Íslendingur


Íslendingur - 08.03.1950, Blaðsíða 5

Íslendingur - 08.03.1950, Blaðsíða 5
Miðvikudagur 8. marz 1950 ÍSLENDINGUR 5 Hagur ai frjálsri verzlun Kofli úr hogfræðilegri ólifsgerð Benjamíns Eiríks- sonar og Ólafs Björnssonar, er fylgir frumvarpi ríkissfjórnarinnar um gengisskróningu o. fl. Með frjálsri verzlun var áður fyrr átt við verzlun, sem var tollfrjáls. í þessu áliti þýðir frjáls verzlun, að verzlunin er án innflutnings- og út- flutningshafta, sem takmarka magn það, sem verzlað er með, þ. e. verzl- un án hafta, sem stafa af gjaldeyris- skorti. Við skulum hér ræða í stuttu máli þann hag, sem er af frjálsri inn- flutningsverzlun. Fyrsti og augljósasti hagurinn af frjálsri innflutningsverzlun er hið frjálsa val neytendanna. Þeir fá frelsi til að velja það af vöruframboðinu, sem þeir girnast mest. Sá, sem kaupir hrærivél, hefði e. t. v. annars keypt útvarp, ef hrærivélar væru ekki á boðstólum. Ilið frjálsa val gerir, að neytandinn er ánægðari með það, sem hann fær fyrir peningatekjur sínar. Hann fær í raun og veru meira fyrir þær uppfyllingar þarfa sinna en ella. Tekjur hans eru honum drýgri. Hið frjálsa val þýðir hins vegar ekki, að meira er keypt, þar sem tekjurnar eru hinar sömu, hvort valið er frjálst eða ekki. Fái menn ekki keypt það, sem þeir vilja helzt, kaupa þeir það, sem er næst á óska- listanum. Heildarvörumagnið á markaðinum verður því að vera hið sama, hvort heldur valið er frjálst eða ekki, e:gi verðlag ekki að stíga sökum vöruskorts. Hið frjálsa val gerir kaupmann- inn háðari neytendunum. Keppnin um söluna veldur því, að kaupmenn verða að leitast við að selja sem ó- dýrasta og vandaðasta vöru og veita sem greiðust viðskipti. Af því leiðir aftur, að kaupmann.num er það brýn nauðsyn að kaupa sem hagkvæm- ast. Þetta er einkurn þýðingannikið fyrir þjóð, sem fær stóran skerf alls, sem hún þarf til lífsins, erlendis frá. Kaupmennirnir, sem flytja inn, kom- ast fljótt að raun um, að allt veltur á gæðum og verði vörunnar, þar sem öllum er frjálst að flytja inn samskonar vörur. Þegar svona stend- ur á, hefir þjóðin fulltrúa, sem gera innkaup hennar, er setja afkornu sína og eignir að veði fyrir hagkvæmum innkaupum. Fáist að meðaltali 5% lægra innkaupsverð erlendls sökum fyrirhafnar innflytjendanna, munar slíkt þjóðina sennilega um meira en 1—2% af þjóðartekjunum. Fábreytni alvinnulífsins veldur því, að fáar tegundir afurða er að selja, en margar að kaupa. Torvelt er að fylgjast með hinum margþættu inn- kaupum, en hagkvæm innkaup eru jafn nauðsynleg og hagkvæm sala útflutningsafurða. Innkaupin krefj- ast sérþekkingar bæði á vörum og mörkuðum, ef þau eiga að vera hagkvæm þjóðinni. Sé innflutning- urinn frjáls og frjáls samkeppni inn- anlands, rennur ágóðinn af slíkri verzlun til neytendanna. Undir slík- um skilyrðum getur verzlunin í land- inu ekki gert betur en borgað dreif- ingarkos'naðinn að viðbættum þeim .arði, sem fjármagn í verzluninni gæti annars aflað annars staðar. Þjóðartekjurnar eru helzti mæli- kvarðinn á afkomu þjóðarinnar. Hæð þeirra fer eftir því, hvernig framleiðsluöflin eru notuð, hvernig þeim er skipt milli hinna einstöku greina atvinnulífsins. Neytandinn ræður, hvernig þessi skipting frarn- leiðsluaflanna fer fram, þegar mark- aðurinn er frjáls. Auki hann kaup sín á heimaframleiddri vöru, er framleiðslan aukin. Þar, sem neyt- andinn þannig ræður, hvaða vara er framleidd, ræður hann einnig, hvernig fjárfestingunni er hagað, því að fj árfestingin leitar inn í þær j greinar aivinnulífsins, þar sem eftir- spurnin eftir vörum og þjónustu er mest. (Sbr. þó, það sem segir hér á eftir um innflutning á fjárfestingar- vöru). Neytandinn ræður einnig innflutn ingnum með því að velja á milli inn- fluttrar og heimaframleiddrar vöru. Á íslandi má gera ráð fyrir, að menn verji a. m. k. 30—40% tekna sinha til kaupa á imifluttri vöru, mið- að við það verðlag, sem mundi vera á innfluttri og útfluttri vöru, ef verzlunin væri frjáls og innlent og' erlen’ verðlag sambærilegt, og skipt- ing framleiðslunnar milli heima- markaðarins og útflutningsins í sam ræmi við það. Væri álagn'ng á inn- fluttu vöruna reiknuð með verðmæti hennar, mundi sá hluti teknanna, sem varið er til kaupa á henni, vera hærri. Með frjálsu vali ræður neytand- inn, hvaða vörur eru fluttar inn til neyzlu og neyzluvöruframleiðslu, og hvaða vörur eru framleiddar til neyzlu í landinu. Að því er snertir fjárfestingarvörur, ræður hann inn- flmningnum aðeins, þegar um fjár- festingu til framleiðslu á vörum til neyzlu innanlands er að ræða, því að þá er hann kaupandi afurðanna. Neytandinn ræður einnig skipt- ingu innflutningsins í neyzluvörur og vörur til fj árfestingar. Hugsum okkur, að neytandinn noti 90% af tekjum sínum til neyzlu. Ef við ger- um ráð fyrir, að helmingur allrar neyzlu séu innfluttar vörur, eða vör- ur úr innflultu efni, þá þýðir það, j að hann kaupir innfluttar vörur fyrir 45% af tekjum sínum. Vinni hann áð framleiðslu til útflutnings, eru þannig sem svarar 55% af tekj- um hans erlendur gjaldeyrir, sem hann kaupir ekki fyrir. Hinn helm- ingur neytendanna, sem fær tekjur sínar úr framleiðslu til notkunar innanlands, notar svo önnur 45% af erlenda gjaldeyrinum til þess að kaupa fyrir sínar neyzluvörur. Eftir verður þá gjaldeyrir, sem svarar til þess, sem neylendurnir hafa sparað. Fyrir hann pr hægt að flytja inn fjár NORÐRA-BÆKUR Torfhildur Þ. Hólm: RITSAFN I. BRYNJÓLF- UR BISKUP SVEINSSON. Saga Brynjólfs biskups, eftir Torf- hildi Hólm, hefir verið meðal eftir- sóttustu bóka undanfarin ár, en mjög torfengin. Nú hefir bókaútgáfan Norðri hafið útgáfu á ritverkum skáldkonunnar í heild, og er Brynj- ólfur biskup fyrsta bókin í því rit- safni. Formála að útgáfunni ritar Vilhjálmur Þ. Gíslason, skólastjóri, en þetta fyrsta bindi um Brynjólf Sveinsson, hefir alnafni hans, Brynj- ólfur Sveinsson, menntaskólakennari, búið undir prentun. Virðist frágang- ur bókarinnar eins og Norðra-útgáf- unni sæmir, góður pappír og prent- un, en um efni sögunnar teljum vér ekki ástæðu að rita. Guðm. Kamban hefir ritað um sama efni í nokkuð öðrum tón, og hefir sá, er þetta ritar, ekki haft aðstöðu til að bera saman heimildir þeirra tveggja höfunda, er ráðist hafa í að kynna oss manninn og biskupinn, Brynjólf Sveinsson. Því ber þó að fagna, að ráðist hefir verið í heildarútgáfu rita Torfhildar Hólm, sem er fyrsta sagnaskáldkona Islendinga, þar sem mörg rit hennar, svo sem Draupnir, eru nú orðin mjög torgæt. GÖNGUR OG RÉTTIR II. Bragi Sigurjónsson bjó til prent- unar. I fyrra kom út fyrsta bindið af þessu rilsafni, og bjó sami maður það til prentunar. Fjallaði það um göngur og fjárleitir frá Eystrahorni og að og með heiðalöndum Borgfirð- inga. Geymir það rit margar vel rit- aðar frásagnir af svaðilförum gangnamanna á hinum víðlendu af- festingarvörur, án þess að halli verði á gjaldeyrisverzluninni. Þannig myndi í aðalatriðum ástandið vera, ef atvinnulífið, verzlunin og gjald- eyrisverzlunin væru í jafnvægisá- standi. Þær einföldu tölur, sem not- aðar hafa verið í þessu dæmi, eru þó að nokkru leyti af handahófi. Frjáls verzlun tryggir því, að raun verulegar þjóðartekjur verða hærri en ella, þar sem framleiðsluöflin eru þá notuð í þeim greinum, þar sein þau skila mestum afrakstri. Á þelta atriði verður minnzt síðar í sam- bandi við skrif um hinn svokallaða frjálsa gjaldeyri. En í sem stytztu máli má segja þetta á þann hátt, að þótt hægt sé að framleiða útvarps- tæki í landinu, þá borgi sig samt ekki að gera það, ef hægt er að fram leiða fisk með minni tilkostnaði og fá útvarpstæki í skiptum fyrir fisk- inn. Hins vegar getur þó borgað sig að styðja eða efla framleiðslu, sem styrkir þjóðarbúskapinn og gerir hann sjálfstæðari á krepputímum, þ. e. a. s. framleiðslu, sem stendur í sambandi við höfuðatvinnuvegina, þótt hún sé ekki fyllilega samkeppnis fær við erlenda framleiðslu. réttum Rangæinga og öðrum erfið- um leitarsvæðum sunnanlands og vestan. * í þessu hefti eru afréttalýsingar og gangnaminningar úr Húna-, Hegranes- og Vaðlaþingum, eða af svæðinu frá Hrútafirði að Vaðla- heiði. Hefst það á grein, er nefnist „Kindaskraf“ eftir Ásgeir Jónsson frá Gottorp. Þá er skýrt frá gangna- löndum og fjallleitum í Húnavatns- sýslum, og tekur sá þáttur yfir nokkru meira en helming bókarinn- ar. Er hann prýddur fjölda ágætra mynda af fjallkóngum og leitar- mönnum, hundum þeirra og hestum, fjárréttum og fleiru og kryddaður allmiklum kveðskap, sem kasiað hef- ir verið fram í leitum og við réttir. Þættirnir frá Skagafirði og Eyja- firði eru ekki eins myndauðugir. Flesta þætti Húnvetninganna skrifa Ágúst Jónsson á Hofi í Vatnsdal, kunnur gangnaforingi, Guðmundur Jósafatsson og Magnús Björnsson. Skagfirzku þættina: Sigurjón Jónas- son, Þormóður Sveinsson, Hjörleif- ur Kristinsson, Siefán Jónsson o. fl., en þá eyfirzku Hallur Jóhannesson, Hjálmar Þorláksson o. fl. Þá eru og tveir þættir um villur á fjallvegum, eftir Pálma Hannesson, sem heima eiga í þessari bók, en báðir komu þeir' á sama tíma út í annarri bók frá sama forlagi. Loks er í bindi þessu viðauki við hið fyrra, þar sem sagt er frá sam- leitum Borgfirðinga og Vatnsdæla, og síðast eftirmáli, efnisskrá og myndaskrá. í eftirmála getur Br. S. þess, að í ráði sé, að III. bindi þessa ritverks komi út í haust, er taki til meðferðar göngur Þingeyinga og Austfirðinga og e. t. v. Vestfirðinga. Ritverk þetta er glæsilegt innlegg í atvinnu- og þjóðmenningarsögu ís- lendinga og hið vandaðasta að frá- gangi eins og flestar Norðra-bækur. Margit Söderholm: ALLT HEIMSINS YNDI. Skáldsaga frá Helsingjalandi í Svíþjóð. - Konráð Vilhjálmsson þýddi. Þetta er fyrirferðarmikil skáld- saga, 473 bls. í stóru broti, og mun vera einskonar framhald af sögu sama höf. „Glitra daggir, grær foId“, sem Norðri gaf út fyrir nokkrum ár- um, og fjallar um líf og starf sama íólksins og hún, auk annars nýs. — Hún snýst um ástir unga fólksins og samL'f, sem lýst er af fyllsta hispurs- leysi, þjóðarvenjur sænsks bænda- fólks og þjóðtrú þess. Stíllinn er leiftrandi og lýsingarnar víðast hár- næmar, enda er þýðanda hennar ekki orðvant. Bók þessi mun vera að mestu uppseld, þótt hún kæmi ekki út fyrr en rélt fyrir jól í vetur. Hafin útgáfa á mikln ritverki um Heklu- gosið Blaðinu hefir borizt fyrsta heftið af riti um Heklugosið síðasta, sem i j Vísindafélag Islendinga hefir hafið útgáfu á með fjárstyrk úr sáttmála- i sjóði. Er ritið á enskri tungu, brotið Jón Ingimarsson ríí- nr nr hlaíi með Höskuldarbréf í næs’síðasta „fsl.“ ráðlagði ég Hösk uldi Egilssyni að fá einhvern til að skrifa fyrir sig, ef hann skrifaði mér fleiri bréf, og hefir hann tekið þetta ráð til greina. Jón Ingimarsson hefir orðið fyrir valinu, þar sem hann ríður úr hlaði í „Vm.“ 24. febrúar s. 1. Aðalefnið í grein hans er, að það sem ég hafi skrifað um skrif- stofu verkalýðsfélaganna hafi ég lof- að sér persónulega að leiðrétta í „Isl.“. Hann hafi þó ekki átt von á að ég mundi gera það fyrr en eftir kosningar. „En ekki kom leiðrétting- in frá Eiríki,“ segir þessi þolinmóði Jón! Þetta fyrsta Höskuldarbréf Jóns er mislukkað, en „svo mæla börn sem vilja“, og vel má virða Jóni til vor- kunnar, þó að hann sé það barn að halda, að einhverjir trúi því, að ég hafi lofað að éta ofan í mig þá um- sögn mína um skrifstofuna, sem ég er búinn að sanna svo rækilega, að H. E. er algerlega rökþrota. Reiði- lestur II. E. í síðasta „Vm.“ ber vott um svo algera málefnauppgjöf, að maður hlýtur að undrast vettlinga- tökin. T. d. má benda á eftirfarandi setningu: „Það er ekki af neinni hlífð við Eirík, þótt ég ekki krefjist, að hann standi við orð sín á opinberum vett- vangi, heldur vegna þess, að mér finnst minnkun að því fyrir samtök- in, að til skuli vera innan þeirra maður, sem ber slikan hug til þeirra, sem raun ber vitni um . . ..“ Þá veit maður það! H. E. telur ekki rétt af sér að gera hreina skrifstofu sína vegna þess, að hún kunni að óhreinkast við þvott- inn! H. E. hefir orðið fyrir óliöppum að undanförnu vegna þess að hann hafði ekki hæfileika lil að velja sér þann kost að hafa hljótt um sig. I síðasta „Vm.“ hefir honum nú áunnist það, að Jón Ingimarsson fékk svartan blett á tunguna. E. E. stórt og hið fyrsta hefti 70 bls. að stærð, auk mynda. I því éru tvær greinar um efnismagnið, sem upp kom í gosinu, báðar eftir Trausta Einarsson prófessor, en hann er í ritstjórn verksins ásamt jarðfræðing- unum Guðmundi Kjartanssyni og dr. Sigurði Þórarinssyni. Ritverkið er áætlað milli 500 og 600 blaðsíður, og fylgir því mikill fjöldi ljósmynda, m. a. nokkrar í eðlilegum litum, og mun verð til áskrifenda nál. 150 krónur. H.F. Leiftur í Reykjavík hef- ir söluumboð á ritinu, og geta þeir, sem óska að eignast það, pantað það beint, enda mun það ekki verða til sölu í bókabúðum yfirleitt. Mikið af upplaginu verður selt erlendis. Hér verður um að ræða eitt mesta vís- indalegt ritverk um íslenzk efni, rit- að af íslenzkum vísindamöunum, og mun vekja athygli helztu vísinda- manna og fræðimanna víðs vegar úti um heirn.

x

Íslendingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Íslendingur
https://timarit.is/publication/675

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.