Bernharði presti frakkneska á Seyð-
isfirði til þess að rannsaka skipið
og létta ránið, ef kostur væri, en
sveitamenn vildu tefja fiskimenn á
meðan. Þeim tókst það heilan dag,
því að veður var lygnt. Um kvöldið
Framh. á 7. síðu.
í bréfinu? Og hann svaraði: í budd-
unni minni.
jtt
Frúin (við heimilislækninn): Lækn-
ir, mig langar til að maðurinn minn
íari með mig til Ítalíu svo sem mán-
aðartíma. Hvað gengur þá að mér?
Lœknirinn: Ekki neitt.
Frúin: En livað þér eruð grænn.
Ef þér gctið ekki fundið neinn las-
leika, þá verð ég að fara til annars
læknis, sem getur það.
*
Malari nokkur sofnaði í mylnunni
og valt út af. Hárið á honum lenti á
milli hjóla, og stór lagður slitnaði
upp úr höfðinu. Hann vaknaði við
vondan draum og sagði í fáti: Nú,
hva — hvað er þetta, kona. Hvað
gengur nú á.
*
— Aldrei kemst þú í himnaríki,
sagði manngarmurinn. Konan var að
rífast við hann.
— Nú, nú. Því þá ekki það?
— Ætli það þurfi ekki á þér að
halda fyrir kvalara þarna niðri.
★
— Og ég sem hélt, að þú værir
fædd fyrsta apríl, sagði Benedikt,
þegar konan hans sagðist vera fædd
þann 21.
— Flestir mættu halda það eftir
því, hvernig ég valdi mér manninn,
svaraði hún.
Qaman og aívara.