Íslendingur - 04.01.1950, Blaðsíða 1

t
XXXVI. árg. Miðvikudagur 4. janúar 1950 1. tbl.
Leikhúsið:
Piltur og stíílka.
Leikfélag Akureyrar sýnir um
þessar mundir sjónleikinn „Pilt og
stúlku", eftir Jón Thoroddsen, er
Emil heit. Thoroddsen frændi skálds-
ins hefir búið út til aýninga eftir
sögu Jóns, sem var ein hinna fyrstu
skáldsagna, er rituð hefir verið á
íslenzka tungu. Leikstjóri er Jón
Norðfjörð, en frumsýning leiksins
fór fram 28. desember s. 1.
Leikurinn er í 4 þáttum en 7 sýn-
ingum. Fyrst er forleikur með tenór-
einsöng, og nefnist hann „í lijáset-
unni“. Birtast þá smalarnir Indriði
á Hóli og Sigríður í Tungu á svið-
inu, en ekkert talast þau við í for-
leiknum. 3 næ6tu sýningar fara fram
að prestsetrinu í Tunguhreppi, en 3
hinar síöustu í Reykjavík.
Persónur leiksins eru alls 22 auk
persónanna í forleiknum, en mörg
hlutverkin eru lítil. Aðalpersónurn-
ar, Sigríði og Indriða, leika Bergrós
Jóhannesdóttir og Sveinn Kristjáns-
son. Bæði eru nýliðar á leiksviði, og
er í mikið ráðist að fá óvönum leik-
endum þessi hlutverk í hendur. Þó
verður að játa, að Bergrós fer eink-
ar trúlega með hlutverk sitt. Hún
hefir mjög geðþekka persónu og læt-
ur vel að sýna vel upp alda sveita-
stúlku. Aftur á móti er Indriði mis-
heppnaður. Hann er alltof daufur og
trénaður í hlutverkinu, svo að ekki
verður þess vart, hvort honum þykir
betur eða ver, er hann nær fundi
ástvinu sinnar, þá sjaldan það
heppnast. Og áhorfandinn midrast
það meira að segja, að Sigríður
skuli vera hrifin af þessum unga
manni. Þó gæti þetta vel verið að
meira eða minna leyti sök leikstjór-
ans, þ.e., að hann hafi ekki lagt nægi-
lega alúð við að móta persónuna.
Sagan gefur ekki tilefni til að ætla,
að Indriði á Hóli væri niðurdregin
rola, sem ekki gæti svo mikjð sem
stokkið bros í návist unnustu sinnar.
Gróu á Leiti leikur frú Sigurjóna
Jakohsdóttir óaðfinnanlega og oft
skenuntilega. — þenna merkisbcra
bæjaslúðursins. Ingveldi í Tungu
leikur frk. Freyja Antpnsdóttir.
Mælti vera myndugri x leiknum og
hefir oft gert bctur. Bárð á Búrfelli
leikur Björn Sigmundsson. Hann er
of fyrirmannlegur í leiknum, því að
fáir munu hugsa sér Bárð háleitan
og allt að því höfðinglegan, heldur
miklu fremur búralegan, lotinn og
nærsýnan af áratuga snuðri í
skemmu sinni við að telja tólgar-
skildi og kæfubelgi. Guðmund son
hans leikur Benedikt Hermannsson.
Er leikur hans yfirdrifinn og oft
klúr, svo að ekki liafa nærri allir
leikhúsgestir gaman af. Séra Tómas
er lítið hlutverk, sem Halldór Jóns-
son fer með. Gefur hlutverkið ekki
tilefni til mikilla tilþrifa, enda skilur
það lítið eftir. Þorsteinn matgoggur
verður skemmtilegur í meðförum
Elíasar Kristjánssonar, mátulega
hressilegur í bragði, og Stína er
einnig snoturlega sýnd af Sigríði
Hermannsdóttur. Af Reykjavíkurbú-
mn er Möller kaupmaður einhver
bezta persónan í meöförum Sigurð-
1. Fjárlög séu afgreidd með tekju-
afgangi á sjóðreikningi, en tekj-
ur og gjöld áætlað af raunsæi og
varúð, svo stöðva megi skulda-
söfnun ríkisins.
2. Fjárfestingu ríkisins sé á þessu
ári haldið innan þröngra tak-
marka og gjöld ríkisins séu mið-
uð við brýnustu nauðsyn.
3. Lagaselning, sem felur í sér út-
gjöld fyrir ríkissjóð, taki ekki
gildi fyrr en gjöldin eru tekin í
fjárlög.
4; Nýjar heimildir um ríkisábyrgð-
ir eða gjöld úr ríkissjóði, séu ekki
gefnar svo neinu nemi þangað til
efnahagsástandið lagast.
5. Ríkissjóður sé leystur frá fram-
kvæmdum, sem ekki snerta sjálf-
an ríkisreksturinn, eftir því sem
frekast er kostur og svo fljótt, sem
verða má.
ar Kristjánssonar. Sýnir hann vel
flærð og smeðjuleika liins danska
flagara. Hjónin Maddama Ludvig-
sen og Jón maður hennar eru bæði
skennntileg. Leikur frú Sigríður
Pálína Jónsdóttir maddömuna af
miklum skörungsskap en Jón Ingi-
marsson nafna sinn, drykkfelldan
mann en fróma sál. Eru þá helztu
hlutverk leiksins upp talin.
Allmikill söngur er í leiknum, þ.á.
m. hin gamalkunnu ljóð „Sortnar þú
ský“ og „Ó fögur er vor fósturjörð“,
en bæði eru sungin undir lögum eft-
ir Emil Thoroddsen, en ekki hinum
gamalkunnu lögum, sem öll þjóðin
þekkir, og mundi það þó gefa leikn-
um skennntilegri svip.
Haukur Stefánsson hefir málað
leiktjöldin, en þau eru yfirleitt mjög
vel gerð og setja sinn svip á leikinn
í heild. En ekki verður með góðri
samvizku sagt, að leikurinn veki þá
hrifni áhorfandans, að hann langi til
að sjá hann kvöld eftir kvöld.
AS frumsýningu lokinni voru leik-
endur klappaðir fram, og leikstjór-
anum og aöalpersónunni, Sigríði í
Tungu, færðir blómvendir.
6. Leitast sé við að greiða lausa-
skuldir ríkissjóðs hið allra fyrsta
með sérstökum ráðstöfunum, en
jafnframt sé gerð gangskör að
því að koma lausaskuldum ríkis
og ríkisstofnana í föst lán, eftir
því, sem með þarf.
MAÐUR FERST í SNJÓ
FLÓÐI í FLJÓTUM
Það slys varð norður í Fljótum
milli jóla og nýárs, að ungur mað-
ur, Þórhallur Frímannsson að nafni,
fórst í snjóflóði. Var hann á rjúpna-
veiðum, er slysið vildi til, og var
leit hafin að honum, er hann kom
ekki heim á venjulegum tíma. Fannst
hann að lokum undir allmikilli snjó-
hrönn, og er talið, að hann muni
hafa látist strax, er snjóflóðið tók
hann.
Stetna
rikisstjdrnarinnar.
í niðurlagi framsöguræðu sinnar við 1. umræðu fjár-
laga fyrir árið 1950 dró fjármálaráðherra, Björn Ólafs-
son, saman í 6 punkta stefnu ríkisstjórnarinnar í af-
greiðslu fjárlaga og meðferð fjármála á þessa leið:
FlnaoaDetið.
Fyrir nokkrum árum var maður
að nafni Brynjólfur í menntamála-
ráöherrastól. Þá var gerð löggjöf um
skólakerfi landsins, sem síðan hefir
valdið þjóðinni miklum áhyggjum,
bæði fjárhagslega og siðferðilega.
Samkvæmt þeim lagastaf er ríkis-
sjóður skyldur að greiða 70—80%
af öllum kostnaði við skólabygging-
ar í landinu. Ýms önnur ákvæði eru
þess og valdandi, að skólakerfið er
nú eins og þéttriðið flugnanet af
Moskvagerð.
Allt fram að þessu hefir fram-
kvæmd þessarar löggjafar verið mest
áberandi dæmi um fjárbruðl það,
óhófseyðslu og ábyrgðarleysi, sem á
öllum sviðum hefir einkennt ríkis-
búskapar-ráðsmennsku kommúnista
og framsóknar-menntamálaráðherr-
anna. Því að vitaskuld tók Eysteinn
fegins hugar við ráðherradóminum
af Brynj ólfi og lét sér vel líka, að
haldið væri áfram á sömu braut.
Risu nú upp öll sveitarfélög í einu,
sem skóla þóttust þurfa að fá, undir
eins og heimtuðu fjárframlögin og
teikningar af skólahúsum, hvert sem
ákafast. Áhuga þeirra varð sarnkv.
löggjöfinni ekki vísað á bug, en þeg-
ar annríkið varð of mikið á teikn-
ingastofu húsameistara, gripu
hreppsnefndir og hvers konar aðrir
sjálfboðaáhúgamenn til sinna ráða
og fengu lánaðar teikningar af öðr-
um skólahúsum, sem þegar höfðu
verið byggð, og reistu eftir þeim ný
skólahús hver hjá sér, án nokkurs
tillits til þess, hvort teikningarnar
væru hentugar þeim byggðarlögum,
sem nú áttu hlut að máli.
Gerðist sú saga austur í Vopna-
firði, að í hreppi einum með 12 —
tólf, — skólaskyld börn, reis upp
væn skólabygging eftir teikningu,
sem fengin var að láni af skóla við
Ljósafoss, þar sem var byggðarlag
með margfalt fleiri skólaskyld börn.
Tvær skólastofur og skólastj óraíbúð
kostaði % úr milljón króna. Nú
hafði hinn smái hreppur ekki efni á
að reka skólann, enda fátt nemenda
í svo stóra sali, svo að kennslan fór
öll fram í íbúð skólastjórans, meðan
hinar stóru skólastofur stóðu óupp-
hitaðar og ónotaöar, öllum til ergis
og háðungar. En ríkissjóður varð að
greiða sitt framlag til kastalans svo
sem skyldan bauð.
Næst betlaði skólinn á Digranes-
hálsi við Reykjavík um teikningu
norðan af Sauöárkróki og byggði
eftir henni þrátt fyrir mjög ólík skil-
yrði og aðstæður. Flugnanetsráð-
herrann hafði komið því svo fyrir í
löggjöfinni, að hið opinbera getur
engin áhrif haft á staðsetningu og
fyrirkomulag skólabygginganna, en
verður að punga út með það fram-
lag, sem hverri hreppsnefnd þóknast
að krefjast á sínum stað.
Flugnanetsráðherrann, sem líka
skipaði „félaga“ sína í formanns-
sæti hverrar einustu skólanefndar á
landinu, hrökklaðist um síðir úr
valdastólnum. Og þá tók Framsókn
við. Var þá breytt um stefnu? Var
tekið í taumana með að láta skóla
fyrir 12 börn kosta 750 þúsund kr.?
Nei. — Flugnanetið var enn í rekstri.
í smíðum mimu nú vera skólar fyrir
85 milljónir króna. Og enn er rétt
óbyrjaÖ á um 100 skólabyggingum.
Er ekki þörf á eftirliti?
Kristinn.
FRAMBOÐ FLOKKANNA
Alþýðuflokkurinn hefir lagt fram
lista sinn til bæjarstjórnarkosning-
anna á Akureyri 29. þ.m. Eru 4
efstu menn þessir: Steindór Stein-
dórsson, menntaskólakennari, Bragi
Sigurjónsson, ritstjóri, Þorsteinn
Svanlaugsson, bifreiðarstjóri, og
Friðjón Skarphéðinsson, bæjarfó-
geti.
í Hafnarfirði og Siglufirði hafa
Sjálfstæðismenn lagt fram lista sína.
Efstur á lista í Hafnarfirði er Þor-
leifur Jónsson, en á Siglufiröi Bjarni
Bjarnason, bæjarfógeti.
Efstu menn á lista Alþýðuflokks-
ins í Reykjavík eru: Jón Axel Pét-
ursson, Magnús Ástmarsson, Bene-
dikt Gröndal, blaðamaður, og Jó-
hanna Egilsdóttir, frú.
MARTEINI SPARKAÐ
Framsóknarflokkurinn á Akureyri
mun nú hafa gengið frá lista sínum
til bæjarstjórnarkosninganna. Efstu
menn eru:
Jakob Frímannsson,
Þorsteinn M. Jónsson,
dr. Kristinn Guðmundsson og
Guðmundur Guölaugsson.
Við síðustu bæjarstjórnarkosning-
ar var Marteinn Sigurðsson í 3. sæti,
en nú hefir honum verið spyrnt það-
an.