Íslendingur - 24.12.1947, Blaðsíða 15

1947
JÓLABLAÐ ÍSLENDINGS
13
fer-húsvitjun var lokið, var fengn-
um skipt jafnt á milli allra í hópn-
vm.
Víða var jjó æskan miklu kurt-
eisari. Þá gengu drengir og stúlk-
ur liæversklega saman í hóp, stað-
næmdust við hús manna og sungu
nýárserindi, sem var orðað líkt og
óskin, sem sagt var frá hér á und-
an.
í Brúnsvík var, eins og víðar í
Þýzkalandi, blý-spáin mjög tíðkuð
um jólaleytið. Hún var í því fólg-
in að bræddu blýi var hellt á vatn
og tekið mark á myndum þeim, er
blýið tók á sig, þegar það storkn-
aði. — Sömuleiðis var algengt að
ungar stúlkur flysjuðu eplishýði í
samhangandi lengju og vörpuðu
henni aftur fyrir öxl sér; bugður
og lykkjur lengjunnar áttu þá að
segja til um upphafsstaf í nafni
r
mannsefnis þeirra. — I einni sveit
höfðu stúlkurnar á nýársnótt þann
sið að snyrta hár sitt í dimmunni,
en í bítið morguninn eftir litu þær
ofan í vatnsfötu og skoðuðu spegil-
mynd sína. Ef þeim sýndist þær
vera með húfu eða sveig um höfuð-
ið, áttu þær að giftast innan árs.
Sömuleiðis drápu þær á dyr
hænsnastíurnar snemma morguns
á nýársdag; ef þær heyrðu fyrst
hanann klaka, áttu þær að trúlof-
ast á árinu, en ef hænurnar urðu
fyrri til að láta heyra í sér, var
svarið neikvætt.
Onnur spá, sem mjög var tíðkuð
á gamalárskvöld af vinnufólki í
sveitunum, var skóspáin. Hún var í
því fólgin, að spyrjandinn settist á
gólfið, sneri baki að hurðu og varp-
aði skónum sínum aftur fyrir höf-
uð sér. Ef skórinn kom þannig nið-
ur, að táin sneri til dyra, átti spyrj-
andinn að hafa vistaskipti á árinu,
en ef svo var ekki, átti hann að
vera kyrr.
Bændur voru vanir að vefja ald-
intré sín hálmi á nýársnótt. Til-
gangurinn var talinn sá, að með
hálminum yrðu trén bezt varin á-
gangi illvætta og mundu þá bera
góðan ávöxt á komanda ári.
Sá siður hélzt lengi í sveitunum,
að á nýársdag gekk skólakennarinn
og nemendur hans bæ frá bæ, sungu
sálma og þágu beina. Fjármenn,
fjósamenn og smalar slógust með í
íörina. Fjársmalar voru fremstir
og blésu í lúkur sér, j.iví að ekkert
liöfðu jjeir hljóðfærið; næstir þeim
gengu kúasmalarnir og blésu í stór,
gljáandi liorn; svínasmalarnir
höfðu langar liljóðpípur, — en
aftastir gengu hesta- og gæsasmal-
arnir og smelltu með svipum sín-
um. — En á síðari árum heyrist
jjar enginn horna- eða pípublástur
á nýársdag.
NOKKRIR MERKÍDAGAR
í DESEMBER
(Framhald af 9. síðu).
Jesús væri getinn án syndar, svo
yrði María líka að vera það, og
þetta var samþykkt á kirkjufundi
í Basel árið 1439. Skoðun þessi
hefir þó aldrei náð verulegri fót-
festu í kaþólskum löndum, nema ef
vera skyldi síðan 1854, því að þá
gerði Píus páfi níundi hana að
óbrigðulli kenningu.
21. des. er Tómásarmessa, sem
var helguð Tómási postula. Hann
var borinn og barnfæddur í Galí-
leu .... Um Tómás postula er
saga til á íslenzku í Postulasögum
og brot af annarri.
23. des. er Þorláksmessa hin síð-
ari. Hún var í lög leidd á íslandi
af Páli biskupi Jónssyni árið 1199,
í minningu þess, að þann dag and-
aðist Þorlákur biskup hinn helgi
Þórhallsson 1193. Tvö dægur skyldi
fasta fyrir Þorláksmessu, og mikið
héldu íslendingar upp á þá hátíð
fyrrum. Svo er sagt í Þorlákssögu,
að gefizt hafi fé frá Englandi til
áheita við hinn helga Þorlák bisk-
up, og það með, að Auðun nokkur
bafi látið gera líkne^ski af Þorláki
í borginni Lynn (eða Kynn) í Eng-
landi. Þorlákur biskup var tekinn
upp í alnranak Dana 1705 að und-
irlagi Árna Magnússonar. Honum
voru helgaðar um 28 kirkjur á ís-
landi.
26. des. var lielgaður Stefájii
frumvott, sem grýttur var til dauða
af Gyðingum árið 36 e. Kr. og
fyrstur allra leið píslarvættisdauða.
Kaþólskir prestar byrjuðu vana-
lega messuna á annan í jóólum
þannig: „í gær fæddist Kristur á
jörðu til þess að Stefán gæti fæðst
á hinmum í dag.“ — Unr Stefán er
til sögukorn á íslenzku í heilagra
manna sögum, og 4 kirkjur voru
helgaðar honum, jjar á meðal Reyni
staðarkirkja.
27. er helgaður Jóni (Jóhann-
esi) guðspjallamamii og postula.
Hann andaðist í Efesos, eitthvað
tíræður að aldri, og var sá eini
postulanna, sem ellidauður varð
.... Um 19 kirkjur á íslandi voru
helgaðar Jóni postula.
28. des. er nefndur barnadagur
eftir börnunum í Betlehem, sem
Herdóes lét drepa. Þau kölluðu ka-
jjólskir menn „blóm allra píslar-
votta“. Seinna varð dagur jjessi að
nokkurs konar ærslahátíð ungra
manna, sem fóru í prestabúning og
létu alls konar skrípalátum, bæði í
kirkjum og annars staðar þenna
dag. Þó var þetta nánast skoðað sem
barnaleikur, og dagurinn því kall-
aður manna á meðal „fíflahátíð“.
31. des er helgaður Silvester
páfa. Hanu skýrði Konstantín
mikla, sem íyrstur varð kristinn
allra keisara, og andaðist á páfa-
stóli 334 eða 335.