Íslendingur - 21.01.1950, Page 2

2
íSLENDINGUR
Laugardagur 21. jánúar 1950
Útgefandi: Útgáfufélag íslendings.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Jakob Ó. Pétursson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Svanberg Einarsson.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
PrentsmiSja Björns Jónssonar h.f.
Húsaleigulögin og
vöxtur Akureyrar
Um mörg ár höfum vér búið við
svonefnd húsaleigulög, sem gengu í
gildi snemma á ófriðarárunum. Lög-
gjöf þessi heggur mjög nærri eigna-
og umráðarétti húseigenda, en til-
gangur þeirra mun fyrst og fremst
vera sá, að tryggja öryggi leigjenda
fyrir því að þurfa ekki að hrekjast
út á götuna. Lögum þessum hefir
víða verið slælega fylgt og mjög far-
ið í kringum þau. Þeim var ætlað að
fyrírbyggja húsnæðiseklu í bæjun-
um og draga úr aðstreymi fólks, en
hafa engan veginn náð því takmarki.
Þau hafa hins vegar komið því til
leiðar, að gamalt fólk, sem ekki hafði
annað til að lifa á en leigutekjur, af
einhverj um hluta húseignar, er það
hafði lagt samansparað fé í að eign-
ast, hefir svo að segja komizt á von-
arvöl, meðan leigjandi þess með sí-
hækkandi árstekjum bjó í húsi þess
með svo að segja óbreyttri húsa-
leigu.
En höfuðmarkmið laganna, að
draga úr aðstreymi fólks til bæjanna,
hefir ekki náðst. Stærstu bæir lands-
ins, Reykjavík og Akureyri, vaxa
jafnt og þétt, og húsnæðiseklan fer
sívaxandi, þrátt fyrir miklar húsa-
byggingar. Ástæðan er fyrst og
fremst sú, að þrátt fyrir það, að 3.
grein húsaleigulaganna gerir ráð
fyrir verulegum hömlum á því, að
aðkomufólk boli bæjarbúum úr hús-
næði, þá streymir fólk úr öllum átt-
um í bæi þessa, án þess að húsa-
Ieigunefndirnar, sem gæta eiga lag-
anna, hreyfi hönd eða fót.
í stefnuyfirlýsingu Sjálfstæðis-
flokksins við bæjarstjórnarkosning-
arnar segir, að flokkurinn vilji láta
bæjarstjórn krefjast þess, að 3. gr.
húsaleigulaganna sé framfylgt með
fullri festu, eða m.ö.o., að löggjöf
þessi (sem ekki hefir fengist afnum-
in vegna mótspyrnu vinstri flokk-
anna) verði framkvæmd í þýðingar-
mestu atriðum hennar.
Blaðið Dagur hefir styggst við
þessa yfirlýsingu. Framsóknarflokk-
urinn á þingi hefir ekki viljað af-
nema húsaleigulögin. Framsóknar-
flokkurinn á Akureyri vill ekki láta
framkvæma þau.
Hvernig ber að skilja þessa af-
stöðu Dags? Síðasta blað hans gef-
ur nokkrar upplýsingar um það efni.
Forustugrein blaðsins ber yfir-
skriftina: Hvers vegna er Akureyri
vaxandi bær? Fjallar greinin um
SITT AF HVERJU
Aukning Laxárv. hOtuð-
verketni bæjarstjðrnar.
Kofli úr ræðu Jóns G. Sólnes ó Sjólfsfæðisfundinum
Engin moðsuða.
Framsóknarflokkurinn einn hefir
enga bæjarmálastefnuskrá lagt hér
fram fyrir bæjarstjórnarkosningarn-
ar. Hafa Framsóknarmenn hér síðan
reynt að draga athygli manna frá
málefnaskorti sínum með því að
reyna að gera lítið úr stefnuskrám
hinna flokkanna, telja þær „glamur-
yrtar“, ekki líklegar til þess að leysa
vandamál bæjarfélagsins og þar
fram eftir götunum.
Gállinn var sannarlega annar á
Framsóknarmönnum við Alþingis-
kosningarnar í haust. Þá byrjuðu
þeir með því að rjúfa stjórnarsam-
starfið, eftir að hafa sett fram úr-
slitakosti sína, sem hinir flokkarnir
höfnuðu, enda munu vart nokkurn
tíma hafa verið bornir fram öllu
fáránlegri úrslitakostir, tillögur sem
sumar voru vart framkvæmanlegar,
flestar þýðingarlausar, en þó sumar
til bölvunar. Upp úr þessum úrslita-
kostum suðu þeir síðan kosninga-
stefnuskrá, sem almennt var kölluð
„moðsuðan“. Síðan gerðu þeir harða
hríð, einkum að Sjálfstæðismönnum,
meðan þeirra kosningastefnuskrá
var ekki komin fram, og reyndu að
gefa í skyn, að þeir myndu ætla að
hliðra sér hjá því, að birta nokkra
slíka stefnuskrá. Framsóknarmönn-
það, að á 70 manna fundi Framsókn-
ar sem nýlega var haldinn, ekki á
Hótel KEA heldur Norðurlandi, hélt
formaður húsaleigunefndar, sem
Framsókn hefir tyllt í baráttusæti
framboðslista síns, því fram, að
vöxtur Akureyrar sé mjög ör, og
lætur í það skína, að útþensla fyrir-
tækja SÍS, Gefjunar og Iðunnar, eigi
drýgstan þátt í því. JVI.a. á hann að
hafa sagt, að fólki fjölgi, „þar sem
lífvænlegt er að búa“, og muni flytja
gjarna þangað, sem „þeir álíta lífs-
afkomu sína tryggari en annars
staðar“. Er auðfundinn fagnaðar-
keimur að boðskap doktorsins yfir
vexti bæjarins, þess manns, sem frá
gildistöku húsaleigulaganna hefir átt
að vaka yfir því, að fólk flytti ekki
ólöglega í bæinn og bolaði gömlum
og grónum bæjarmönnum úr hús-
næði. Það er að vísu mjög á orði,
að KEA og SÍS geri nokkuð að því
að flytja fólk í bæinn til 6tarfa í
verksmiðjum þeirra, þótt verkafólki
í bænum sé neitað inn vinnu þar, og
að því leyti getur andúð Dags gegn
framkvæmd 3. gr. húsaleigulaganna
verið skiljanleg. En að formaður
húsaleigunefndar verði sjálfur til að
benda á hið öra innstreymi fólks í
bæinn í hálfgerðum drýgindatón, —
það er meira en menn fá skilið.
Spurningu Dags, „Hvers vegna er
Akureyri vaxandi bær?“ er fljót-
svarað:
Vegna þess að hásaleigu-
nejndin á Alcureyri hefir ekki
gegnt hlutverki sínu svo sem
liún á að gera.
— ------—^———
um varð þó ekki að því og urðu þeir
þar sem oftar berir að því að fara
með fleipur.
Þeir þreyttust hins vegar ekki að
guma af moðsuðunni sinni, sem þeir
töldu að væri hið mesta hjálpræði.
Nú virðast þeir aftur á móti hafa
fengið sig fullsadda af henni, að
minnsta kosti hefir hún þjakað
Framsóknarmenn hér á Akureyri
svo mjög, að þeir treystast nú ekki
til þess að sjóða neitt saman fyrir
þessar bæjarstjórnarkosningar. —
Kannske hafa þeir vitkast nægilega
mikið til þess að skynja nú fánýti
þeirra tillagna, sem þeir túlkuðu af
mestum fjálgleik í haust, en þó ekki
tekið nægilega skjótum framförum
til þess að bera nú fram eitthvað
gagnlegt. Vel má líka vera, að stefnu-
mál þeirra séu með þeim hætti, að
þeir telji sér bezt henta að hafa sem
fæst orð um þau, enda óvíst að þeir
hafi nokkur önnur stefnumál, en þau
að leggja hér allt undir KEA og SÍS.
— Hver á þá að borga útsvörin? —
Þeir hafa valið þann kostinn, sem
þeim er beztur, en það er að þegja,
og ættu kjósendur að muna það við
þá með því að veita þeim lausn í náð
frá setu í bæjarstjórn.
Það sem koma skal.
Verkamaðurinn er nú mjög
áhyggjufullur yfir því, að lýðræðis-,
flokkarnir þrír hafi sameinast um
einn lista gegn Sósíalistum í Nes-
kaupstað og spyr: „Er þetta það sem
koma skal?“
Það er von að hann spyrji og
spurningin er af því sprottin, að
óþægilegur grunur er farinn að gera
vart við sig í herbúðum Kommún-
ista. Þeir eru farnir að finna þess
glögg merki, að almenningur er í
æ ríkara mæli að vakna til vitundar
um hið rétta eðli og innræti Komm-
únista. Það verður æ berara með
hverjum deginum sem líður, að
Kommúnistar eiga enga samleið með
Islendingum, þeir eru í einu og öllu
þjónar og boðberar hinnar rúss-
nesku heimsveldisstefnu, andstæðir
hagsmunum annarra þjóða. Þótt
Verkamaðurinn velti því fyrir sér
áhyggjufullur, hvernig Kommúnist-
um muni reiða af í Neskaupstað, þá
eru þó ekki áhyggjur Kommúnista
hér bundnar við það eitt, þær eiga
sér dýpri og víðtækari rætur. Verka-
maðurinn veltir því fyrir sér í
spurnarformi, hvað koma skuli, og
vill því enn ekki opinberlega játa, að
grunurinn sé orðinn að vissu, en
honum er óþarft að velta öllu leng-
ur vöngum yfir því, hann má vera
þess fullviss, að brátt mun að því
draga, að Kommúnisminn verði út-
lægur gerr af landinu, ekki með lög-
um eða valdboði, heldur af almenn-
ingsálitinu, með vaxandi kynnum
þjóðarinnar af hinu raunverulega
eðli þessarar ofbeldisstefnu.
Eftir að Jón G. Sólnes hafði rakið
ýtarlega framkvæmdir og gjjjrðir
fráfarandi bæjarstjórnar, fórust hon-
um orð á þessa leið:
Ég get nú farið að slá botninn í
þessa greinargerð mína uin störf
mín og annarra í bæjarstjórn Akur-
eyrar á yfirstandandi kjörlímabili.
Ég vil þó ekki skiljast við þetta mál
— án þess að drepa á tvö atriði:
1. Sjálfstæðisflokkurinn hefir jafn-
an lagt á það ríka áherzlú að
fjárhagur bæjarins væri sem
trauslastur, og jafnframt að
framkvæmdum og gjöldum bæj-
arsjóðs yrði sniðinn sá stakkur,
að ekki væri gengið of nærri
gjaldgetu bæjarbúa.
Það er ánægjuefni að geta
skýrt frá því hér, að fjárhagur
Akureyrarbæjar stendur við
lok þessa kjörtímabils traustum
fótum. Bæjarsjóður Akureyrar
og aðrar stofnanir hans, svo
sem höfnin og rafveitan hafa
aukið skuldlausar eignir sínar
á tímabilinu frá árslokum 1945,
þegar núverandi bæjarstjórn tók
við og til ársloka 1948, en reikn-
ingur þess árs er nýkominn út,
um samtals nálægt 5% millj. kr.
Ég hefi ekki átt þess kost að
kynna mér niðurstöður ársins
1949, en engin ástæða er til að
ætla annað en að eignir bæjar-
ins og stofnana hans hafi auk-
ist eitthvað s.l. ár.
Hitt er svo annað mál, að
þessi góði árangur í fjárhagslífi
bæjarins hefir ekki fengist nema
fyrir miklar álögur á borgara
bæjarins. Og er það bæði mér
Kapp án forsjár.
Jafnaðarmenn hér eru mjög
hreyknir af kosningastefnuskrá
sinni. Þeir virðast heldur ekki hafa
sézt um of fyrir er þeir sömdu hana.
Þeir lýsa því meðal annars hátíðlega
yfir, að þeir vilji láta verja öllu fá-
anlegu byggingarefni til íbúðarhúsa-
bygginga. Skömmu síðar í stefnu-
skránni vilja þeir þó fara að drífa
upp barnaskóla á Oddeyri, þótt
barnaskólinn á brekkunni fullnægi
enn þörfunum. Vissulega þyrfti efni
í nokkrar íbúðir til þess að byggja
nýjan barnaskóla. Þá segir í stefnu-
skránni, að Jafnaðarmenn vilji
stuðla að því, að ýms félög hér í
bænum komi sér upp félagsheimili.
Til þess þarf líka húsnæði.
Jafnaðarmenn hafa þannig ekki
verið sérlega samkvæmir sjálfum sér
við samningu stefnuskrárinnar, og
er engu líkara, en að í ákafanum við
að lýsa yfir stuðningi sínum við hin
og þessi mál, hafi þeir jafnóðum
gleyint, hvað þeir voru búnir að
skrifa niður áður.
E. 1.
og öðrum Sjálfstæðismönnum,
sem um þetta mál fjalla, mikið
áhyggjuefni, hvernig stefnt hef-
ir í þá átt sífellt að ganga lengra
og lengra niður í vasa borgar-
anna um greiðslur til bæjarins.
Ég vil þá einnig í þessu sam-
bandi benda á, að við Sjálfstæð-
ismenn í bæjarstjórn höfum ■
stöðugt bent á þann háska, sem
þessari stefnu er fylgjandi. Við
höfum við afgreiðslu hverrar
fjárhagsáætlunar borið fram til-
lögur til verulegrar lækkunar á
gjöldum bæjarins og þá um
leið á útsvarsbyrði bæjarbúa.
Þessar tillögur okkar hafa því
miður ekki fengið þann styrk,
sem þeim var nauðsynlegt, til
þess að þær næðu fram að
ganga — en ég hygg þó að með
réttu megi fullyrða, að þessi
viðleitni Sjálfstæðisflokksins í
bæjarsljórn hafi þó borið þann
árangur — að margt hefði far-
ið miklu ver — ef ekki hefði
notið áhrifa Sjálfstæðisflokks-
ins um þessi mál.
2. Við sem stóðum að D-listanum
fyrir kosningarnar 1946 lögðum
þá á það megináherzlu, að fram
kvæmdir bæjarins yrðu miðað-
ar við það, að tryggja atvinnu-
líf bæjarbúa, auka það og efla,
því að með því yrðu atvinnu-
tekjur bæjarbúa bezt tryggðar.
Ég hygg, að með sanni megi
segja, að þetta hafi tekizt eftir
atvikum vel. Ég fullyrði, að á
engu einu kjörtímabili bæjar-
stjórnar hafi hlutfallslega verið
varið jafnmiklu fé til fram-
kvæmda af bæjarins hálfu til
styrktar atvinnulífi í bænum.
Sumt af þessum framkvæmdum
er þegar farið að bera veruleg-
an og hagnýtan árangur, —
sumum framkvæmdum hefir
enn eigi verið lokið að fullu, en
þeim verður lokið — og eru
miklar vonir bundnar við, að
þær framkvæmdir megi verða
til verulegs stuðnings atvinnu-
lífi bæjarbúa.
Það sem ég hefi nú sagt, á við
liðna tímann og það tímabil í sögu
þessa bæjarfélags, sem nú er að
kveðja. Enn Ieggjum við Sjálfstæð-
ismenn til orrustu. Flokkurinn hefir
lagt fram sundurliðaða stefnuyfir-
lýsingu íyrir þessar kosningar. Ég
mun ekki að neinu ráði gera hana
að umtalsefni nú — það munu aðrir
frambjóðendur flokksins, sem hér
tala á eftir gera nánar. — Aðeins
vil ég gefa þá yfirlýsíngu, — að
komi ég til með að eiga setu í næstu
bæjarstjórn, tel ég höfuðverkefni
bæjarstjórnarinnar, og það sem er
hafið langt upp fyrir allt annað af
aðkallandi vandamálum, — það er
auking Laxárvirkfunarinnar og full-