Íslendingur - 19.04.1950, Blaðsíða 2

2
ÍSLBNDiNQUR
Miðvikudagur 19. apiúi 1950
Útgefandi: Útgáfufélag íslendings.
Riutjóri og ábyrgðarmaSur:
Jakob Ó. Pétursson.
Auglýsingar og afgreiðala:
Árdís Svanbergsdóttir.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
PrentsmiSja Björns Jónssonar h.f.
Einkarekstur -
rlkisrekstur
Það, seru flestu öðru frentur skipt-
ir einslaklingunutn í sérstaka stjórn-
málaflokka, er viðhorf þeirra til
þess, hvort rekstur atvinnuvegnuna
er betur kominn í höndum rinstakl-
ingsins eða ríkisvaldsins. l’eir, sem
aðhyllast einkaframtak cg frjálst at-
vinnulíf, fylkja sér undir merki
Sj álf stæðisf lokksins, en þeir, sem
vilja sem mest afskipti rikisvaldsins
af hvers kona: starfsemi fylla hina
svo nefndu vinstri flokka.
Vér íslendingar höfum gengið
miklu lengra í ríkisrekstri en ætla
mætti eftir viðhorfi þegnanna til
hans. Kynnu því ókunnugir að
halda, að hér byggi mjög vinstri
sinnuð þjóð, sem smám saman væri
að koma sósíalismanum í fram-
kvæmd, „þegjandi og hljóðalaust“.
Allir kannast við Landsmiðjuna,
ríkisbúskapinn á Vífilsstöðum,
Kleppi og víðar, Áburðarsölu ríkis-
ins og Grænmetisverzlun, svo að eitt-
hvað sé nefnt. En það reyndist ekki
nóg að „þjóðnýta“ iðnað, verzlun og
búskap, heldur varð einnig að ná
samgöngunum undir ríkið. Byrjað
var með Skipaútgerð ríkisins, en
það reyndist ekki nóg verkefni, svo
að síðar varð að leggja samgöngur
á Iandi undir. Einstakir menn höfðu
verið ötulir brauðryðjendur í því að
koma á bifreiðaferðum milli fjar-
lægra landshluta. Þeir skipulögðu
ferðirnar og brutust áfram, meðan
fært var, jafnvel þótt þeir töpuðu fé
á því nokkurn hluta ársins, meðan
minnst var um flutninga og ófærð
tafði ferðir og olli ófyrirsjáanlegum
kostnaði. En þessir brautryðjendur
högnuðust þrótt fyrir allt á rekstrin-
um, og þá fannst vinstri öflunum á
Alþingi, að svo búi$ mætti eigi líð-
ast. Voru þó samgöngur á landi
einnig þjóðnýttar.
Hver hefir svo reynslan orðið af
hinum opinbera rekstri? Á Land-
smiðjunni tapaðist árlega stórfé.
Ríkisbúin voru rekip með því tapi,
að jafnvel efnabændur hefðu flosnað
upp á einu til tveim árum, ef afkoma
þeirra hefði orðið slík. En út yfir
lók þó, þegar ríkið lagði undir sig
bifreiðasamgöngurnar. Þótt einstakl-
ingarnir hefðu af þeim sæmilegan
hag, þrátt fyrir gífurlegar skattaálög-
ur, tapar hið skaítfrjálsa „ríki“ stór-
fé á rekstrinum. Á einni einustu sér-
leyfisleið, milli Reykjavíkur og
Hafnarfjarðar, hefir reksturhallinn
komizt upp í 400 þúsund krónur á
Brynleifur Tobiasson sextugur.
Framh. af 1. siðu
ir honum þá sjálfsagt fundizt hann
vera orðinn of gamall til að leggja út
í langt háskólanám, og réðist hann
því sem settur kennari við Gagn-
fræðaskólann ó Akureyri (í stað
föður 'míns, sem árið áður hafði
hætt kennarastörfum) og var skipað-
ur þar fasíur kennari 10. okt. 1919.
Þó var ekki námsferli hans þar með
lokið. Stundaði hann framhaldsnám
við háskólana í Kaupmannahöfn og
Leipzig árið 1922—23, en kom svo
heim aftur og tók við sínu fyrra
starfi. Er kennslugrein hans aðallega
mannkynssaga, enda er hann þar
gagnfróður og kennari ágætur.
■Eiunig hefir hann lagt mikla stund
á íslenzk fræði og ættvísindi. Er
'hann iðinn á það grúsk, enda flest-
um betur að sér í þeim efnum.
Síðan Brynleifur settist að hér á
Akureyri hefir hann átt drjúgan
þátt í félags- og menningarmálum.
Var hann bæjarfulltrúi samtals í 9
ár, og forseti bæjarstjórnarinnar frá
1938 til 1939. Amtsbókasafnið hefir
hann látið sig .miklu skipta og verið
formaður stjórnarnefndar þess óslit-
ið frá 1931. Kirkjumaður er hann
ágætur og hefir setið í sóknarnefnd
Akureyrarsóknar síðan 1939. I
s'.jórn Ræktunarfélags Norðurlands
sat hann 1921—1923, tvívegis hefir
hann verið formaður Stúdentafélags
Akureyrar og átt sæti í Matthíasar-
nefnd Stúdentafélagsins frá 1934.
Hann hefir lengi starfað í skóla-
nefnd, og nú síðast í fræðsluráði
bæjarins. Hann var ritstjóri og eig-
andi „fslendings11 1920, ritstjóri
ári, eða með öðrum orðum í elleju
hundruð krónur á dag.
Rekstri þessum er á komið með
atfylgi Alþýðuflokksins, og hefir
hann fengið þar gott tækifæri til að
sýna yfirburði ríkisrekstrar, enda
farið með framkvæmd þessara sam-
gangna. Þrátt fyrir þessa reynslu
láta forkólfar Alþýðuflokksins þá
skoðun sína í Ijós, að þjóðnýting
verzlunarinnar mvndi ein -— og alein
— hafa gert sama gagn í dýrtíðar-
málunum og sú leið, er farin var.
Fyrir um það bil tveim árum var
komið á fót svo nefndri Innkaupa-
stofnun ríkisins en það er aðeins
smækkuð mynd af landsverzlun. Til
forslöðu hennar réðist harðsnúinn
Alþýðuflokksmaður, sem að sjálf-
sögðu hefir haft fullan Rug á að sýna
yfirburði hennar yfir sambærilegan
rekstur einstaklings. En þrátt fyrir
skattfrelsi ríkisrekstrarins hefir þess-
ari „ágætu“ stofnun ekki tekizt að
sýna neina arðsemi á tveim árum.
Það skiptir engu máli, hvar niður
er gripið á sviði ríkisrekstrar. Þar
sem einstaklingurinn hagnaðist og
skilaði miklum upphæðum í skatti
til ríkisins og útsvörum til bæjarfé-
laga, þar verður ríkið ómagi á ein-
staklingnum, er það seilist inn á
verksvið hans. Reynsla íslendinga af
þjóðnýtingu atvinnuvega er ekki lík-
leg til að auka bjartsýni almennings
á hana.
„Templars“ 1924—27 og í útgáfu-
nefnd „Skagfirzkra fræða“ 1938 og
síðan.
12 ára gamall gerðist Brynleifur
good-templar og hefir síðan verið
einn tryggasti og starfsamasti með-
limur reglunnar, enda hlotið þar
margar virðingar- og trúnaðarstöð-
ur. Var hann m. a. Stórtemplar Stór-
stúku íslands I. O. G. T. 1924—27.
Hefir hann mætt á mörgum alþjóða-
þingum bindindismanna, bæði fyrir
hönd stúkunnar og ríkisstjórnarinn-
ar. —
Brynleifur er prýðilega ritfær
maður og hefir skrifað margt í blöð
og tímarit og flutt fjölda erinda. En
það verk, sem halda mun nafni hans
lengst á lofti er ritið: „Hver er mað-
urinn?“, sem bókaforlagið „Fagur-
skinna“ gaf út 1944 og Brynleifur
skrásetti. Er það æviágrip 3740 is- !
lenzkra seinnitíðar- og samtíðar-
manna og kvenna, mikið verk og
þarft, og fyrsta rit þeirrar tegundar
sem gefið hefir verið út hér á landi.
Er það hin ágætasta heimild fyrir
seinna tíma rannsóknir og furðan-
lega tæmandi og nákvæmt, og mun
aðeins fáum skiljast, hvílíka vinnu
það hefir kostað skrásetjarann.
Brynleifur kvæntist 25. sep!ember
1920 Sigurlaugu Hallgrímsdóttur,
stýrimanns, Sigurðssonar á Akur-
eyri, hinni ágætustu fríðleikskonu,
en missti hana eftir aðeins 4 ára
hjónaband. Þau hjón eiga 1 son,
Siglaug, bókasafnsfræðing, og er
hann nú starfsmaður Amtsbóka-
safnsins á Akureyri.
Eins og sjá má af framansögðu,
hefir Brynleifur Tobiasson komið
víða við um dagana og lagt gjörva
hönd á margt. Á unglingsárum
hugði hann að gera ræktun íslenzkr-
ar gróðurmoldar að lífsstarfi sínu,
en það snerist þannig, að hann
plægði annan akur, og ekki óþarf-
ari, varð sáðmaður í akur menning-
ar og mennta fyrir íslenzkan æsku-
lýð. Á báðum stöðum hefir hann
sómt sér vel. Sérstaklega er hann til-
valinn kennari og æskulýðsleiðtogi.
Hann er fróðleikssjór, snyrtimenni
og skemmtilegur í umgengni, hæfi-
lega íhaldssamur í skoðunum og
með öllu ósmitaður af allri lausung
þessa tíma og strangur reglumaður
í hvívetna. Þannig eiga kennarar að
vera. Afköst hans bera þess vott, að
hann er síarfsmaður mikill og kann
að nota tímann. Þó minnist ég þess
aldrei, að asi hafi verið á Brynleifi
Tobiassyni, eða að hann hafi afsak-
að sig frá störfum vegna annríkis
eða tímaleysis. Hefi ég þó unnið með
honurn í fjölda nefnda meira en tvo
áratugi. Slíkum mönnum er gott að
vinna með. í samstarfi er hann íhug-
ull, sanngjarn og greiðvirkur. É’g vil
nota þessi tímamót í ævi hans til að
þakka honum fyrir kynninguna og
allt, sem við höfum átt saman að
sælda, og sérstaklega fyrir 11 ára
starf hans í sóknarnefndinni. Ef
fleiri menntamenn okkar og æsku-
lýðsleiðtogar væru sama sinnis sem
hann til kirkju- og kristindómsmála,
væri þjóðin betur á vegi stödd. Bryn-
I
NORÐLENZKT
KENNARAMÓT
Norðlenzkt kennaramót verður
haldið á Akureyri í vor dagana 4.—
11. jún; að tilhlutun norðlenzkra
barnakennara og námsstjórans á
Norðurlandi. Á mótinu verður náms-
skelð fyrir kennara í ýmsum hagnýt-
um greinum, þar á meðal skólavinnu
(föndri), vinnubókagerð, reiknings-
kennslu, léstrarkennslu og væntan-
lega fleiru.
Fyriíhugað er að flutt verði er-
indi um skóla- og uppeldismál, en
ekki er enn fyllilega ákveðið hverjir ;
þau erindi flytja og verður skýrt frá
því síðar. Erindi þessi verða flutt á
kvöldin, svo að þeir bæjarbúar, sem
þess óska, geti notið þeirra.
í sambandi við mótið er fyrirhug-
uð skólavinnusýning af félagssvæði I
Kennarafélags Eyjafjarðar. Þar fer }
einnig fram aðalfundur Sambands- j
ins, og verða þar rædd skólamál af
félagssvæðinu.
*
Frk Barnaverndar-
félaginu
Fundur var haldinn í Barnavernd-
arfélagi Akureyrar þann 6. þ. m. Þar
flutti Snorri Sigfússon, námsstjóri,
erindi um uppeldi og skóla. Þá var
rætt um að velja fyrsta vetrardag
fyrir fjársöfnunardag félagsins. Á
fundinum voru samþykktar eftirfar-
andi iillögur:
1. Fundur í Barnaverndarfélagi
Akureyrar, haldirm fimmtudaginn 6.
apríl, lýsir ánægju sinni yfir þeirri
hugmynd, að stofnaðir verði hér í
bænuni vihnuflokkar fyrir unglinga,
undir stjórn valinna manna, er vinni
að ýmis konar ræktun, 6VO sem mat-
jurtarækt, trjárækt og blómrækt.
Leggur fundurinn áherzlu á, að gerð
verði tilraun með slíka vinnuflokka
þegar á komandi sumri.
2. Fundurinn beinir þeirri ósk til
bæjarstjórnar, að sem bezt verði bú-
ið að barnaleikvöllum bæjarins á
komandi sumri Jafnframt séu at-
hugaðir í tíma möguleikar á að
friða einhver svæði í öllum hverfum
bæjarins, þar sem börn geta leikið
sér sumar og vetur, enda þótt þau
séu ekki öll búin leiktækjum sam-
tímis.
3. Fundurinn lýsir vanþóknun
sinni yfir opnun knattborðsstofunn-
ar í Hafnarstræti 98, þar sem ung-
lingum ér gefið mjög eftirsótt tæki-
færi til að eyða verulegum fjárupp-
hæðum, auk þess sem reynslan af
slíkum fyrirtækj um hefir sjaldan
verið góð, þar sem þau hafa verið
rekin.
leifur „fyrirverður sig ekki fyrir
fagnaðarerindið“.
Þessar línur vil' ég svo enda með
því að flytja Brynleifi Tobiassyni
hjartanlegar árnaðaróskir á þessu
sextugsafmæli hans, með þeim ósk-
um, að Akureyrarbær og þjóðin öll
fái sem lengst notið hans, og að
heilsa og vinnuþrek megi sem lengst
| endast honum til meiri þjóðnýtra
i starfa.
Fríðrik .1. Rafnar.
Oaaomst
nýlagnir í hús o. fl. Viðgerðir á
raflögnum og heimilistækjum.
Fljótt og- vel af hendi leyst
R A F O R K A h.f.
Kaupvangsstræti 3 .uppi (næstu
dyr neðan við Nýju Kjötbúðina.)
í BÚÐ ÓSKAST
2 — 5 herbergi og eldhús.
Fyrirtramgreiðsla ef óskað
er. — Tilboð leggist inn á
afgreiðslu íslendings, fyrir
30. apr.'l. Merkt: ÍBÖÐ.
Hveiti
í smápökkum með gamla
verðinu fæst ennhjá hjá
Eyjafjörður h.f.
KARLMANNA
Skðr
nýkomnir
Verxl.
EyjafjörÍur h.f.
ÚTLENDAR
Kartðflur
fást nú hjá
Ver* I.
Eyjafjörður h.f.
NtKOMIÐ:
Snickklásskrár
Skrár og Jiand.föng
Yfirf. lamir
Smergelskifur
Skrúfjárn
Smekklásar
Lykíaefni
Ba&blöndunartæki
Blikkfötur
Blikkbalar
Hitageymar
Brauöföt
Dósahnífar ■
Lugtir
Lugtarglös
Vegglampar
... o. fl.
Verxl.
Eyjafjörður h.f.
Síarfsstúlkur
vantar á sjúkrahúsið nú
þegar og 14. maí.
Upplýsingar hjá ráð'hcn
unni og Gunnari Jó'.ssyni.