Íslendingur - 03.09.1947, Síða 5
Miðvikudagurimi 3. september 1947
í S L E N D I N.G U R
Samvinnuréttlæti o
annað réttlæti.
Undanfarið haja staðið yfir allmiklar deilur út aj skiptingu inn-
flutningsins rnilli hinna ýmsu innflytjenda. Haja fulltrúar Fram-
sóknarjlokksins vakið aflur til lífsins hina fáránlegu höfðatölureglu,
sem samvinnufélögin ein eiga þó að fá að liagnýla sér. „íslending-
ur“ hirtir hér meginhlula greinar, sem hirlisl í Morgunhlaðinu fyr-
ir sköinmú, þar sem höfðatölureglan er tekin lil alhugunar og hent á
ranglœtið í því að œtla að einoka verzlunina í þágu ákvcðins aðila.
Hér í blaðinu hefir ojt áður 'Verið lýst þeirri skoðun. að sá eða þeir
aðilar eigi að annast innflutiunginn, sem gera hagstœðust innkaup.
Þessi regla hefir hlotið slaðfestingu í stefnuyfirlýsingu núverandi
ríkisstjórnar, og munu hæði allir réttsýnir samvinnumenn og aðrir
lelja þá stejnu í verzlunarmálunum þjóðinni farsœlasta. 1 innflutn-
ingsverzluninni á að ríkja heilbrigð samkeppni á jafnréttisgrund-
velli, en ekki einokun, hvorki ríkis, jélagasanitaka né einslaklinga.
Vöruþörf kaupfélaganna.
„Dagur“ ber sig illa út af því, að
kaupfélögin bafi skort vörur ú und-
anförnum árum. En hverja skortir
ekki vörur? Alla skortir vörur, sem
verzluðu, hvort sem voru „stærri“
eða „smærri“ kaupmenn og svo kaup
félögin líka. Almenningur bað um
vörur, sem ekki fengust, kaupmenn
og SÍS báðu um gjaldeyrisleyfi —
stundum fengust þau, en stundum
ekki, en þó skal á þ>að bent, að árið
1946 var mesta innflutnillgsár í sögu
landsins. Vegna hvers skorti kaup-
félögin vörur? Væntanlega af sömu
ástæðu og alla aðra skorti vörur.
Kaupgetan í landinu var mikil, og al-
menningur bað um meiri vörur en
hægt var að láta í té. Þetta er kallað
að eftirspurn sé meiri en framboðið.
,,Dagur“ segir að það sé hróplegt
ranglæti, að kaupfélög hafi orðið að
verzla við heildsala. Það er ekki víst,
að sá, sem skrifaði hina áminnstu
grein í „Dag“, hafi gert sér grein fyr-
ir að viðskipli kaupíélaga við aðra
innflytjendur en SÍS eiga sér langa
sögu, sögu sem nær lugi ára aftur í
tímann. Kaupfélagsstj órar, sem
leggja á það nokkurt kapp að hafa
sem fjölbreyttastar vörur, leila vit-
anlega til þeirra stórkaupmanna, sem
bafa umboð til að selja hér á landi
þær erlendar vörur, sem kaupfélög-
um þeirra væri fengur að fá. Milli
margra kaupfélaga og stórkaup-
manna hafa orðið til rótgróin verzl-
unarsambönd. Kaupfélagsstj órinn
lælur ekki prentþvaður Framsóknar-
marma um verzlun villa sér sýn, þótt
hann sé kaupfélagsslj óri og fylgi
Framsóknarflokknum af meiri eða
minni sannfæringu. Viðskipti kaup-
félaga við stórkaupnrenn hafa ekki
verið nein nauðungarviðskipti, held-
ur þvert á móti. „Dagur“ segir að
„gróði heildsalanna af viðskiptum
við kaupfélögin kunni að vera þeim
nokkurs virði.“ Hér hefði „Dagur“
átt að athuga orðin betur. i >að hefir
ekki verið nein nauðsyn fyrir heild-
sala að selja kaupfélögum fyrir svo
mikið sem eina krónu á undanförnum
árum, sem „Dagur“ ber sig verst út
af. SÍS heldur öllum sínum vörum til
kaupfélaganna, en aðrir innflytjend-
ur liafa verið það frjálslynclir, þrátt
fyrir svívirðingar samvinnumanna í
þeirra garð, bæði í „Tímanum“ og
„Degi“, að verzla einnig rnikið við
kaupfélög. Heildsalar -hefðu getað-
selt kaupmönnum allar þær vörur,
sem þeir hafa flull inn og sniðgengið
kaupfélögin gersamlega, ef þeim
hefði sýnzt svo. En þeim datt Jiað
ekki í hug. Þessir innflytjendur eru
ekki á kafi í pólitískri prerítsvertu,
þeir mynda enga pólitíska klíku,
hafa engan privat-flokk í þinginu,
ekkert privat-blað handa sér, enga
*privat-prentsmiðju, sem smyr áróðri
á hvers manns dyr, enga privat-
þjóna, sein gánga um borg og bý og
rægja keppinautana. Þessir innflytj-
endur eru óbundnir öllu slíku, þeir
líta á viðskiptin eins og þau liggja
fyrir, halda tryggð við gömlu verzl-
unarsamböndin, sem vel hafa reynzt,
hver sem í hlut á.
„Dagur“ segir að viðskipti kaup-
íélaga yið kaupmenn hafi orðið 'iil
að „AUKA dýrtíðina“. Það er bezt,
að „Dagur“ útskýrði þella nánar,
áður en eylt cr orðum að öðrum eins
þvættingi.
Nokkrir kaupfélagsstjórar hafa
gert sig að þeim börnum í verzlunar-
málum, svo að ekki sé meira sagt, að
telja, að kaupfélögin ættu að fá um
40% til sín af helztu nauðsynjavör-
um landsmanna, sem þeir kaupa frá
útlöndum, öðrum en kornvörum, og
er þetta miðað við „sölu á skömrnt-
unarvörum“. Það getur hver heilvila
maður séð, hve haldgóður slíkur
mælikvarði er. Ef nokkrum húsmæðr
um líkar vel að skipta við kaupfélög
um einhverjar vörur, sem eru skammt
aðar, segir það vitanlega ekkert til
um hver er’ þörf þessarar verzlunar
fyrir byggingarefni eða pappír svo
tekin séu dæmi úr upptalningu
„Dags“. Þessar konur, eru auk held-
ur ef til vill alls ekki í kaupfélagi,
ekki menn þeirra, ekki synir þeirra
eða dætur. — Það hlýtur að vera
skrýtið að koma á kaupfélagsstjóra-
fund. En í sambandi við vöruþörf
kaupfélaganna er ekki' úr vegi að
minnast á atriði, sem of mjög hefir
legið í láginni. Kaupfélögin eiga ein-
ungis að njóta skattfríðinda af verzl-
, un sinni við jélagsmenn en ekki af
| því, sem þau verzla við utanfélags-
; menn. Fróðlegt væri að vita, hve
! mikið af vöruveltu kaupfélaganna
stafar af verzhm þeirra við utanfé-
! lagsmenn. Skyldu kaupfélögin greina
| þetta nægilega skýrt í sundur? Ef
' svo er ætti að vera auðvelt að sýna
; fram á, hvort kaupfélögin þarfnist
aukins innflutnings hatida félögum
sínum, því meðan slíkt liggur ekki
hreint fyrir, er ekki hægt að slá
neinu föstu um vöruþörf kaupfélag-
anna. „Dagur“ talar um rannsókn á
verzlunarháttum kaupmanna.og kaup
félaga í sambandi við lögin um fjár-
hagsráð. Það geta vitanlega komið
til niála alls konar rannsóknir sam-
kvæmt þeim lögum, en það gæti líka
vel komið til mála að rannsóknar
þyrfti við út af rekstri kaupfélaganna
viðvíkjandi verzlun þeirra við ulan-
félagsmenn. Má að sjálfsögðu búast
við, að þau tækju þeirri rannsókn
jafn vel eins og „Dagur“ ællar kaup-
mönnum að gera, ef rekstur þeirra
yrði rannsakaður að tilhlutun fjár-
hagsróðs.
Hvað eru kaupfélagsmenn
margir?
$
„Tíminn“ og „Dagur“ munu telja
þá milli 20 og 30 þúsundir. Það hefir
verið margskorað á „Tímann“ að
upplýsa, hvernig þessi tala væri feng-
in, en það er alltaf sama þögnin. Af
hverju kemur þetta? Skýringin, sem
næst liggur er sú, að talan sé ekki
fengin ineð vel hreinum hætti. Fé-
lagar munu vera taldir t. d. allir
heimilismenn, a. m. k. fulltíða, í stað
þess að telja heimilisföður einan og
það jafnvel þó sumir, sem telja sér
lögheinríli á tilteknum stað, komi
þar sjaldnast og verzli allt annars
staðar, en slíkt fólk er í þúsunda og
aftur þúsundatali. Kaupfélögin eigna
sér heilt heimili með húð og hári, ef
I heimilismenn eru félagar, enda þótt
þeir verzli jöfnum höndum yið kaup-
manninn. Dæmi um þetta er í þús-
unda og aftur þúsunda tali. Kaup-
maðurinn getur sýnt að ólal menn,
sem eru í „höfðatölu kaupfélagsins“,
hafa ef til vill reikningsviðskipti hjá
honum, utan kaupa gegn slað-
greiðslu, eins og gerist og gengur.
Ekki væri úr vegi að „Dagur“
upplýsti, hve mikið að fjölgun kaup-
félagsmanna er í Reykjavík. Þar hef-
ir KRON þanizt út á stríðsárunum.
Stundum hafa Framsóknarmenn tal-
ið það félag kommúnislabæli. Vill
ekki „Dagur“ gera grein fyrir þessu,
því að hann getur það, ef hann vill.
Þetta sem „Tíminn“ og „Dagur“
kalla með stolti „sína höfðatölu“,
rétt eins og bóndi kaslar tölu á sauði,
er tóm vitleysa. Og raunar er þessi
„höfðatala“, sem á að vera grund-
völlur nýrra krafna um innflutning
meira en blekking — hún er fölsun.
Ef allt fleypur fyrrnefndra blaða um
Framhald ó 6. síðu.
Utan úr lieimi
Norður-Afríka:
Aformað er að hefja í stórum stíl
kolavinnslu í Marocco til þess að
bæta úr eldsneytisskortinum í heim-
inum. Talið er, að þar séu í jörðu
um 40 miij. smáléstir kola.
Holland:
Fyrsti hvalveiðaleiðangur Hollend
inga eftir stríð er nú konrínn aftur
heim til Hollands með um 13 þús.
smálestir af hvallýsi. Veiddir voru
rumlega 750 hvalir. Nokkuð af hval-
kjöti hefir verið soðið niður og mun
verða selt í Hollandi og Belgíu. Ann-
ar leiðangur er áformaður á næsta
ári.
j úgóslavía:
Mikið -hefir verið rætt um afrek
„æskulýðssveita“ þeirra, sem unnið
hafa að því að lagfæra járnbrauta-
kerfi Júgóslavíu, og hafa kommún-
istablöð víða um heim birt fjálglegar
lofgreinar um þessi afrek. Reyndin
cr þó sú, að Tíló marskálkur er rnjög
óánægður með vinnu þessara flokka,
enda mun gleðin ekki vera mikil hjá
öllum, sein þar vinna. Þá hefir frá-
gangur víða verið svo lélegur á
brautunum, að sumar brýrnar
hrundu rétt eftir að þær voru opn-
aðar til umferðar.
Þýzkaland:
Bandaríska herstjórin í Þýzkalandi
er orðin sannfærð um það, að Stalín
vilji reyna.að neyða Bandaríkjamenn
og Breta lil þess að yfirgefa Berlín.
Grunur leikur á því, að hann valdi
sjálfur óeirðum og upplausn í borg-
inni til þess að hafa átillu til að
fjölga rússneskum hermönnum þar.
Rússneskir embættismenn í Berlín
halda því fram, að þeir þurfi að
minnsta kosti 100.000 hermönnum
fleira en hin hernámsveldin. Hers-
höfðingjar Breta og Bandaríkja-
manna hafa báðir neitað að fallast
á þessa staðhæfingu Rússa.
T ékkóslóvakía:
Hið svokallaða heimssamband lýð-
ræðissinnaðrar æsku kom saman til
þings í Prag fyrir nokkru. 30 þúsund
æskumenn víðsvegar að sátu þing
þetta. Ut á við var látið svo heita
sem þing þetta miðaði að því að
efla lýðræðishugsjónina meðal æsku-
lýðsins í heiminum, en undir niðri
var tilgangur forustumannanna sá
að endurreisa alþjóðasamband ung-
kommúnista í dulargerfi. Bar öll
starfsemi Jríngsins þess ljósan votl.
Margir fulltrúanna komu að vísu til
þessa þings i góðri trú, en þeim mun
naumast hafa dulizt, hvernig í potl-
inn var búið, eftir að þeir höfðu set-
ið þingið.
Rúmenía;
Hin korímiúnistiska ógnarstjórn
Rúmeníu heldur áfrani að uppræta
alla andstöðu í landinu. Fyrir nokkru
voru allir ' leiðtogar frjálslynda
bændaflokksins handteknir, og for-
ingi flokksins, hinn aldni bænda-
leiðtogi Maniu (74 ára), var hafður
í haldi í Malmaison fangelsinu. I
byrjun ágúst mánaðar voru svo allir
fulltrúar bændaflokksins, sem hefir
um 70% allra atkvæða í landinu,
reknir af þingi. Hinn kommúnistiski
innanríkisráðherra, Georgescu, lét
fyrir skömmu lögreglu sína handtaka
5.000 manns, sem voru taldir fylgis-
menn Maniu. Ruddalegum pynding-
um var beitt við fólk þetta í því'
skyni að fá það til að játa það, að
Bændaflokkurinn hefði haft sam-
særi í huga gegn leppstjórn Rússa í
landinu og Ráðstjórnarríkjunum.
Ana Pauker, sem er aðalleiðtogi
kommúnista í Rúmeníu og auðsveip-
ur skósveinn Rússa, stjórnar öllum
þessum ofbeldisaðgerðum. Þúsundir
stúdenta og annarra frelsissinna búa
nú við hungur og þjáningar í fang-
elsum Rúmeníu. Bæði Bandaríkin og
Bretland hafa mótmælt þessum of-
beldisaðgerðum.
Þýzkaland:
Borgarstjórinn í Hamborg hefir
skýrt frá því, að rússnesku hernað-
aryfirvöldin hafi tekið fangabúðirn-
ar í Buchenwald aftur í notkun og
sitji þar nú meðal annarra 800 flokks
menn þýzka jafnaðarmannaflokksins
'fyrir pólitíska starfsemi síná. Brau-
er, borgarstjóri kvaðst liafa þessar
upplýsingar frá mjög áreiðanlegum
heimildum.
Chile:
Gonzales Videla, forseti Chile, hef-
ir fengið mjög aukin völd uin 6 mán-
aða skeið — næstuin alræðisvald —
vegna kommúnistahættunnar í Chile.
Samþykkti þingið í Santiago þetta
með 82 atkv. gegn 29. Forsetinn nýt-
ur því stuðnings yfirgnæfandi meiri
hluta þjóðarinnar.
Kína:
Fj ármálaöngþveitið í Kína er orð-
ið óskaplegt. Aður voru reiknaðir 3
kínverskir dollarar í þeim banda-
ríska, en nú 12 þús. og allt að 3Q
þús. á svörtum markaði. Ulgjöld
ríkisins skipta trilljónum, ög menn
eru hættir að telja peningana, þeg-
ar um meiri háttar kaup; er að ræða.
Eru seðlarnir bundnir saman i smá-
böggla, og er hálf miljón í hverjum.
Um miðjan júlí kostaði pundið af
þurrmjólk í Shanghai 30 þús. kínv.
dollara, en daginn eftir var það orð-
ið 45 þús. dollarar.
Manntalsskrifstofa kínverska inn-
anríkisráðuneytisins hefir tilkynnt,
að íbúar Kínaveldis séu nú rúmar
461 nrílj.
Belgía:
Belgíustjórn hefir hætt niður-
greiðslum á landbúnaðarvörum. Hef-
ir viðreisnin í landinu gengið svo vel
að þar eru nú engin verzlunarhöft,
en með því að bætta niðurgreiðslum
ó Iandbúnaðarvörum sparar ríkið um
650 milj. kr. á ári.