Íslendingur - 28.01.1950, Blaðsíða 2

2
íSLENDINGUR
Laugardaginn 28. janúar 1950
Útgefandi: Útgáfufékg íslendings.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Jakob Ó. Pétursson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Svanberg Einarsson.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
Prentsmiðja Björns Jónssonar h.f.
Á KEA að tæma
sveitirnar ?
Allir, sem fylgst hafa með blaða-
mennsku Framsóknarflokksins und-
anfarinn fjórðung aldar, muna, hve
oft Framsóknarblöðin hafa lýst yfir
áhyggjum sínum varðandi flutning
fólksins úr sveitinni til sjávarins.
Hefir látið einna hæst í blöðum
flokksins fyrir Alþingiskosningar
um þessa þjóðflutninga, hve hættu-
legir þeir væru, þar sem framleiðsl-
an, er öll afkoma þjóðarinnar bygg-
ist á, tapaði vinnuafli, er kæmi að
minni notum eða engum í þéttbýl-
inu. Þetta aðstreymi fólksins til höf-
uðstaðarins og annarra kaupstaða
hefir Framsókn kennt andstöðu-
flokkum sínum, — þeir vilji nota
sameiginlegt fé þjóðarinnar til auk-
inna þæginda fyrir fóUdð í þéttbýl-
inu, en Framsókn berjist fyrir því
að veita fjármagninu upp í sveitirn-
ar og gera þær með því svo 1-fvæn-
legar, að engan fýsi að leita þaðan
til bæjanna.
Svo langt var gengið fyrir 12—15
árum, að raddir voru uppi um það
meðal ráðandi manna í Framsóknar-
flokknum að koma á löggjöf, er fyr-
irbyggði innstreymi í bæina, þ. e.
að setja eins konar átthagafjötra á
landslýðinn, en úr því varð ekki
annað en ráðagerðir.
Svo gerðist það á árinu 1943, að
Alþingi samþykkir hina svonefndu
húsaleigulöggjöf, þar sem svo er
fyrir mælt, að innanbæjarmenn skuli
hvarvetna ganga fyrir um laust hús-
næði. Eru síðan kjörnar húsaleigu-
nefndir í kaupstöðum til að sjá um
framkvæmd laganna.
Löggjöf þessi var líka til að
„tempra“ vöxt bæjanna og fólks-
flóttann frá landbúnaðarframleiðsl-
unni, ef henni hefði verið framfylgt.
En mikið vantar á, að svo hafi ver-
ið, enda hefir vöxtur stærstu kaup-
staðanna ekki verið örari en þau
árin, sem síðan eru liðin.
Framsóknarflokkurinn hefir vilj-
að halda dauðahaldi í húsaleigulög-
in, en að því er Dagur upplýsir, vill
hann ekki láta framfylgja þeim, því
að slíkt myndi geta „kyrkt vöxt og
þróun bæjarfélagsins“, og þeir sem
vilji fylgja þeim séu 50 árum á eftir
tímanum.
Inntakið í kenningum Dags er því
þetta: Við eigum að halda í húsa-
leigulögin og hafa húsaleigunefnd,
ekki til að sjá um framkvæmd þeirra,
Dagur fær móðursýkikast
Gönuhlaup í
geðofsa.
Ritstjóra Ðags er margt vel gefið,
en hann kann ekki að stjórna geði
s'nu. Kemur það m. a. glöggt fram
í grein í síðasta blaði Dags. Það
sem einkum virðist hafa raskað hug
arró hans, er grein, sem ég reit í
íslending hinn 18. þ. m. um skatt-
fríðindi samvinnufélaganna. Er
iafnan eins og klipið sé hjarta Dags-
ritstjórans, er minnst er á þessi fríð-
indi í blöðum andstæðinganna, og
svo brá enn við nú. Umrædd grein
mín var rituð af hógværð og sann-
girni, og hefir það orðið til þess að
æsa er.n meir geð ritstiórans, vegna
þess hve þá var erfitt fyrir hann að
andmæla henni með rökum. Er og
öll svargrein hans þrungin rang-
færslum, skætingi og útmsnúning-
um, jafnhliða því, að hann löðrung-
ar sjálfan sig til þess að gera frum-
hlaupið sem fullkomnast.
Fræðsla í
lögyísi.
Dagsritstjórinn hyggst taka mig
á kné sér og kenna mér lög. Vel má
vera, að hann hafi lesið eða lært
einhverja þá lagagrein, sem ég hefi
ekki kynnt mér, en ré'.t er þó„ að
hann fái að vita, að lögfræð.'nám er
ekki fyrst og fremst í því fólgið, að
læra utanbókar langa lagabálka,
heldur miklu fremur hinu að læra
að skilja og túlka lögin rétt til þess
að geta heimfært hin einstöku til-
vik, sem koma fyrir í almennu lífi,
réttilega undir hinar almennu regl-
ur laganna.
Ritstjóranum tekst heldur ekki
betur kennslan en það, að í stað þess
að reka mig á gat, eins og hann
hugðist gera, opinberar hann s'na
eigin fávizku. Tillaga mín um það
að svipta samvinnufélögin ska.tfrí-
indum sínum og veita í þess stað
meðlimum þeirra skattfrj álsan út-
hlutaðan arð frá þeim, hefir ber-
sýnilega hlaupið mjög óþægilega í
skapið á honum, en hann segir, þar
sem hann er að ræða hana: „Flestir
vita, að úthlutaður arður af vöru•
Icaupum er hvorki skatt- né útsvars-
heldur til þess að þeim sé elcki fram-
fylgt. Annars myndu lögin hefta hin-
ar miklu iðnaðarframkvæmdir KEA
og SÍS, sem „kalla á mikið vinnu-
afl“ utan af landsbyggðinni. Þessar
framkvæmdir samvinnufélaganna
eru gerðar fyrir okkar heittelskaða
bæ, Akureyri, svo að hann geti vax-
ið og blómgast. Og svo vill íhaldið,
að félögin greiði hærra útsvar. Hví-
líkt vanþakklæti.
Já, nú á að kjósa til bæjarstjórn-
ar á Akureyri en ekki Alþingis. Þá
vill Dagur tæma sveitirnar að fólki
til vinnu í verksmiðjum KEA og
SÍS og gera Akureyri með því að
myndarlegum og blómlegum bæ!
skyldur, ekki fremur en afsláttur,
er kaupmaður gefur sínum við-
skiptamönnum.“ Svo mörg eru þau
orð. Fyrst nú flestir vita þetta, þá
vil ég benda þeim hinum sömu á að
í lögum um tekjuskatt og eignaskatt
nr. 6 frá 9. janúar 1935 segir svo
í 8. gr. 3. mgr.: „Kaupfélög, pönt-
unarfélög og önnur samvinnufélög
mega draga frá tekjum sínum það,
sem þau greiða félagsmönnum í árs-
lok eða færa þeim til séreignar í
slofnsjóði, og telst það eigi til
skattskyldra tekna hjá félaginu. A
sama hátt mega slík félög, sem að-
eins vinna úr eða selja afurðir fé-
lagsmanna, draga frá það, sem þau
þannig úthluta félagsmönnum sín-
um í hlutfalli við framlög þeirra af
afurðum. Upphœðir þœr, sem þannig
er úthlutað, teljast fram til skatls
sem tekjur hinna einstöku félags-
manna . .. . “ Þessi lagagrein segir
þannig allt annað en það, sem gervi-
lögfræðingurinn í Degi segir að
„flestir“ viti. Ég held að blessaður
stúfurinn ætti að setjast heim og
læra betur, áður en hann ætlar sér
næst að kenna öðrum, hvað séu rétt
lög.
í eigin snöru.
En setjum nú svo, að rits'.jóri
Dags hefði haft rétt fyrir sér í um-
ræddri lögskýringu sinni. Setjum
svo, að hann hafi á réttu að standa
þar sem hann segir: „Arður, sem
úthlutaður er félagsmönnum, getur
því aldrei orðið tekjuskatts- eða
útsvarsskyldur.“ Það er rétt að taka
vel eftir því, hver aðstaða ritstjór-
ans verður við þessa yfirlýsingu.
Hann hefir nú um nokkurra ára
skeið ritað margar greinar og lang-
ar af miklum fjálgleik til þess að
halda uppi vörn fyrir skattfríðindi
samvinnufélaganna. Helzta og eina
haldreipi hans eins og annarra í
þeirri vörn hefir verið sú röksemd,
að þar sem meðlimir samvinnufélag-
anna væru látnir greiða skatta og
útsvör af arði þeim, sem samvinnu-
félögin úthluta þeim, þá væri rang-
lá:t að láta einnig samvinnufélögin
sjálf greiða skatta og útsvör af arði
þeim, sem þau hefðu af viðskiptum
félagsmanna — það væri tvöfaldur
skattur á sömu tekjurnar. Nú segir
ritstj órinn, að ekki sé hægt að leggja
skatta eða útsvör á arð þann, sem
félagsmenn hafa fengið úthlutaðan.
Eftir þessu er þessi arður nú alveg
skattfrjáls og þótt 6amvinnufélögun-
um væri gert að greiða að fullu
skatta og útsvör af viðskiptum fé-
lagsmanna, þá væri samkvæmt hinni
nýju kenningu ritstjóra Dags þar
aljs ekki um tvöfaldan skatt að ræða,
heldur aðeins einfaldan. Það er því
samkvæmt þessari nýju kenningu
ritstjórans ekkert ranglátt við það að
afnema skattfríðindi samvinnufélag-
anna, jafnvel þótt ekkert komi í stað-
inn. Er bersýnilegt, að ritstjóranum
hefir verið mikið kappsmál að
reyna að telja einhverjum trú um
fávísi mína og vankunnáttu í lög-
um. Er hann nú orðinn svo rækilega
flæktur í eigin snöru, að erfitt mun
reynast fyrir hann að losna þaðan
aftur, en væntanlega minnist hann
ekki á tvöfalda skat.inn framar.
Samvinna og
sósíalismi.
Ritstjóri Dags telur það hina
mestu firru hjá mér að segja að sam
vinnueinokun sé sama og sósíalismi.
Hann telur samvinnu og sósíalisma
íullkomnar andstæður. Svo ein-
kennilegt, sem það kann að virðast,
þá getum vlð báðir haft á réttu að
standa um þe'ta, en ég skal nú færa
rök að máli m'nu. Sósíalismi er
ekkert annað en það, að meðlimir
eins og sama þjóðfélags eru með
lögum skyldaðir til allsherjar sam-
vinnu. Sósíalismi er þannig þvinguð
samvinna, og þegar samvinnueinok-
un er komin á, þá er ekki lengur
um að ræða frjálsa samvinnu. Ég
get hins vegar falllzt á, að frjáls
samvinna sé allt annað en sósíalismi
og tel þannig ritstjórann hafa rétt
fyrir sér að því leyti. Hins vegar
getur frjáls samvinna orðið þvinguð,
ef hún nær einokunaraðstöðu. Það
er alveg hliðstæit við annað fyrir-
brigði, sem allir þekkja. Frjáls sam-
keppni og einokun eru skiljanlega
fullkomnar andstæður, en beri hins
vegar einn aðili algeran s.'gur úr
býtum í hinni frjálsu samkeppni, þá
leiðir það til einokunar. Alveg hið
sama getur gerzt þegar um sam-
vinnu er að ræða og ættu bæði fylgj-
endur frjálsrar samkeppni og sam-
vinnumenn að geta verið sammála
um það, að hvorttveggja sé mjög
óheillavænlegt, og það svo mjög, að
ef það verður ekki fyrirbyggt með
öðrum ráðum, þá verður löggjafar-
valdið að grípa í taumana.
Rits:jóri Dags þykist undrandi yf-
ir því, að ég nefni ekki S. í. F. sér-
staklega í grein minni og telur að
ég vilji sérstaklega hlífa því, vegna
þess að Sjálfstæðismenn standi að
því. Ég vil í því sambandi benda á,
að grein mín öll fjallaði um sam-
vinnufélög almennt og ég nefndi
hvergi í henni neitt einstakt og þá
ekki fremur S. f. F. en hvert ann-
að, enda sé ég ekki ástæðu til ann-
ars en að láta samvinnufélögin sitja
við sama borð án tillits til þess,
hverjir að þeim standa. Hitt tel ég
einnig fráleitt, þegar samvinnufélög,
sem meðlimir allra flokka standa að,
eru notuð í þágu eins stjórnmála-
flokks, eins og við þekkjum ofur vel
að gert er hérlendis í ríkum mæli.
Illkvittnin í
forsæti.
Rits jóri Dags treystir sér ekki til
þess að andmæla því með rökum,
sem ég sýndi fram á, að verulegt
fjármagn rynni héðan burtu úr
bænum sem arður til utanbæjar-
manna af verzlun þeirra við KEA,
án þess að bærinn fengi greidd af
því útsvör, svo sem að réttu lagi
ætti að vera. Hann reynir að dreifa
athygli manna frá þessu þýðingar-
mikla atriði með því að snúa út úr
orðum mínum, telja að ég vilji ekki
láta aðkomumenn koma til bæjar-
ins, lalar um sveitamenn á kúskinns
skóm og þar fram eftir götunum.
Allur sá þvættingur breytir þó engu
um þá staðreynd, sem ég sýndi fram
á, enda var það, sem ég benti á,
fullkomið sanngirnisatriði, en
hvorki fjandskapur við utanbæjar-
menn né annað af því tagi.
Að ég nefndi hafnir sem dæmi
upp á hina góðu verzlunaraðstöðu,
sem bæjarfélögln veita kaupfélögun-
um þó:ti ritstjóranum gott tækifæri
til þess að telja lesendum sínum trú
um fáfræði mína. Mér er vel kunn-
ugt um það, að hafnar- og vörugjöld
standa undir reksturskostnaði hafn-
^ arinnar hér, en hvað skyldi það
taka langan tíma að láta þau auk
þess greiða allan þann stofnkostnað,
sem bænum ber að greiða? Auk þess
( er sú góða aðstaða, sem Akureyrar-
bær veitir KEA til verzlunar, meira
virði en það, sem KEA greiðir í
hafnar- og vörugjöldum, enda tók ég
aðeins höfnina sem dæmi. Ritstjóri
Dags hefir hins vegar hugsað meira
um það að snúa út úr orðum mín-
um og rangfæra þau, en að andmæla
þeim með réttum rökum og hefir
ekki veigrað sér við að taka illkvittn-
ina fram yfir sanngirnina. Verði
honum það að góðu.
E. J.
Eg byrja nýtt námsskeið í bókfærslu um næstu mánaðamót, og
stendur það væntanlega yfir um 3 mánuði. Þeir, sem óska eftir
þátttöku í námsskeiðinu eða nánari upplýsingum varðandi það, tali
við mig sem fyrst.
Sigurður M. Helgason,
lögfrœðingur, Strandgötu 29, sími 543.
— Auglý5»ið í íslendingi —
oc>coooooooooooooooooo -rrnnnnooooooooooqqqt