Íslendingur - 24.12.1947, Blaðsíða 6

4
JÓLABLAÐ ÍSLENDINGS
1947
zNoííílrŒ
sagmr
af
„Sá atburður varð enn á einum
bæ, að kýr lá í læk þeim, er önnur
kýr hafði litlu áður í legið og dáið,
en sú fannst lifandi og var upp
dregin og þótti nær ekki að vera,
og þöktu menn fötum. Síðan fóru
þeir heim og átu dagverð og hétu
síðan á hinn sæla Þorlák biskup,
að kýrin skyldi við hjarna. Eftir
það tóku þeir hest og lögðu vögur
á og ætluðu að aka heim kúnni.
En er þeir viku á leið, þá gekk kýr-
in á móti þeim heil og heljandi og
liafði þá klæði þau á baki sér, er
hún hafði þakin verið með; fór hún
síðan til nauta, en þeir gerðu þakk-
ir guði, er kúna áttu, og hinum sæla
Þorláki hiskupi.“
„Gizurr, góður höfðingi og göf-
ugur, fór langa leið og mikinn
heiðarveg með sitt föruneyti. En
er þeir voru staddir á heiðum fjarri
byggðum, þá kom sótt á hest þann,
er hann reið,,svo áköf, að hann tók
ekki í jörð og reikaði á fótum. Var
síðan að gert slíkt er í hug kom,
og skipaðist ekki við. Þá hét hann
síðan á hinn dýrlega Þorlák biskup
skynsamlega og lítillátlega, að hann
skyldi taka sótt af hestinum; ætlaði
hann það í hug sér að taka það
fyrir mark, hverja tilsjá hann ætti
of áheit við hinn sæla Þorlák bisk-
up. En hann hét því, að hann mundi
á öllum dögum lífs síns syngja
memoriam1 Þorláks biskups,
Memoriam tuam quaso, domine2),
ÞORLÁtCUR ÞÓRHALLSSON hinn
helgi, biskup í Skálholti, dó daginn fyrir
aðfangadag árið 1193; er sá dagur enn
nefndur Þorláksdagur hér á landi í minn-
ingu um þann ágæta mann. Hann þótti
með afbrigðum máttugui í bæntim sínum
í lifanda lífi, og fám árum eftir dauða
hans var helgi hans orðin svo þjóðkunn,
að alþingi staðfesti hana. — Gefsl les-
endum hér færí á að sjá stöku frásagnir
úr jarteinabók þeirri, er Páll biskup lét (
lesa upp á alþingi 1199.
ef hesturinn yrði heill. En þegar
er hann hafði heitið, þá var sem
hendi tæki fyrir, og veltist hestur-
inn, en beit síðan þegar, er grasi
náði, og var síðan riðið hestinum
hinn sama dag langa leið, og var
þá alheill hesturinn; og dixit3)
Gizurr ipse4) þessa jartein Páli
biskupi.“
„Á bæ þeim, er á Reykjum heit-
ir, var mungát heitt á móti Páli
biskupi þetta sumar sem víða ann-
ars staðar, og kveikjur (þ. e. ölger)
voru lagðar undir mungáts efni, og
allt vandlega um búið. Þá gerði
ekki við taka, og voru kveikjurnar
ónýtar raunar. Varð þá hversvetna
í leitað síðan, þess er í hug kom,
og kom þó ekki gerð í mungát, og
skipli það dægrum mjög mörgum,
er svo búið stóð, og þótti þá flest-
um nær sýnt, að allt mundi ónýt-
ast. Þá hét húsfreyjan, sem allt á-
byrgðist í, á hinn sæla Þorlák bisk-
up, að hann skyldi á nokkurn veg
leiðrétta þeirra mál. En er hún
hafði heitið, þá kom þegar gerð í
kerinu, góð og nóg, og varð það hið
hezta mungát, og þótti sú hin feg-
J) minningu.
2) Eg heiti á minningu þína, herra.
*) sagði.
4) sjálfur.
ursta jartein vera þeim mönnum,
er kunnleikur var á.“
„Maður tók sótL mikla, og hlés
liann allan og gerði svo digran sem
naut og hafði fárverki (þ. e. feikna-
’terki). En húsfreyja hans var næf-
ur-kona (þ. e. dugnaðar-kona) og
kunni vel fyrir sér. Hún hét fyrir
l onum á hinn sæla Þorlák hislcup,
að honum skyldi hatna brátt, því
að hann var húskarl, en þetta var
um annir. Hún lagði um hann kynd-
ilmál (þ. e. mál til að ákveða kert-
islengd) og hét lcerti að gera til
glorie (þ. e. dýi'ðar) hinum sæla
Þorláki hiskupi. En honum batnaði
þegar, er heitið var fyrir honum,
og lofaði hann guð og hinn sæla
Þorlák hiskup.“
„Prestur einn, sá er farið hafði
fyrir ástar sakir að sækja helgan
dóm hins sæla Þorláks hiskups,
féll enn fall mikið, er hann fór
heim á leið, og varð honum svo illt
við, að hann þóttist nálega ekki
mega stíga í fótinn, þann er niður
hafði komið. Varð honum nauðu-
lega til húss komið, og mátti nær
ekki á mat taka og ekki sofa hinn
fyrra hlut nætur fyrir ofverkjum
þeim, er í fætinum voru. Þá hét
presturinn af öllum hug á hinn sæla
Þorlák hiskup, að hann léti honum
hatna síns meins. Eftir það sofnaði
hann mjög brátt og vaknaði síðan
um morguninn snemma alheill með
(Framhald á 33. síðu).