Íslendingur - 15.02.1950, Blaðsíða 2

ÍSLENDINGUR
Miðvikudaginn 8. febrúar 1950
Útgefandi: Útgáfufélag íslendhigs.
Ritstjóri og ábyrgðarmaSur;'
Jakob Ó. Pétursson. -;~.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Svanberg Einarsson.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
Prentsmiðja Björns Jónssonar h.f.
Bjargráðanna
beðið.
Undanfarna daga er ekki rætt um
annað meira en bj argráðatillögur
ríkisstjórnarinnar, sem vitað er, að
fram eiga að koma á Alþingi ein-
hvern næstu daga, ef þær eru ekki
þegar fram komnar, er blað þetta
berst lesendum í hendur. :i
Þjóðinni allri, hvefri stétt hennar
ög einstaklingi, er fullkunnugt, að
vér íslendingdr erum komnir í
ógöngur á fjármálasviðinu. Upp-
gangsárin eru liðin hjá, — „silfur-
fiskurinn", sem afkoma vor er svo
háð, hefir brugðist í 5 sumur sam-
fleytt, og jafnvel hin nýju og full-
komnu framleiðslutæki sjávarút-
vegsins •— nýsköpunartogararnir ¦—
gera ekki betur en að bera sig, þótt
fiskafli sé í góðu meðallagi.
Þegar svo er komið, að atvinnu-
vegirnir bera sig ekki, er vá fyrir
dyrum. Undirstaða allrar velmegun-
ar er framleiðslan, og sé henni stefnt
í voða, þá fer og afkoma hvers þjóð-
félagsþegns jafnframt versnandi. Sú
þjóð, sem.árum saman lifir um efni
fram, hlýtur að súpa áf því seyðið,
og enginn getur neitað því, að hið
óeðlilega peningaflóð stríðsáranna
svipti ekki aðeins margan manninn
eðlilegri varfærni, heldur og alþing-
ismenn vora, er þeir voru að ráð-
stafa sameiginlegum sjóði allrar
þjóðarinnar.
Kapphlaupið mikla, milli afurða-
verðs og kaupgjalds, sem mjög var
varað við hér í blaðinu óðar og það
hófst, hefir nú komið fjárhag ríkis-
sjáðs í hinar verstu ógöngur, þótt
síldarhvarfið eigi þar einnig ríkan
þátt í. Innstæður þjóðarinnar er-
lendis eru til þurrðar gengnar, en sú
er þó bót í máli, að meginhluti þeirra
hefir farið til kaupa á atvinnutækj-
um, svo sem fiskiskipum og flutn-
ingaskipum, fiskiðjuverum og öðr-
um verksmiðjum og stórvirkum
vinnuvélum til samgöngubóta og
landbúnaðarframleiðslu. í því efni
höfum vér búið betur í haginn fyrir
þá kynslóð, sem nú er að vaxa úr
grasi, en nokkurntíma hefir áður
verið gert í sögu þjóðarinnar.
Við vitum ekki, hverjar bjarg-
ráðatillögur ríkisstjórnarinnar eru.
Heyrst hefir, að lækka eigi gengi
kronunnar að verulegu leyti, en í
móti eigi að koma afnám tolla af
nauðsynjavörum og aðrar ráðstaf-
anir til að draga úr áhrifum gengis-
Iækkunarinnar á lífskjör almenn-
ings.
Gjöreyöing votir yfir
iiskistotninum.
A sl. sumri birtist hér í blað-
inu athyglisverð grein ejtir
Matthías Þórðarson um land-
helgismál lslendinga og rán-
yrkjuna á jiskimiðunum við
ísland. Nýlega hefir M. Þ.
sent ísl. úrklippu úr blaðinu
jjKöbenhavn"', þar sém Gert
Holm gerir rányrkjunni skil,
og fer grein hans, sem í blað-
inu nefnist; „Fiskebestanden
trues med Udsleltelse", hér á
eftir í lauslegri þýðingu:
Með vaxandi botnvörpuveiðum
hefir það komið í ljós, að fiskistofn-
inn þverr mjög verulega.
Þetta er ekki einungis staðreynd
um einstök veiðisvæði og fiskimið,
heldur alls staðar, þar sem togveiðar
eru slundaðar að staðaldri.
Á stríðsárunum 1914—18 og
einnig í síðustu heimsstyrjöld, kom
í ljós, að fiskistofninn fór vaxandi
að mun, er var að þakka samdrætti
fiskiveiðanna árum saman.
Enskir fiskifræðingar hafa fyrir
löngu komizt að þeirri niðurstöðu,
að með hverj um 100 milj ónum
fiska, — einkum flatfisktegunda —
sem togarar veiða og landa í Eng-
landi, eru fjórum sinnum fleiri fisk-
ar drepnir og kastað útbyrðis sem
óhæfri fæðu vegna smæðar.
Islenzkir fiskifræðingar hafa
gizkað á, að 2000 miljónum fiska sé
árlega varpað útbyrðis sem óhæfum
til manneldis af sömu ástæðu á öll-
um þeim togarafjölda, er veiða á ís-
lenzkum fiskimiðum.
En þetta er aðeins önnur hlið
málsins. Hin mikla þróun, er drag-
nótaveiðin hefir tekið hin síðari ár,
hefir gert hættuna á eyðingu fiski-
stofnsins mjög alvarlega og þá jafn-
framt úrræði til að afstýra hættunni
mjög mikilvæg.
Við höfum reynslu fyrir, að fisk-
seiðin farast unnvörpum við tog-
veiðarnar, en það er einnig önnur
hætta fólgin í togveiðum á hinum
stóru fiskimiðum um gottímann,
þegar fiskurinn leitar þangað í lok
vetrarvertíðar til að hrygna. Það er
ekki nóg með það, að togveiðitækin
trufli stórlega hrygninguna og eyði-
leggi frjóvgun hrognanna í stórum
íslenzka þjóðin hefir lifað „hátt"
á undanförnum áratug, ef miðað er
við aðrar þjóðir. Flestar stéttir þjóð-
félagsins lifa nú við betri skilyrði og
betri lífskjör en nokkru sinni áður,
— betri en flestar aðrar þjóðir. Þeg-
ar svo er komið, að við höfum ekki
lengur efni á að lifa eins og við
höfum gert, verðum við að taka því
möglunarlaust, að lífskjör okkar
þrengist. En við verðum jafnframt
að ganga út frá því, að allar ráðstaf-
anir, sem gerðar verða til að rétta
við hag þjóðarinnar gangi sem jafn-
ast yfir allar stéttir þjóðfélagsins.
slíl, heldur sýnir það sig, að fiskur-
inn hættir smám saman að leita á
þessar stöðvar um hrygningartím-
ann.
Samkvæmt skýringum fiskifræð-
inga er fiskistofn Norðursjávár í
hættu, og með hverju ári sem líður,
verður; erfiðara að bjarga honum
frá eyðileggingu. Einnig er það 'stað-
reynd, að fiskistofninn á Islands-
miðum minnkar óðum.
Höfundur hinnar kunnu . bókar:
„Havets Rigdomme og deres Ud-
nyttelse", fyrrv. fiskiræktarráðu-
nautur, Matthías Þórðarson, leggur
áherzlu á það í langri greinargerð
um „sjávarútveginn og framtíð
hans", að fiskistofninn við Island
fári stöðugt þverrandi og segir m.a.:
„Hinn auðugi stofn af skarkola og
öðrum flatfisktegundum, sem virtust
óþrjótandi við Islandsstrendur í
upphafi þessarar aldar, eru nú upp-
urnar, svo að lítt sér eftir. Þorsk-
iegundirnar rýrna um 3% árlega,
sem samsvarar því, að sú fisktegund
minnki sem næst um 30% á 10 ár-
um, en það þýðir, að eftir einn
mannsaldur mun tæplega svara
kostnaði að stunda fiskveiðar sem
atvinnu á sama hátt og nú. Astæðan
til þessa stór hættulega ástands er
einfaldlega sú rányrkja, sem rekin
er. Það eru bolnsköfurnar, þessi há-
tæknilegu en skaðlegu, vélknúnu
veiðitæki, sem hundruð sólarhringa,
ár eftir ár, þrælplægja hafsbotninn
og gjöreyða stofninum að lokum.
Rányrkjan ber, eins og áður seg-
ir, ábyrgð á því, að seiðin eyðileggj-
ast og hrygningin truflast og mis-
tekst.
Gotstöðvarnar ætti að friða með
alþjóðasamþykktuin fyrir botn-
vörpuveiðum þann tíma ársins, er
hrygningin fer fram. Þetta er aðeins
rökrétt uppástunga og sanngjörn
krafa. Rætt hefir verið um að setja
ákveðnar reglur til varnar rányrkj-
unni. t. d. að leyfa aðeins tiltekna
möskvastærð, friða viss fiskimið
ákveðinn tíma, leyfa veiðar ákveðna
daga í hverri viku o. s. frv. En þeíta
nægir ekki. Eyðing stofnsins er svo
langt á veg komín, að meira þarf til.
Aðurnefndur fyrrv. fiskiræktar-
ráðunautur, M. Þ., sem er fyrrv. rit-
stjóri Nordisk Havfiskeritidskrift,
hefir nýlega í fyrirlestri í íslenzka
Ríkisútvarpið og eftirtektarverðum
greinaflokki í íslenzku blöðunum
tekið til meðferðar efnið: „Viðhald
útvegsins og fiskistofnsins".
Meðal annars skrifar hann: „Þeg-
ar það er athugað, að eftirsóttustu
fisktegundunum fækkar smátt og
smatt, cr það lýðum ljóst, að eitt-
hvað verður að gera til að vinna á
móti því. Hvað Island snertir, verð-
ur í fyrsta lagi að koma' á fót öflugu
fiskivéiðaeftirliti og færa út land-
Framh. á 3. síðu
Furðuleg næturheimsókn.— Omerki-
leg- málsmeðferð. -— Oiíkur dreng-
skapur. Aukið öryggi gegn ökuníð-
ingum. — Fyrirspum.
FYRIR skömmu síðan kóm það fyr-
ir í höfuðstaðnum, að fimm. laganna
verðir óðu að næturlagi irin í her-
bergi sr. Péturs Mágnússonar í Valla-
nesi, er var gestkpmandi þar í bæ,
yök'.u hann af svefni og höfðu á
brott með sér til yfirheyrslu í skrif-
stofum sakadómara. Fyrirliði þess-
arar einstæðu næturheimsóknar lét
í veðri vaka, að presturinn hefði
verið staðinn að innbroti og þjófn-
aði auk annarra brota á almennu
velsæmi. Að yfirheyrslu lokinni var
prestinum sleppt, en daginn eftir
sendi hann kæru til dómsmálaráðu-
neyiisins yfir hinni frumtalegu að-:
för, og er mál þetta í rannsókn.
Alþýðublaðið varð' fyrst' til að
segja frá þessum alburði, og birti
viðtal við sr. Pétur, en síðar hafa
a. m. k. tvö önnur blóð birt fregnir
af aðförinni. I' Þjóðviljanum hefir
málið verið tekið til meðferðar á
nokkuð sérstæðan hátt. Þar er ekki
sögð saga aðfararinnar-, heldur eru
ósmekklegar hugleiðingar um at-
burðinn birtar í sorpkassa blaðsins,
sem nefndur er „Bæjarpósturinn".
Hefjast skrif blaðsins á því að
kynna sr. Pétur, sem fyrir aðförinni
varð, með þessum orðum:
„Það erekki nema tæpt ár síðan
Pétur stóð í fullum messuskrúða
agiterandi fyrir því á grundvelli
biblíuskýringa, að íslehdingar færu
í stríð við fjórðapart mannkyhsins".
Og síðar telur greinarhöf. líklegt, að
það sé;„sérhvers góðs manns einlæg
ósk, að Pétri takist að hreinsa sig af
þeiih sökum, sem á hann eru bornar,
enda myndi það ekki heppilegt til
afspurnar um mannasiði þessarar
þjóðar, ef einn af virðulegustu
kennimönnum hennar yrði uppvís
að því að hafa kikkað á gluggann
hjá ungum stúlkum, eins og hann
gerði sér vonir um að komast þá
leiðina inn til þeirra, eftir mið-
nætti". (En það var eitt ákæruatriði
foringja aðfarárinnar.)
ALLUR er tónn þessarar ritsmíðar
þannig, að gera þann, sem fyrir árás-
inni varð, sem tortryggilegaslan. Og
skýringuna á því er að finna í fyrs'.ú
kíausunni, er hér er birt orðrétt að
framan. Sr. Pétur Magnússon vann
sér það til óhelgi gagnvart kommún-
istum í fyrra vetur að flytja erindi
í Reykjavík, þar sem hann hvatti
eindregið til þátttöku Islands í
Ajllantshafsbandalaginu. Svo stóra
synd eru kommúnistar ógleymnir á,
og þess vegna var sjálfsagt að nota
tækifærið nú, þegar hann er borinn
órökstuddum sökum, að kynda und-
ir eldi tortryggninnar í hans garð í
hugum lesendanna.
Gefur þetta nokkra vitund um,
hvers konar réttarfar mundi verða
ráðandi, ef ríki kommúnista tæki
hér við. Næturheimsóknir til stjórn-
máláandstæðinga, yfirheyrslur og
sakaráburður um ein eða önnur af-
brot, o'. s. frv., myndi verða dagleg-
ur viðburður.
BERI menn svo þessa framkomu
Þjóðviljans saman við afstöðu lýð-
ræðisblaðanna hér, er ritstjórar
Þjóðviljans voru handteknir og flutt-
ir til Bretlands á hernámsárunum.
Þau mótmœltu öll. Þau hirtu ekki
um, hvort flokksbræður eða and-
s'æðingar í skoðunum áttu hlut að
máli, heldur neituðu eindregið rétti •
útlendlnga til slíkrar íhlutúnar, þar
eð það braut í bág við réttarfars-
hugmyndir þeirra og mannhelgi-
hugsjón.
RÍKISÚTVARPIÐ skýrði nýlega
frá því, að 8 ára gamall drengur í
Reykjavík hefði orðið fyrir bíl og
lærbrotnað á báðum fótum, en bif-
reiðin hafi haldið áfram. Jafnframt
skýrði það frá því, að 2 sjómenn
hefðu orðið fyrir bifreið í.Vestur-
bænum, annar þeirra meiðst," en sú
bifreið einnig haldið áfram, án þess
að skeyta um mennina.
Þaðer að verða ískyggilega oft,
sem bifreiðar aka á menn í. höfuð-
staðnum og slasa þá, en hirða ekki
um þá, heldur „spýta í". Rannsókn-
arlögreglan sendir þeim stundum til-
mæli uni það í blöðunum að gefa sig
fram, en l:klega ber það ekki mikinn
árangur. Þess; ,,ökuníðingaalda" er
þegar risin svo hátt, að athugandi -er,
hyort ekki er full ástæða til að lög-
bjóða sjálflýsandi töluskilti aftan á
hverri bifreið.
OG SVO er það loks fyrirspurn, sem
mér hefir verið send, og ég laet halda
áfram til þeirra, er svarað geta:
„Þarf ekki samþykki bæjaryfir-
valda eða lögreglustjóra til að reka
knattborðstofu (billiard), og ef svo
er, hefir það leyfi verið gefið fyrir
knattborðstofunni í miðbænum, sem
nýlega hefir verið opnuð og 20—30
unglingar hanga á frá morgni til
kvölds?"
Verðhækkun á mat-
vörum 1949
I nýútkomnum Hagtíðindum er
skýrsla yíir smásöluverð á matvor-
um og hreinlætisvörum í Reykjavík,
alla mánuði síðas'a árs. Margar teg-
undir eru með óbreyttu verði frá
ársbyrjun til ársloka, en margar
hafa hækkað. Meðal tegunda, sem
hækkað hafa í verði eru: nýtt kinda-
kjöt, hangikjöt, hrossakjöt, slátur,
flesk, fiskbollur, mjólkurvörur all-
ar, tólg, mör, hrísgrjón, saft, sykur,
kaffi o. fl. Lækkað hafa í verði:
smjörlíki, rúgmjöl, hveiti, frans-
brauð, te og krystalsápa.