Íslendingur - 17.09.1947, Blaðsíða 4

4
ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 17. september 1947
ÍSLENDINGUR
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgefandi: Útgáfufélag íalending*.
Skrifgtofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
Auglýsingar og afgreiðsla:
SVANBERG EINARSSON.
Pósthólf 118.
PREWTSMIÐJA BJÖRNS JONSSONAR H*F
Ríkisbáknið.
Nú situr á rökstólum ráðstefna
fulltrúa stéttarsamtakanna í landinu
til þess að reyna að komast að sam-
komulagi um lækkun dýrtíðarinnar
og ýmsar aðgerðir til þess að koma
efnahagsmálum þjóðarinnar á örugg-
an grundvöll. Vonandi ríkir á ráð-
stefnu þessari það andrúmsloft, sem
sæmir sjálfstæðri menningarþjóð, er
staðráðin er í að sýna heiminum
það, að hún geti staðið eigin fótum,
þrátt fyrir smæð sína.
Þótt dýrtíðin sé nú alvarlegasta
meinsemdin í efnahagsmálum þjóð-
arinnar, er margt fleira, sem íhuga
þarf og breyta á betri veg, ef eðlilegt
jafnvægi á að fást í fjármálalífi þjóð-
arinnar.
Hinn risavaxni kostnaður við marg
háttaðan ríkisrekstur og ríkiseftirlit
er eitt þeirra atriða, sem verður að
taka til rækilegrar endurskoðunar,
því að engar líkur eru til, að þjóðin
geti til lengdar staðið undir slíkum
kostnaði, sem er algerlega óarðbær.
Hið sívaxandi ríkiseftirlit með at-
höfnum borgaranna er að verða svo
þungur baggi á þjóðinni og um leið
fjötur um fót öllu athafnalífi í land-
inu, að brýn þörf er á umbótum í
því efni. Er þess ennfremur að gæta,
að reksturskostnaður við þau fyrir-
tæki, sem ríkið starfrækir, er yfir-
leitt fram úr öllu hófi.
í fjárlögum ársins 1947 getur að
líta óglæsilegar tölur í sambandi við
ríkisreksturinn. Reksturskostnaður
póstþjónustunnar er áætlaður 6.4
milj. kr. Utgjöld landssímans eru á-
ætluð rúmar 17 milj. kr. og þar af er .
eignaaukning í nýjum línum aðeins
rúmar 2 milj. kr. og viðhald lands-
símans 2.4 milj. kr. Aðalskrifstofan
ein kostar 740 þús. kr. Launagreiðsl-
ur og kostnaður við áfengisverzlun
ríkisins er tæpar 2 milj. kr. og tóbaks
einkasöluna rúm 1.1 milj. kr.
Þá kemur sjálf ríkisstjórnin:
Æðsta stjórnin (forsetinn) 0.3 milj.
kr., alþingi 1.5 milj. kr., stjórnarráð-
ið 2.5 milj. kr., utanríkismál 1.4
milj. kr., dómgæzla og lögreglustj órn
8.7 milj. kr. Eftirlit með viðskipta-
og verðlagsmálum er áætlað 2 milj.
kr. Loks kemur kostnaður við inn-
heimtu skatta og tolla kr. 3.8 milj.
Þetta eru stærstu kostnaðarliðirn-
ir varðandi stjórn landsins og alls
konar ríkiseftirlit og skattheimtu.
Það er miklum mun meira en öll út-
gjöld ríkisins fyrir stríð. Þar að auki
eru svo stórkostlegar launagreiöslur
og ríkisframlög til margháttaðrar
starfsemi. Kennslumálin kosta t. d.
nær 30 milj. kr. og árlegt framlag
~ÞANKABROT
__ * ______
Því ekki skammta benzínf
VÍKVERJl Morgunblaðsins segir fyrir
nokkru í dálkum sínum frá því, hvernig
nýtízku kvennaveiðar séu stundaöar í höf-
uðstað landsins. Þar aki piltarnir í bif-
reiðurn fram og aftur um göturnar öll
kvöld og reyni að fá göngulúnar dömur til
þess.að stíga inn í bílana til þeirra. Þetta
getur út af fyrir sig verið gamansaga, en
öllu gamni fylgir nokkur alvara. Nú er svo
komið högum vorum, að þjóðin verður að
stilla nokkuð í hóf þeim munaði, sent hún
hefir tamið sér undanfarin ár. Skömmtun
hefir verið tekin upp á ýmsum nauðsynja-
varningi. Það hefir þó vakið nokkra undr-
un, að ekki hefir enn verið tekin upp
skömmtun á bepzíni. Sá aragrúi bifreiða,
sem nú er orðinn til í landinu, hlýtur þó
að eyða óhemju miklu benzíni. Þótt kvenna
veiðar i bifreiöum sé vafalaust skemmti-
legt „spórt“, virðist þó sanngjarnara og
líklegra til gjaldeyrissparnaðar að tak-
marka slíkan lúxus heldur en setja svo
nauma skömmtun á kaffi, að fólk geti
varla gefið kunningjunum kaffisopa. Sé
þörf á skömmtun, er sjálfsagt að byrja á
því ónauðsynlegasta, og það væri áreiðan-
lega skaðlaust að draga eittlivað úr bif-
reiðanotkuninni. Það kemur vísl nógu
snemma að því samt, að þurfi að eyða
miljónum í varahluti í bifreiðarnar.
Kommúnistar ug
ajurðasalan.
ÞAÐ er ekki að undra, þótt kommúnist-
ar dásami stjórnarfarið í Austur-Evrópu,
og það kæmi þeim sannarlega vel, ef slík
skipan væri nú á komin hér á Islandi.
Blaðaskrifum þeirra hefir undanfarið ver-
ið þannig liáttað, að þeim hefði kornið bet-
ur, ef enginn hefði verið til þess að reka
ofan í þá vitleysurnar. Daglega setur
„Þjóðviljinn" nýtt met í ósannindum og
fjarstæðum um afurðasölumálin. Foringj-
ar kommúnista ganga þar hver eftir annan
frant fyrir skjöldu og afneita fyrri skoð-
unum sínum og vitneskju um sölu fiskjar
og lýsis. Til allrar óhamingju vitna gjörða-
ríkissjóðs til almarmatrygginganna
er um 18 milj. kr. Oll eru úlgjöld
ríkisins árið 1947 áœtluð um 200
milj. kr.
Það sér að sjálfsögðu hver heil-
vita maður, að hér verður að draga
saman seglin. Það eru allir sammála
um það, að ríkinu beri að efla sem
mest margháttaða menningarstarf-
semi og atvinnuframkvæmdir, en
engu að síður verður ríkið þar að
sníða sér stakk eftir vexti. Minnki
innflutningur til landsins, rýrir það
stórlega tekjur ríkisins, því að tekjur
af verðtolli og vörumagnstolli eru
áætlaðar um 90 milj. kr.
Það er naumast álitamál, að sparn-
aðinn beri fyrst og 'fremst að fram-
kvæma í hinum opinbera rekstri og
ríkiseftirliti. Vinnubrögð í mörgum
ríkisstofnunum eru fræg að endem-
um, og mætti áreiðanlega víða kom-
ast af með færra starfsfólk en nú er.
Þá ætti að mega sameina stjórn ým-
issa ríkisstofnana. Vafasamt er einn-
ig af 130 þús. manna þjóð að veita
sér þann lúxus að hafa þrjú sendi-
bækur utanríkismálanefndar og ummæli
fulltrúa þeirra í samninganefndum við
Breta og Rússa svo rækilega gegn þeim,
að þjóðinni ofbýður ósvífni þeirra. Olík-
legt er, að nokkur heilvita maður taki
málflutning kommúnista hér eftir alvar-
lega.
50 milj. kr. verðlaun.
I HINUM fáránlegú skrifum sínum um
afurðasöluna, halda kommúnistar jafnvel
enn fram þeirri fjarstæðu, að afurðir
þjóðarinnar séu í ár allt að 800 milj. kr. j
virði, en ríkisstjórnin, og þá fyrst og I
fremst Bjarni Benediktsson, liafi af illgirni I
við þjóðina og löngun til þess að skapa J
kreppu, neitað að selja þær fyrir meira
en 300 milj. kr. Dæmalaust illmenni hlýt- !
ur þessi Bjarni Benediktsson að vera hugsa
vafalaust sanntrúaðir kommúnlstar, því að
1
varla munu þeir væna „Þjóðvi]jann“ ura
ósannindi. Vér viljum nú heina þeim til-
mælum til ríkisstjór/iarinnar, að hún gefi
kommúnistum kost á að annast afurðasöl-
una næsta ár — því að varla verða afurðir
landsmanna þá minna virði — með því
skilyrði, að þeir ábyrgist ríkinu 750 milj.
kr. fyrir þær, en 50 milj. kr. fái þeir í laun
fyrir ómakið. Þeir ættu þá ekki að þurfa
að hafa ólöglega kosningagetraun fyrir
næstu kosningar til þess að afla fjár í
kosningasjóði sína.
Bjargvœtturinn talar.
EINAR spámaður OLGEIRSSON er nú
kominn á stúfana í „Þjóðviljanum“ með
margra metra langar ráðleggingar um það,
hvernig eigi að bjarga þjóðinni út úr
yfirstandandi erfiðleikum. Það er líklega
mesta vitleysa af ríkisstjórninni að vera
að boða til stéttaráðslefnu til þess að
leysa vandalhálin. Jlún ætti bara að lesa
ráðleggingar Einars, eða jafnvel gera hann
að ráðgjafa sfnum. Þá ætti hún að geta
fengið 800 milj. kr. fyrir afurðirnar, byggt
raforkuver og verksmiðjur upp til fjalla
fyrir liundruð miljóna- króna, látið Lands-
Framh. á 7. síðu.
ráð á Norðurlöndum. Mætti svo
lengi telja. Að sjálfsögðu er ekki
hægt hjá því að komast að háfa
margháttaða opinbera starfsmenn og
eftirlit, ert ríkisbákn það, setn nú hef-
ir verið komið upp, er algerlega ó-
þolandi. Það liggur við að enginn
megi um frjálst höfuð strjúka fyrir
alls konar nefndum og ráðum, sem
oft og tíðum eru skipuð mönrtum,
sem enga þekkingu hafa á atvinnu-
rekstri, hvorki útgerð né viðskipt-
um. Allur liinn mikli embættismanna-
her tekur svo tugmiljónir af því fé,
sem framleiðslustéttirnar hafa aflað.
Þetta ástand og hinar miklu skerð-
ingar á athafnafrelsi einstaklinganna
hlýtur til lengdar að lama frarntak
þeirra og sjálfsbjargarviðleitni.
Lækkun ríkisútgjaldanna er atriði,
sem rikisstjórn og alþingi verður að
laka til alvarlegrar athugunar, því
að í fullt óefni er komið r þessum
málum. Þjóðin unir því ekki til
lengdar að lála skaltleggja sig jafn
óhóflega og gert hefir verið.
★
FRA LIÐNUM DOGUM
ÚRANNÁLUM
1759: ' .
Vetur frá jólum með þeim beztu,
nema snjósamt var nokkuð milli
þorra og þrettánda. Umferð af um-
hleypingum var nú lítil, og óvíða bar
mjög mikið á þjófnaði. Hafís kom
austan fyrir land um Jónsmessuleyt-
ið svo rnikill fyrir Rangárvalla- og
Árnessýslum, að ekki sást út fyrir af
háfjöllum. Sigling var lítil, Uppgrafn
ir þeir dauðu biskupar á Hólum, svo
að kirkjan, sem af múr átti að byggj-
ast, yrði djúpt grundvölluð. Hjá
þeim fannst gull og silfur, sem með
þeinr hafði verið grafið. Um þann
tíma heyrðist þar í kirkjugarðinum
ýlfur, nreint að vera svokallað ná-
hljóð. Þá kom út hingað kórigsbréf
um tugthúsbyggingu hér á landi. Var
til þess skikkaður árlegur tollur.
Tóbak og brennivín fluttist á þessu
ári lrtið lil landsins, svo skortur var
á því hvorttveggja strax um sumarið,
helzt brennivíni. Svo og liðu þá marg
ir þörfnun á nauðsynjavöru. Fáir
menn dóu á þessu ári. Kúadauði sum-
staðar rneð ýmsum hætti. Eiskaðist
lítið við sjó.
1761:
Vetur frá jólum mikið þungur og
langdráttarsamur alllaf, utan einasta,
að eiir hláka var frá þrettánda til
kyndilmessu. Kálfur baulaði í kú fyr-
ir norðan. Fyrir norðan var vetur
sagður góður. Draugagangur var
fyrir vestan r Selárdal og Isafjarðar-
sýslu. Þeir voru alls þrír. Gjörðu
þeir sarntíðis skráveifur, skröfuðu
stundum við fólk, og öðru hverju
sáu þá bæði skyggnir og óskyggnir.
Vorið var við harðara lag. Fjár-
missir var víða, bæði af megurð og
öðrum tilfellum. Sótt var fyrir vest-
an, er nær því öreyddi bæi sumstað-
ar, þar sem húir kom, en hún gekk
misjafnt og kom þar ekki alstaðar,
kölluð af dönskum taksótt. Hún tók
fólk með höfuðverk, og sló henni svo
ofan fyrir brjóstið. 1 lrenni dó helzt
ungt og miðaldra fólk, en lá ei leng-
ur en undir viku og flestir ei nenra
eitt, tvö eða þrjú dægur, og mjög fá-
ir af þeim, sem hún tók, komust á
fætur aftur.
Fiskiafli um vorið við minna lag,
og grasvöxtur seinlegur. Sumarið kált
og ávaxtarlítið, hæði til sjós og
lands, en nýting í meðallagi. Bónd-
inn að Iðu í Skálholtssókn, Einar
að nafni, átti barn með dóttur sinni.
Húsbrunar skeðu á nokkrum stöð-
um fyrir austan.
1762:
Sumarið frá Jónsmessu mikið gott
og þurrt, svo nýting á heyi var hin
bezta, þó graslítið væri. Margt aldrað
fólk dó í yfirgangandi landfarsólt.
Áttæringur írá Leirá forgekk með
10 manneskj um, nl. 7 karlmönnum
og 3 kvensniftum. Útileguþj óf ar
(Fj alla-Ey vindur og hyski hans)
héldu sér uppi á Flóamannaafrétti,
er þar stolið höfðu fjölda fjár.
Framh. á 7. síðu.
~ GAMAN OG ALVARA
Frá Jensen: „Við viljum aldrei
jagast, hjónin, þegar börnin eru við.
Ef okkur ætlar að verða sunduiorða,
látum við þau alltaf fara út.“
Frá Hansen: „Nú, þá skil ég, hvers
vegna börnin yðar eru alltaf úti á
götunni.“
Iri mætti lögregluþjóni, sem veif-
aði barefli í hendi sér, á götu.
„Hvað er klukkan?“ sjiurði írinn.
„Lögregluþjónninn lemur barefl-
inu í höfuðið á honum og segir:
„Sló eitt rélt í þessú.“
„Ó, Guð, ég þakka þér, að ég kom
ekki einni stundu fyrr,“ varð Iran-
um að orði.
Prestur nokkur álti dóttur, sem
var nokkuð gefin fyrir að vera úti
seint á kvöldin, og skellli skolleyr-
um við hinum kristilegu áminning-
um föður síns. Eitl sinn sem oftar
kom hún heim um miðnætti og fann
húsið lokað, en komst þó inn um
glugga og til herbergis síns. Morgun-
inn eftir, þegar prestur situr að morg
unverði, kemur dóttir hans inn í
borðstofuna, en um leið og prestur
sér hana, hrópar hann í kennimanns-
tón: „Þar ertu þá komin, þú lastanna
og djöfulsins barn.“
„Góðan daginn, faðir minn,“ svar-
aði dóttirin í bljúgum undirgefnis-
tón.
Nemandi: „Fyrirgefið, herra pró-
pessor, hvað er það, sem þér hafið
skrifað hérna á spássíuna á ritgerð
minni? Eg get ekki lesið það.“
Prófessorinn: „Eg skrifaði, að þér
æltuð að skrifa læsilegar.“
A: „Það var ekki fyrr en eftir 12
ár, að ég uppgötvaði, að ég var ekki
skáld.“
B: „Og þá liættuð þér að reykja?“
A: „Nei, því að þá var ég orðinn
frægur.“
Lögreglumaðurinn: „Ungfrú, þér
ókuð 60 mílur á klukkustund.“
Hán: „Er það ekki býsna vel gert?
Eg by/jaði fyrst í gær að læra að
keyra bíl.“
„Þakka þér fyrir afmælisgjöfina,
frændi.“
*„Ekkert að þakka. Það var svo
lítið.“
„Það fannst mér líka, en mamma
sagði, að ég skyldi samt þakka þér
fyrir.“