Íslendingur - 24.09.1947, Side 4

4
ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 24. september 1947
ÍSLENDINGUR
Ritetjórí og ibyrgðarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgefandi: Útgáfufélag Islendings.
Skrifatofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
Auglýsingar og afgreiðsla:
SVANBERG EINARSSON.
Pósthólf 118.
PRÍNTSMIÐJA BJÖRNS JÓNSSONAR H■ F
Sjávarútveyuriun
og þjóöarbútö
Efnahagslegt sjálfstæði íslenzku
þj óðarinnar byggist meir á sjávar-
útveginum en nokkurri annarri at-
vinnugrein, sem þjóðin stundar, enda
eru næstum allar útflutningsvörur
þjóðarinnar sjávarafurðir í einhverri
mynd. Landbúnaður og iðnaður liafa
mikilvægt gildi fyrir þjóðarbúið, en
sjávarútvegurinn hefir þó að mjög
verulegu leyti staðið undir þjóðar-
búskapnum síðustu árin. Þótt aukin
tækni kunni að auka töluvert fram-
leiðslugetu landbúnaðarins, eru eng-
ar líkur til, að sala landbúnaðaraf-
urða á erlendum vettvangi geti skap-
að þjóðinni nema lítinn hluta af
þeim gjaldeyristekjum, sem hún þarf,
og sá iðnaður, sem líklegastur er til
að framleiða verðmæti til útflutn-
ings, er ýmiskonar iðnaður úr sjáv-
arafurðum.
Þessi staðreynd veldur því, að
þjóðin hlýtur að einbeita allri orku
að eflingu útvegsins og hagnýtingu
sjávarafurða, enda þótt eigi megi
vanmeta gildi annarra alvinnugreina.
Sjávarútvegurinn hefir skapað meg-
inhluta gjaldeyrissjóðs þjóðarinnar,
og því var eðlilegt, að verulegum
hluta hans yrði varið til endurbóla
og nýbyggingar sjávarútvegsins. —
Vegna forsjálni þeirra manna, sem
jafnan hafa trúað á framtíð sjávar-
útvegsins, er nú líka svo komið, að
íslenzkur sjávarútvegur er nú að
verða fyllilega samkeppnisfær við
útveg annarra þjóða, hvað tækni
snertir. Samt er margt óunnið til
þess að koma útveginum í gott horf.
Hlutfallslega hafa íslenzkir sjó-
menn aflað meir en sjómenn nokk-
urrar annarrar þjóðar, 'þótt við erfið
skilyrði hafi verið. Nú hefir þjóðin
haft efni á að bæta aðbúnað þeirra
og fá þeim betri tæki við framleiðsl-
una, enda er árangurinn þegar tek-
inn að koma í ljós. En skipin sjálf
eru ekki nema einn þátturinn í sköp-
un blómlegrar útgerðar. Það þarf að
rækta miðin sjálf, því að fiskistofn-
inn er ekki óþrjótandi, og það verð-
ur að verja íslenzka landhelgi fyrir
ágangi erlendra fiskimanna. Bæði
þessi atriði hafa verið vanrækt uin
of. íslendingar eiga sjálfir tvímæla-
lausan rétt til fjarða sinna og flóa,
og friðun Faxaflóa er því þeirra
einkamál. Stækkun landhelginnar er
mál, sem íslendingum ber tvímæla-
laust að bera fram við samtök sam-
einuðu þjóðanna, því að það er
stærsta hagsmunamál þjóðarinnar
nú. Vér höfum ekkert að gera með
fjölmennar sendinefndir á þingum
ÞANKABROT~
_ * _______
Mjólkurbúð
d syðri brekkunni.
ÞAÐ ERU að verða töluverð óþægindi
fyrir íbúa á syðri brekkunni, að mjólkur-
samlagið skuli ekki hafa mjóikurbúð nær
en í Grófargilinu. Þarna er að rísa upp
mikil byggð, jafnvel alllangt ofan við
Þórunnarstræti. Húsmæður eiga oft erfitt
með að komast að heiman og væru því
mikil þægindi að því að bafa mjólkurbúð
— og brauðbúð — á næstu grösum. Mjólk-
ursamlagið hefir nú sett upp mjólkur-
búðir hér og þar um bæinn, en það myndi
áreiðanlega vel þegið af húsmæðrum á
syðri brekkunni, ef samlagið teldi sér fært
að selja þar upp mjólkurbúð.
U 7nferðamálin.
LÍTJh) BOLAR enn á umbótum þeim,
sem umferðanefndin sáluga lagði til að
gerðar yrðu á götum bæjarins. Enn þá
slanda staurar víða úti á miðjum götum,
engin breyting befir fengizt á afgreiðslu
bifreiðanna og sumar götur hörntulegar
umferðar, eins og t. d. gatan upp úr Gróf-
argilinu, sem naumast er íarandi bifreið-
urn vegna stórgrýtis, sem farið er að standa
upp úr henni. Nú er ekki ósennilegt að
fari að minnka um atvinnu og mætti því
gjarnan snúa sér af krafti að gatnagerð-
inni og viðgerðum, eftir því sem fé lirekk-
ur til.
Eigna sér annarra verk.
GAMAN er að kommúnislum, þegar
þeir eru að stæra sig af afrekum í atvinnu-
málum. Síðasti „Verkam." ræðir töluvert
um atvinnumálin hér á Akureyri, og verð-
ur ekki betur séð, en kommúnistum sé
það að þakka, að hér séu yfirleitt nokkur
atvinnufyrirtæki. Meðal annars telur blað-
ið, að kommúnistar eigi allan heiður af
því, að hingað var keyptur togari, og hafi
þessir áhugasömu umbótavinir orðið að
leggja sig mikið fram til þess að yfirstíga
andstöðu annarra flokka gegn aukinni út-
gerð á Akureyri.
Allir Akureyringar vita, hverjir ötulastir
hafa verið að efla útgerð í hænum, og er
því óþarfi að elta ólar við fjarstæður
„Verkam." um það atriði. Því er ómót-
mælt, að Sjálfstæðisfélag Akureyrar átti
frumkvæði að myndun samtaka um aukna
útgerð í bænum, en öll þau samtök, sem
leitað var til um hlutdeild í þeim félags-
skap brugðust mjög vel við. Um hitt hefir
aftur á móti verið nokkur ágreiningur við
sósíalistisku flokkana, hvort bærinn ætti
að reka útgerð eða einstaklingar og frjáls
samtök þeirra. Flestir munu þó vera sam-
dóma um það, að hið frjálsa samstarf
fjölmargra einstaklinga í bænuin og bæj-
arfélagsins um útgerð nýsköpunartogarans
„Kaldbaks“ hafi reynzt bæði hagkvætat og
Framh. á 7. síðu.
þeirra samtaka til þess eins að hlusta
þar á rifrildi stórveldanna.
En einnig í landi þarf margháttað-
an úthúnað til þess að útgerð sé
möguleg. Góð höfn er frumskilyrði
útgerðar á hverjum slað. Stundum
hafa heyrzt raddir um það, að á-
stæðulausl væri að eyða stórfé í
hafnarmannvirki á þessum eða hin-
um staðnum, en fólki sést yfir það,
að án góðrár hafnar er útgerð von-
laus og því engin framtíð fyrir hlut-
aðeigandi sjávarþorp. Víða hefir
verið unnið að mikilvægum umbót-
um á hafnarmálum, en margt er ó-
gert, og því miður hafa mistökin við
hafnargerðir verið of mikil eins og
við fleiri opinberar framkvæmdir.
Víða er brýn nauðsyn á miklum um-
bótum í hafnarmálum, eins og t. d.
hér á Akureyri, en fjárskortur hefir
hamlað framkvæmdum. Á þessum
vandræðum þarf að finnast lausn.
Sé um fjárskort að ræða, virðist það
naumast álitamál, að fremur beri að
draga úr fjárveitingum til nýbygg-
ingar vega en láta hafnargerðir stöðv
ast á þeim stöðum, þar sem hafnar-
skortur.er verulegur hemill á útgerð-
inni.
Ástæða er til að vona, áð hin
mörgu nýju skip gefi þjóðinni skil-
yrði til þess að auka mjög frarn-
leiðslu sjávarafurða. Hitt er þó mörg-
um áhyggjuefni, að erfiðlega geng-
ur að manna þessi skip. Það er aug-
ljós staðreynd, að fremur beri að
beina vinnuafli þjóðarinnar að sjáv-
arútveginum en nokkurri annarri at-
vinnugrein. Alltof margir vinna alls
konar óarðbær störf, og íslenzka
þjóðin er ekki svo fjölmenn, að hún
megi við því, að stór hluti lands-
manna hafi svo að segja engin af-
skipti af framleiðslunni önnur en
þau að eyða tekjunum af henni.
Nauðsynlegt er að skapa sjómönnum
svo góð kjör, að mönnum þyki fýsi-
legra að stunda sjómennsku en önn-
ur störf.
Hingað til hafa Islendingar flutt
sjávarafurðir sínar að verulegu leyti
út sem hráefni, nema síldina. Þetla
þarf að breytast verulega. íslending-
ar þurfa sjálfir að vinna úr fiski sín-
um, enda hafa þeir betri hráefni til
ýmiskonar iðnaðar úr sjávarafurð-
um en flestar aðrar þjóðir.
Þeir menn, sem útgerð stunda,
vinna mikið þjóðnytjastarf, og er
alls ekki eins vel að þeim búið og
þeir verðskulda. Utgerð er áhættu-
samasti atvinnureksturinn. Reksturs-
kostnaður hennar er nú orðinn svo
feikilegur, að aflabrestur eina ver-
tíð leiðir oftast til þess, að útgerðar-
maður.nn verður annaðhvort að lifa
á náð bankanna eða verða gjald-
þrota. Og gangi útgerðin vel, þykir
sjálfsagt að taka allan hagnaðinn af
henni í ríkiskassann. Utgerðin skap-
ai svo að segja allan gjaldeyri þjóð-
arinnar, en þó fá útvegsmenn engan
gjaldeyri til umráða. Það er ekki
von, að útvegsmenn uni vel slíku á-
standi, enda er óumflýjanlegt að búa
svo í haginn fyrir útgerðina, að at-
orkusamir einstaklingar leggi frem-
ur í útgerð en annan atvinnurekstur.
Alþingi og ríkisstjórn verða að
taka útvegsmálin til rækilegrar at-
hugsunar, því að sjávarútvegurinn
verður alltaf styrkasta stoð þjóðar-
búsins.
FRÁ
LltíNUM DÖGUM
ÚR ANNÁLUM
1766:
Um vorið í páskaviku kom upp
eldur í Heklu með jarðskjálfta, dun-
um, dynkjum og sanddrifi. Varð þá
svo myrkl um miðjan dag oft og tíð-
uni allvíða um landið, að menn
kunnu ei að deila hvítt frá svörtu, og
þessi ósköp viðhéldust mestan part
sumarsins. Leiddi hér af mikið sand-
fall í Norðurlandi, sérdeilis Skaga-
fjörð. Dó af því fjöldi Hólastóls
kvikfjár og víðar, og þó gras yxi í
betra lagi, þá varð það þó notalítið.
En í hauslhríðum fennti bæði hesta,
naut og sauði á Suðurlandi, en það
af lifði var mjög dregið af hor og
vesöld.
1767:
17 skiptapar fyrir sunnan og vest-
an og sá átjándi á Skaga norður.
Týndust á þeim 60 manns.
Varð vart við útileguþjófavistir á
Brúaröræfum, er menn meintu að
vera Eyvind og Höllu, hvar fyrir
sýslumaður Pétur útnefndi af Jökul-
dals innbúendum 8 menn þau að
uppleita um haustið, hvað þó varð
forgefins (árangurslaust), einasta að
þeir fundu þeirra eldstó, hvar þau
um tíma sig höfðu uppihaldið. Leit-
inni varð heldur ei til þrauta fram-
haldið sökum uppáfallandi óveðurs.
1768:
Árferði til lands svo sem í góðu
meðalári. Bar upp 16 hvali á Norð-
urlandi, af þeim rak upp 4 í Eyja-
firði, som voru reyðarfiskar. Fiski-
og selafli þá og rétt góður í þeim
fjórðungi. Item mikið kolkrabbarek
umhverfis Eyjafjörð, hver haldinn
er bezta beita fyrir fisk.
1770:
Vetur harður frá nýári um mest-
an part landsins. Hafís lá mikill fyr-
ir Norður- og Austurlandi fram á
sumar. Gáfust upp hey (hey þrutu),
og féllu víða hestar og sauðfé, helzt
í Suður-Múlasýslu, svo margir við
sjósíðuna áttu þar ei eftir í ám meir
en eitt kúgildi, er áður voru fjárrík-
ir, og fyrir þá grein var þessi vetur
eftir á nefndur Kollur. I Skáftafells-
sýslu suður parti féllu þá 600 hross
og 1200 fjár. Grasvöxtur og heyja-
nýting í betra lagi, sömuleiðis fiski-
afli fyrir sunnan, vestan og norðan.
Það bar til í Eyjafirði á bæ þeim,
er heitir Giljá, þann 28. ágúst, að
kýr ein átti kálf í meðallagi stóran.
Daginn eftir gekk hún úti á jörðu
með vcnj ulegum hraustleika, en þá
áleið daginn, tók kýrin aftur sótt, og
J)á varð fólk þess víst, að afturfætur
annars kálfs komu í Ijós. Nú gat
kýrin ei komizt frá burðinum. Komu
þá til þrír menn að draga kálfinn frá
kúnni, en það gilti einu. Féll svo
bóndinn uppá að binda reipi utn
afturfætur þessa kálfs og setja þar
fyrir hest, en 3 menn héldu kúnni á
meðan. Dró svo hesturinn þetta
dauða fóstur frá kúnni, en þá það
kom í ljós, hafði Jjað 4 framfætur,
2 höfuð, nefnilega tarfshöfuð og
kvíguhöfuð, tvo hálsa, 2 brjóst, 2
hjörtu, 2 lifrar, 2 lungu, en þó ei
nema einn maga, svo sem allur aftur-
partur skepnunnar var rétt almenni-
legur. Það artugasta (skrýtnasta)
var, að höfuðin sneru hvert á móli
öðru eins og þessir vanskapningar
föðinuðu hver annan í móðurlífi.
Framh. á 7. síðu.
GÁMÁN OG ÁLVÁRÁ
Hann: „Af hverju ertu svona reið
við læknirinn?“
Hún: „Hann var svo ósvífinn. Þeg-
ar ég lýsti því fyrir honum, hvað ég
væri ])reytt, þá bað hann mig um að
lofa sér að sjá tunguna i mér.“
Hún: „Hafið Jiér heyrt, að Sig-
urður var fluttur í sjúkrahús í nótt?“
Hann: „Það getur ekki átt sér
stað. Eg sá hann í gærkveldi á Hótel
Borg, og þar var hann að dansa við
Ijómandi fallega stúlku.“
Hún: „Já, það er rétt, en konan
hans sá hann þar líka.“
Byggingameistari nokkur var ný-
lega orðinn riddari af Dannebrog.
Skömmu seinna var hringt í síma og
spurt eftir byggingameislaranum.
„Nei, riddarinn er ekki heima,“
var svarað. „Það er riddarafrúin,
sem talar.“
Þúsund sinnum þakkar gjöld,
þeim sem náði ég tali,
sjötíu ára samfelld kvöld,
sendi ég sprund og hali.
(Ben. S. Snœdal).
llún: „Því miður hefi ég lofað
Jressum dansi. En bíddu bara við —
ég skal kynna ])ig fallegri slúlku, sem
])ú getur dansað við í staðinn.“
Hann: „Eg kæri mig ekkerl um
að dansa við fallega stúlku — ég vil
bara dansa við þig.“
Gesturiiin: „Þér reiknið tvo súpu-
diska. Eg hefi ekki borðað nema
einn.“
Þjónninn (ergilegur): „En súpan,
sem ég helti ofan á yður — á ég
kannske að borga liana sjálfur?“
„Hvað er að vera fullorðinn, Oli
• O ií
mmn:
„Það er þegar maður er hættur að
vaxa í báða enda og vex bara um
miðjuna.“
Sagt er, að Jónas jónsson hafi eilt
sinn verið spurður að því, af hverju
Eysteinn væri alltaf svona svart-
sýnn.
„Það er sennilega af því að hann
er fæddur í þoku,“ á Jónas að hafa
svarað.