Íslendingur - 27.08.1947, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 27. ágúst 1947
ÍSLENDINGUR
Stjórnarfarið í Rússlandi
Eftir Paal Winterton, fréttaritara brezka útvarpsins.
„Islendingur“ birtir hér annan kafla úr bók Paul Winterton,
„Myrkvun í Moskvu“, en Winterton var, eins og áður hejir verið
skýrt jrá, jréttaritari brezka úlvarpsins í Rásslandi stríðsárin. Bók
lians er öjgalaus og má œtla, að hán gefi sanna mynd af ástandinu í
Rásslandi. Ættu allir jieir, sem áhuga haja á að kynnast stjórnarjar-
inu þar eystra að lesa bók þessa. Winterton skýrir nákvœmlega frá
því, hversu miklar hömlur voru lagðar á alla jrétlaslarjsemi erlendra
fréttaritara á stríðsárunum, og hversu rássnesku valdhöfunum er á
rnóli skapi, að rússneslca þjóðin kynnist hinum veslrœnu þjóðum og
lífsskoðunum þeirra.
Eitt af því, sem er þrándur í
götu fyrir viturlegri og einhuga
stefnu Bretlands gagnvart
ástæðum og ekki var um neitt
atvinnuleysi að ræða í Bretlancli
á stríðsárunum. En til þess að
Á ÁLÞJÓÐAVETT
----VANGI----
Herbúnaður Svía.
Sovétríkjunum, er að margir.
menn fá enn glýju í augun, þeg-
ar Rússland á í hlut. Þeir geta
ekki gleymt því, að fyrir einum
mannsaldri virtist það gefa lim-
lestum og vonsviknum he'.mi
nýjá von með þjóðfélagsbylt-
ingu sinni og hinni þróttmiklu
stjórn sinni. Sumir líta enn á
Rússland sem vörðu á le'ðinni
til nýs hámarks í réttlæti, ham-
ingju og efnalegri velmegun
allra manna.
Þessir hugsjónambnn hafa
ekki fylgzt með tímunum. Þeir
hafa varðveitt hugsjónir sínar
lengur en Rússar. Árið 1945 er
stjórn Sovétríkjanna frekar í-
haldssöm og mjög þjóðern's-
sinnuð og hún hefur meiri á-
huga fyrir félagslegu jafnvægi
en félagslegum umbótatilraun-
um og þar er ekki um neina
skýjaglópa að ræða.
Eg veit varla, hvort það ér til
mikils, að ég skrifi eitthvað um
það, hvernig Rússland er í dag
Mikið hefir verið um þetta efni
ritað og engir tveir menn eru
sammála í öllu. Bezt væri, að
hver Breti færi til Rússlands,
lifði þar og starfaði með þjóð-
inni í a. m. k. eitt ár. Er svo
væri komið, býst ég við, að ekki
mundi verða um mikinn skoð-
anamun hjá okkur að ræða. En
þar sem slíkir þjóðflutningar
eru ómögulegir, geri ég ráð fyr-
ir að hver upplýsingamoli verði
að nokkru gagni.
Eg skýri því frá nokkrum
þeirra atriða, sem ég veitti at-
hygli í Rússlandi á stríðsárun-
um.
1 fyrsta lagi, — þjóðin leggur
á sig mikið erfiði, miklu meira
en við. Ákvæðisvinna er algeng
og í mörgum iðngreinum verða
menn leggja hart að sér til
að hafa í sig og á. Jafnvel á frið
artímum er andrúmsloftið
þrungið baráttu og erfiði. Kon-
ur leggja næstum því eins hart
að sér og karlar og vinna hin
sömu erfiðu störf. Rétturinn til
vinnu er næstum hinn eini rétt-
ur, sem tryggður er í stjórnar-
skrá Stalins, sem hefir orðið að
veruleika. Atvinnuleysi er ekk-
ert og að miklu leyti af sömu
„útrýma atvinnuleysinu“ hefir
orðið að beita talsverðri hörku.
Yfirleitt hafa þjóð'r Rúss-
lands fengið minni mat en Bret-
ar bæði í stríði og friði. Skömmt
un þeirra hefir ekki verið eins
heiðarleg.
I Rússlandi er það ríkið, sem
rekur „svarta markaðinn" og
skammast sín ekki fyrir að selja I
hinum efnaðri takmarkaðar
birgðir munaðarvara fyrir
geypiverð.
Rússar ganga engan vegirin
eins vel til fara og við. Fatnað-
ur.þeirra er lakari að gæoum og
bor smekldeysi vitni. Fólk, sem
maður sér á götum úti, er ákaf-
lega illa til fara. , -
Hýbýlakostur Rússa er mikl-
um mun lakari en okkar. —
Byggingarefnin eru lakari og
sama er að segja um þá, sem
reisa byggingarnar. Fátælira-
hverfin í Moskvu eru jafnslæm
og þau lökustu annars staðar í
heiminum. Heildarsvipur rúss-
neskra borga er að þær eru ó-
hreinar, sóðalegar og leiðinleg-
ar. Aðalgötum einum er haldið
við.
Hreinlæti allt og heilbrigðis-
hættir eru mun lakari en hjá
okkur. Jafnvel í stærstu borgun
um er hreinlætið á mjög frum-
stæðu stigi og sama er að segja
um hætti og venjur íbúanaa.
Flutningatæki Rússa eru hæg
fara, yfirfull og ófullkomin á
okkar mælikvarða — jafnvel
ei'tir mælikvarða okkar á stríðs-
tímum.
Heilbr'.gðisstarfsemi Rússa,
sem svo mjög hefir verið dáð,
er lélegri en hjá okkur að
mörgu leyti. Hreinlæti og vinnu
aðferðir í rússneskum sjúkra-
húsum eru yfirleitt langt fyrir
neðan það, sem tíðkast í sjúkra-
húsum okkar. Hvað læknisfræð-
ina snertir, getum við' lítið sem
ekkert lært af Rússum.
Kenslumál Rússa eru ekki á
eins háu stigi og hjá okkur.
Rússneskir skólar hafa ekki
eins gott húsnæði eða kennslu-
tæki og skólar okkar. Menning-
m er enn á mjög lágu stigi og
almenningur hefir ekki eins góð
tækifæri til að skemmta sér og
hafa ofan af fyrir sér og í Bret-
landi.
Eg hef talið hér upp dálítið af
því, sem mundi vekja mesta at-
hvgli hvers manns, sem fer til
Rússlands nú á dögum. Auðvit-
að eru aðstæðurnar í Rússlandi
f ligóðar, þegar þær eru með
hezta raóti, en yfirleitt er Rúss-
l?nd langt að baki okkur í efna-
legu tillitl. Það er ekkert undar-
legt. því að þannig hefir það
alltaf verið. Á þessu sviði er það
langt á eftir og langur tími mun
líða, þangað til það nær okkur.
Þetta táknar ekki, að sovét-
stjórnin hafi ekki hrundið í
framkvæmd miklum umbótum
ó síðasta mannsaldri. Ilún hef
ur framkvæmt bæði iðnaðar- og
akuryrkjubyltingu með miklum
hraða, en það hefur kostað
þjóðina m'klar þjáningar. Hún
hefui’ gert Rússland bæði styrkt
og voldugt. Hún hefur lagt
grundvöllinn að efnalegri vel-
megun. Hún hefur sýnt, að rík
ið getur rekið margþætt fram-
leiðslukerfi samkvæmt fyrir-
J ramgerð ’m áætlunum án þess
að sigla í strand. Hún hefur á
nokkuru árabil' bætt lífskjör
rússneskrar alþýou, sem voru
mjög bágborin, og mundi hafa
gert það á mun skemmri +5má,
ef hún hefði ekki neyðzt til aö
verja miklu af auoæfum lands-
ins til hernaðarþarfa. Fleir: eru
nú læsir og skrifandi og menn-
ing fjöldans hefur yfirleitt auk-
izt., enda þótt langt sé þangað
til hún kemst í fullkomið lag.
He'lbrigðiseftirlitið hefur hún
líka aukið til muna, aukið al-
þýðumenntun og byggt fleiri og
betri borgir og rc-ynt að auka
þægindin í þeim.
1 raun réttri hefur sovét-
stjórnin unnið mai'gt, sem hún
getur stært sig af. Afrek henn-
ar á sviði félagsmála og atvinnu
og fjárhagslíf geta staðizt sam-
anburð við samskonar afrek
hvaða stjóimar sem er í sög-
unni.
Hún hefur auðvitað ekki skap
að þúsund ára ríki og ég fæ
ekki séð, að hún nálg'st með
I
hraðari skrefum en við. Sovét-
stjórnin hefur ekki breytt mann
legri náttúru. Ibúar Rússlands
eru ekki betri, ekki óeigingjarn-
ari, ekki meiri hugsjónamenn
en við. Eg býst ekki við, að
menn séu miklu hamingjusam-
ari í Rússlandi en Bi’etlandi né
rniklu óhamingjusamai’i.
Menn ættu ekk' að gera sér i
hugarlund, að það sé einstak-
lega rnikið jafnrétti í hinu rúss-
neska þjóðfélagskei’fi. Rússar
skipast í fátæklinga og efna-
menn, yfirstétt og smælingja,
alveg eins og við. Það er mjög
mikill munur á lifnaðarháttum
Framh. á 6. síðu.
Svíar ræða nú um það, hvort
þeir eigi að minnka her sinn eða
hætta á að lenda í ónáð hjá
Pússum með því’að verja mildu
fé til landvai’na.
Rússland, Bi’etland og Ban.Ia
ríkin fylgjast öll af áhuga með
ákvöröun Svía, enda munu að-
• gerðir þeh’ra í þessu efni áreið-
anlega hafa áhrif á hei’búnaðar-
áform annarra þjóða, sem liggja
milli í’ússnesku og engilsax-
nesku áhrifasvæðanna.
Vanda Svía er í því fólginn að
velja milli fjögurra hervarnará-
ætlana. Fyrir ári síðan fól
. sænska stjórnin yfirhershöfð-
ingja sínurn, Helge Victor Jung,
að gera þrjár varnaráætlanir.
Fyrsta áætlunin myndi hafa í
för með sér 156 milj. kr. (ísl.)
árleg útgjöld, eða um það bil
81 % áætlaðs kostnaðar við land
varnir fjárhagsárið 1947—48.
Sænskir kommúnistar, sem fara
háðsyrðum um ótta landa sinna
við árás frá Rússum, segja þetta
of mikið.
Önnur áætlunin myndi kosta
rikið 182 milj. kr. á ári. Sænsk'r
jafnaðannenn, sem eru stæi’sti
stjórnmálaflokkur landsins,
vona, að um þessa áætlun geti
oVoið samkomulag milli meiri
hluta flckkaniia.
Þi’iðja áætlunin lc'ðlr af cév
214 milj. kr. útgjöld, eða um
26% hækkun frá núverandi
hei’naðai’útgjöldum.
Fjórða áætlunin sýnir lámark
j þess herbúnaðar, sem Jung tel-
I ur nauðsynlegan til að tryggja
öryggi Svíþjóðar ,ef til ófriðar
kæmi milli Rússa og Vestui’veld
anna. Framkvæmd hennar
myndi kosta um 220 milj. kr.
Jung-áætlunin er miðuð við
það, að her Svía hafi svipaðan
styrkleika og hann hafði flest
ár síðustu heimsstyrjaldar.
„Stríðshættan fyrir oss er
tengd við það, ef sá árekstur
verður milli stórveldanna, að
samtök Sameinuðu þjóðanna
sundrist,“ skrifar Jung.
„Herbúnaðarlaus svæði eru
hættuleg. Aðstæður vorar eru
nú allt aðrar en eftir fyrri
heimsstyrjöld, þegar dregið var
úr hei’búnaði Svía.“
Hver varnaráætlunin, sem val
in verður, felur í sér fjölgun
orustuflugvéla, og vei’ða þær
kjarni sænska flughersins. Bæði.
Jung-áætlunin og tvær hinna
gei’a ráð fyrir fjölgun oi’ustu-
flugsveita úr 7 í 10. Jafnvel
fyi’sta áætlunin gerir ráð fyrir
30 af hundraði aukningu oi’ustu
flugvélaflotans .
Eftir Jung-áætluninni verður
sprengjuflugsveitunum fækkað
úr sex í fjórar. Svíar i’eiða sig
á, að brezkar og bandarískar
sprengjuflugvélar muni koma
þeim til aðstoðar, ef Rússar ráð
ist á þá. Samhliða láta þeir þau
ci’ð falla, að rússneskar flug-
vélar muni aðstoða þá, ef
Bandai’íkjamenn og Bretar
ráðast á landið.
Svíar eru nú þegar teknir að
auka ox’ustuflugflota sinn í sam
ræmi við áætlanir þessar. —
Bandaríkjastjórn hefir ákveð'ð
að selja Svíum 90 Mustang-or-
ustuflugvélar af birgðum Banda
ríkjahers.
Jung-áætlunin gerir ráð fyrir
fjölgun tundurskeýtabáta, en
fækkun stórskipa. Hershöfðing-
inn leggur til, að tundurskeyta-
bátarnir vai’ði 30, í stað 20 nú,
en vill jafnframt láta höggva
upp þi’jú orustuskip flotans.
Fjöldi þjálfaði’a hei’manna
vex’ður mjög breytilegur, eftir
því hver áætlunin verður valin.
Jung vill fá her, sem sé 96%
af þeim herstyrk, sem Svíar
hefðu getað kvatt til vopna
1942, þegar Svíþjóð var fullbú-
in til styi’jaldar. 4% lækkunin
stafar ekki af skorti á herþjálf-
un heldur því, að fæðingum hef-
ir fækkað í landinu. Svíþjóð
gæti sennilega kvatt til herþjón
ustu 650 þúsund menn á aldr'.n-
um 20-47 ára. Hinar áætlar.irn-
sr gera ráð F'IIr r.iLxni her-
styrk.
Laun hafa verið hækkuð og
léyfi hermanna og frjálsx’æoi
aukið til þess að hvetja menn til
A'ð ganga í herinn, og er þáð lið-
ur í þeirri viðleitni að fá meira
úrval þjálfaðra hei’manna. Ei'
þetta heppnast, verður þjálfun-
artíminn lækkaður úr 12 í 11.
mánuði.
Samkvæmt öllum áætlunum
á hergagnaiðnaður Svía að ein-
beita sér að rannsóknum og
endurbótum, en á að framleiða
lítið af nýjum hergögnum fyrir
herinn,fyr en fullnægt hefir ver
ið þörfum friðarframleiðslunn-
ar.
Bofoi’s, aðalvopnaframleiol
andi Svía, er nú tekinn að fram
leiða eimreiðir og aðrar þunga-
iðnaðarvörur til nota á friðar-
tímum. Bofoi's hefir einnig sam-
vinnu við sænska herinn vio
kjarnorkurannsóknir, sem fram
kvæmdar eru í neðanjarðar-
verksmiðju, er útbúin var á
stríðsárunum.
Ágreiningur hefir orðið um
það meðal Svía, hvei'ja þessara
áætlana þeir eigi að velja.
Öttinn við Rússa heflr leitt til
þess, að bæði íhaldsmenn cg
margir aðrir Svíar telja Jung-
áætlunina einu réttu leiðina til
þess að geta staðið gegn rúss-
neskri árás þar til Bretár og
Framhald á 6. síðu.