Íslendingur - 23.07.1947, Page 3

Miðvikudagur 23. júlí 1947
ÍSLENDINGUR
3
ÍSLENDINGUR
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgefandi: Útgáfufélag Islendings.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
Auglýeingar og afgreiðsla:
SVANBERG EINARSSON.
Póíthólf 118.
PRENTSMIÐJA BJÖRNS JÓNSSONAR HT
Síldveiðarnar
og þjóðarbúið.
Þjóðin fylgist nú naeð síldveiðun-
um af meiri óhuga en nokkru sinni
fyrr. Efnahagsleg afkoma flestra, ef
ekki allra stétta landsmanna, er und-
ir því komin, hvernig þær takast. •
Gangi síldveiðarnar að óskum, má
gera ráð fyrir því, að góðærið, sem
hér hefir verið, haldist enn um skeið,
en bregðist síldin, er augljóst, að
grípa þarf til nýrra ráða, ef tryggja
á aðalatvinnuveg þjóðarinnar, sjáv-
arútveginn.
Eins og öllum er nú kunnugt ertt
fisksölusanmingar okkar íslendinga
með því verði, setn þar ér ákveðið,
hundnir því skilyrði, að með fiskin-
um verði afhent tiltekið magn af
síldarlýsi. Viðskiptaþjóðir okkar
hafa verið svo kröfuharðar, að þurfa
mun meir en meðalaflaár svo unnt
verði að afhenda alll það lýsismagn,
sem farið er fram á. Bregðist síldin
í sumar er því fyrirsjáanlegt, að mikl-
ar fiskbirgðir verða óseldar í landinu
af þessa árs framleiðslu.
Stjórnarflokkarnir liafa hvað eftir
annað varað þjóðina við þeirri
hættu, sem að steðjar, vegna dýrtíð-
arinnar innan lands. Samkeppnis-
þjóðir okkar þurfa langt um lægra
verð fyrir afurðir sínar en við, þar
sem framleiðslukostnaður þeirra er
mun minni. Með vaxandi þátttöku
annarra þjóða í fiskveiðunum er
víst, að við íslendingar getum ekki
til langframa haldið áfram á söniu
braut. Að því hlýtur að reka, að við
verðum að miða verðkröfurnar við
það, setn aðrar Jjjóðir fara fram á að
fá.
Kommúnistar hafa frá öndverðu
snúist af alefli gegn öllum tilraunum
ríkisstj órnarinnar, sem beinast að
því marki að koma atvinnulífinu á
heilbrigðari grundvöll. Málgögn
þeirra liafa talið söluhorfur nú betri
en nokkru sinni fyrr, þrátt fyrir gagn-
stætt álit þeirra aðilja, er um Jjau
mál fjalla. Kommúnistar telja enga
ástæðu til þess að færa niður frarn-
leiðslukostnaðinn, enda þótt allir
skynibornir menn viti, að hann er að
sliga atvinnuvegina. Gagnvart laun-
þegum telja kommúnistar sjálfsagt,
að kaup sé hækkað, enda þótt frek-
ari kauphækkanir leiði einungis af
sér aukna dýrtíð.
Frá Jjví er kommúnistar viku úr
ríkisstjórninni hefir barátta þeirra
fyrst og fremst miðað að Jjví að
korna á sem mestum glundroða í at-
KURL. - Kvœði.
Isafoldárprentsm. h.f. Rvík. 1946
Kolbeinn veit hvernig liann á að
orða hugsun sína. Kurl er frábært
nafn á kvæðabók, frumlegt, Jjjóðlegt
og yfirlætislaust. Bókin er 312 blað-
síður og hefir 153 kvæði irjni að
halda; Jjar af eru 140 frumort og 13
Jjýdd. „Þetta er ekki skáldsakpur,
Kolbeinn,“ Jjarf enginn að segja um
þessa bók. Er þar skjótast af að
segja, að öll kvæðin eru mjög fram-
bærileg og ýms af þeim ógæt. Má
það teljasl næsta ánægjuleg niður-
staða að loknum lestri ljóðabókar á
slíkri harðærisöld um anda og orð-
list, er óneitanlega ríkir nú á dögum
í íslenzkri Ijóðagerð, — Jjegar „gamb-
urmosar gefa frá sér „töðu““ í sýnu
meira óhófi en í samtíð Bólu-Hjálm-
ars.
Hér er heldur ekki um neitt gleið-
gosalegt handahófs-fikt eða glamur
að ræða, heldur alvarlegar og skýr-
ar „hugvekjur11 og myndir ábyrgs
höfundár, sem vill að öll sín orð
verði jjjóðinni heldur til gagns en
vanþrifa.
Það eru nú orðin 20—30 ár, síð-
an Kolbeinn hóf að rétla fratn ljóð
sín í „Oðni“ í ritstjórnartíð Þor-
steins skálds Gíslasonar. Þótti mér
þegar hressandi bragð og ilmur af
Jjeirri ljóðagerð og sagði Jjá við
granna mína og góðkunningja, að
þar færi gott skáld.
Hættirnir voru snjallir, dýrir og
hrynjandi og þar á öllu tekið með
þjóðlegri vandvirkni og festu.
Hér er engin leið að birta nema
örfá og stutt sýnishorn úr svo stóru
kvæðasafni. Aðeins skal hér minnst
á nokkur einslök kvæði, er mér, sem
þetta ritar, þykir mikið til koma, án
vinnumálum jjjóðarinnar. Við stjórn-
armyndunina haustið 1944 lofuðu
kommúnistar, að stuðla að Jjví, að
dýrtíðin .yrði ekki aukin með nýjum
kaupkröfum. Þá töldu þeir dýrtíðina
skæðasta óvin launasféttanna, og um-
fram allt yrði að halda henni í skefj;
um. Eftir að Jjeir fóru úr stjórninni
hefir kveðið við annan tón.
Landsmenn eru Jjegar farnir að
kynnast kommúnistum. Þeir, sem
vilja heill atvinnuveganna og áfram-
haldandi nýsköpun í atvinnumálum,
hafa Jjegar snúið við þeim bakinu.
Þrátt fyrir áróður þeirra mun ríkis-
stjórnin njóta fylgis yfirgnæfandi
meirihluta Jjjóðarinnar í þeim mál-
um, sem hún Jjarf að hrinda í fram-
kvæmd.
Eftir síldarvertíðina mmt' Jjað
koma í Ijós, hvernig hagur þjóðar-
innar er i raun og veru. Verði örðug-
leikar framundan er núverandi stjórn
bezt treystandi til þess að ráða fram
úr þeim. Reynzlan hefir sýnt, að
konnnúnislar eru ekki hafandi með
í ráðum, og hverju máli því bezt
borgið, án þeirra atbeina.
þess, að þar með sé átt við, að ekki
séu fleiri kvæði jafngild og verð eft-
irtektar víðar í bókinni.
Af kvæðum bókarinnar skal Jjá
minnst á Lýðveldisljóð lslendinga
17. júní 1944, er ég hugði og hygg
enn, að hafi verið beztu ljóðin, er
bárust ])á dómnefndinni, að öllum
ljóðurn annarra höfunda ólöstuðum.
Svo frábærlega snjalll er Jjað og á
öllu vel haldið. Ljóð Jjessi eru í átta
flokkum, og er auðvelt að benda á
prýðileg dæmi úr öllum flokkunum,
enda skal Jjað nú gert, Jjótt ekki sé
sársaukalaust að taka aðeins eina eða
liálfa visu úr hverjum, svo fjölmargt
er Jjar sagt af fegurðarsmekk og and-
ríki:
/
A bak við áþján, eymd og smæð
loks óskafylling bjó.
Hvert hjarta, tunga, taug og æS
nú tigni Guð í ró.
1011 þjóð á lífs síns stærstu stund
nú strengi heit um eitt:
að biðja hann um barnsins luud
sér blessa frelsið veitt.
II
Vér blessum menn, er lengi þetta þráðu,
— sem þorðu slíkt, þó gætu ei annað neitt.
Vér blessum þá, sem þessu fyrir spáðu,
þó þeirra máli yrfti ei tilbeyrn veitt.
Vér blessum þú. er þunga stríðið háðu,
— er þoldu pústra, smán og spottið eitt.
Vér blessum þá, ér þessu marki náðu,
— er þetta mál til sigurs gátu leitt.
(TIL YFiRMANNA):
III
Ber ei.yður einkum að vera,
ungu frelsi á leiðinni þungu
vitar þeir, sem vökulir geta
varið land — og þjóð frá strandi.
IV
Hér vantar trú og tiginn sið,
er lakmörk þjóðar hefji
og henni stefni á hærra svið
og hálfleik allan skefji.
Þótt trú af saintíð sé ci liætt
og sjáist stefnur tvennar,
mun þjóð ei lengi sigursælt
neitt siðgæði — án hennar.
V
Synið, að íslenzkur aðall
sé eining og manndómur fórna,
ekki nein músanna mið,
mótuð af ágirnd og heift.
VI
Landið kalji ykkur alla
út í stríð,
upp um fjall og inn um hlíð.
Stóruvalla vinir snjallir
*
vakni á heillalíð,
vinni löndin víð.
VII
Fá og smá þótt fánann berunt,
fyrirmynd þeim stærri ver.um,
hvergi af hólmi flýja.
Vörnin Egils eins við tuginn
örvi jafnan landans huginn
heila dáð að drýgja.
0
Himins völd hefji öld,
hreinsi þjóðar skjöld,
blessi fanann, frónska duginn,
fram á tímans kvöld.
VIII
Við elskum þig, móðir, þinn lieiður,
þinn hag
af heilindum barnanna góðum.
Allt íálm okkar menningar fært verði í lag
með fórnandi dyggðum hljóðum.
Að hefjist hér þjóðlíf. með
heilsteyptum brag,
við hendur til átaka bjóðum,
svo fáir þú séð allrar framtíðar dag
sem frjálsust og göfgust með þjóðum.
Til þjóðar sinnar segir Kolbeinn
í kvæðinu Islendingahvöt:
Leidd af manndóms stefnu í stafni.
stafi ljómi af þínu nafni
meðal merkra þjóða.
Vit og göfgi, friður, festa
fast þitt móti hlutverk mesta
■— giftuliáttinn góða.
Sigri prjáþ'sundrung, tál
Samtök þín •— og mál.
— Haltu jafnan hlutnum bezta
heil í starfi — og sál.
í yfirbragösmiklu kvæðL Orninn,
á bls. 25, eru þessar línur:
Því svo er varið andant efstu sjón,
þeir aldrei láta mjög, er hennar njóta,
en haninn, sem er hnepptur æ við frón,
fær himinrödd, ef sér hann flugu þjóta.
Slík orð eru í tíma töluS ú oflætis-
öld vorri í bókmenntum. Á bls. 30
standa þessi gullvægu alvöruorð:
Þótt vinnist fé, þótt vinnist lönd
á vegum logins máls,
Það færir hvern í brugðin bönd
hins blekkta lífs og táls.
En eins mun rsyna aftur sá,
þótt undir verði í leik,
er* samleik bar, — að 'leið hans lá
* en mun vera prentvilla? höf.
til lífs, er ekki sveik.
Vornótt bls. 31 og Vor bls. 41, eru
yndisleg smáljóð, og ættu Jjeir að lesa
þau, sem þessa bók eiga, eða hafa
undir höndum. Þar verður ekki á eitt
bent öðru fremur.
Fá-ir yrkja nú vel undir fornyrðis-
lagi. En það gerir Kolbeinn. Það
sést bezt á kvæðinu um Þorleif á Víf-
ilsstöðum, sem er virkta-gott kvæði.
Um Þorleif segir Kolbeinn meðal
annars:
Reiddi að rányrkju
ranuna skálm,
kylfu að kotungslund
konungshugur.
— Þú, sem þykist
af þekking trúa,
að allt þurfi að iðjast
•n
í eigin hag.
þekktu Þorleif,
og það sem bezt,
þjóðar þjóijinn,
og -— þú munt vaxa.
/
Þetta er jafnvel kveðið og Jjégar
Bjarna Thorarensen tekst sem bezt.
Nú liafa verið flutt nokkur dæmi
aftur á 50. bls. bókarinnar, o g byk-
ir mér ekki fleiri dætni þörf, enda
þurfa allir ljóðavinir að lesa bók-
ina.
En ekki er þó bók þessi gallalaus,
og skal hún líka skoðuð frá þeirri
hlið lítið eitt.
Kolbeinn er alls ekki laus við ýmsa
formgalla, er löngum hafa spillt ís-
lenzkum ljóðum, bæði illum og góð-
um, og hafa, satl að segja, fáir ljóða-
smiðir vorir verið saklausir af þeim.
Mætti Jió ætlast til. að formgöllum
fækkaði í íslenzkri ljóðagerð, eftir að
ljóðskáldin eru flesl orðin skóla-
lærðir menn. Því að ætla mætti að
íslenzkunemendum skólanna sé gerð-
ur kostur á að kynnast Jjeim reglum,
sem eftir verður að fara til þess að
ort sé formrétt. En Jjó er allt annað
en að svo sé, því að í öllum ljóða-
bókum, sem út hafa komið nýjar á
síðari árum, má finna meira og
minna af formgöllum, — unz svo
langl er gengið, að skáldin ætlast til
að Jjær klausur séu kallaðar ljóð, er
ekki liafa stuðla, ekki höfuðítafi, ekki
henditigarim og ekki reglubundin
vísuorð að atkvæðafjölda.
Um slíka fonnleysu er Kolbeinn
Högnason að vísu ekki sekur og auk
Jjess stórum trúrri öllum bragreglutn
en allflestir þeirra, er nú yrkja. En
eigi að síður má finna í þessari um-
töluðu bók all-margar formskekkjur,
og skulu nokkrar Jjeirra framtaldar
til að finna þeim orðum stað:
Ratigar áherzlur eru of margar eins.
og t. d.:
1. „og kastar tötrum kenninga og
prjáls“ bls. 27.
2. „því álögwm í þungum“ bls. 38.
3. „Nú öfunda mig ungar“ bls. 40.
4. „Annálar um aldir þrennar“
bls. 52.
5. „Illkvittni á ýmsar lundir“ bls.
52.
6. „í heitn borna þurfalinga“ bls.
53.
7. „faðernið kennt fiækings gauðiT
bls. 53.
8. „Einförum hún einatt færi“ bls.
54.
9. „Svipmikill og Jjungur Hlér“
bls; 63. .
10. „hæverskir sem tízka vor“ bls.
64.
Kemur hér enn sem löngum áður
í ljós, að þriggja atkv. orð verða
aldrei notuð svo í tvíliðahætti, að
vel fari.
Bragliðir eins og a og -um, og -a
mig í 1—3 dæmi eru algjörlega ó-
hæfir og óleyfilegir — nema leir-
skáldum —- í allri ljóðagerð.
Rangar stuðlanir:
Kolbeinn er raun-glöggur á rétta
setning stuðla og höfuðstafa, en þó
ber útaf því á stöku stað í bókinni.
„sem kannar flugsins veröld fjarst
og efst“ bls. 27 er til dæmis ekki rétt
villu? — því að ef veröld stæði á
undan jlugsins, væri allt rétt.
Málvillur eru nokkrar í bókinni,
að mér virðist. A Jjessar vil ég eink-
um benda:
„Er lætur hún úr naust“ (fyrir
nausti) bls. 29,
„og kunnir þú ekki bætt“, bls. 33,
,,Ég mátti í hljóði hungra.“, bls. 39,
„Eftir því sem annál greina“ bls.
52,
„Öllum sagt var, ætti að bíða illt“,
bls. 57.
En Kurl eru þess verð, að Jjau sáu
keypt og vel lesin. Kostir bókarinn-
ar eru yfirgnæfandi. — Kolbeinn er
þjóðskáld. Konráð Vilhjálmssoon.