Íslendingur - 03.05.1950, Blaðsíða 1

XXXVI. árg.
Miðvikudagur 3. maí 1950
20. tbl.

riskiiiiii ífiir Narðurlandi fríðlýst
Sjhvarútvegsmálarkðuneytið gefar út
reglugerð um friðunina
Hinn 22. apríl s.l. gaf- sjávarút-
vegsmálaráðherra, Ólafur Thors út
reglugerð um friðun Lskimiða fyrir
Norðurlandi, frá Horni til Langa-
ness. Friðunarsvæðið er afmarkað
með beinum línum, dregnum milli
þessara andnesja: Horns — Iraboða
— Drangaskers — Selskers — As-
búðarrifs i— Sigluness — Fla'eyjar
— Lágeyjar — Rauðanúps ¦— Rifs-
tanga — Hraunhafnartanga —
Langaness. Skal friðaða svæðið ná
4 sjómílur út frá þessum dregnu lín-
um, en auk þess er veiðisvæðið um-
hverfis Grímsey friðað á 4 sjómílna
svæði.
Samkvæmt 1. grein reglugerðar-
innar eru allar botnvörpu- og drag-
nótaveiðar bannaðar innan hins
friðlýsta svæðis, og í annarri grein
hennar er tekið fram, að einungis
íslenzkir ríkisborgarar megi stunda
síldveiðar á svæðinu og megi aðeins
nota íslenzk skip til veiðanna.
3. grein reglugerðarinnar er svo-
látandi:
Utgerðarmenn þeir, er um ræðir í
2. gr., og hafa í hyggju að stunda
sumarsíldveiðar fyrir Norðurlandi á
tímabilinu frá 1. júní til 1. október,
skulu sækja um leyfi til sjávarút-
vegsmálaráðuneytisins fyrir 1. júní
1950 og síðan fyrir 15. maí ár hvert
og tilgreina í umsókn sinni, hvaða
skip þeir ætli að nota til veiðanna
og hvers konar veiðarfæri verði not-
uð.
Nú telur sjávarútvegsmálaráðu-
neytið, að um ofveiði verði aS ræSa,
og getur þaS þá í byrjun veiðitíma-
bilsins eSa síðar takmarkað fjölda
veiðiskipa og hámarksafla hvers ein-
staks skips. — Aflaskýrslur skulu
sendar Fiskifélagi íslands á þann
hátt, sem fyrir er mælt í lögum nr.
55 frá 27. júní 1941 um afla- og út-
gerðarskýrslur.
Alls er reglugerðin í 7 greinum, og
öðlast hún gildi 1. júní n. k.
SvohljóSandi greinargerS fylgir
f rumvarpinu:
Eitt aSaláhyggjuefniS í sambandi
við nútíma fiskveiSar, er hættan á
ofveiSi. Á mörgum alþjóSaráSstefn-
um, síSast á Haag fundinum í ágúst
1949, hefir vandamál þetta veriS
ítarlega rætt, án þess þó að sam-
komulag hafi náðst um viðeigandi
ráðstafanir. Þannig hefir t. d. fiski-
stofninn í Norðursjónum stórum
dregist saman síðan stríðinu lauk,
án þess að nokkur rönd hafi veriS
viS reist. — ÞaS er alkunnugt um
suma 'slenzka fiskistofna (lúSa, ýsa
og skarkoli), aS á þá er lögS meiri
veiði en þeir þola.
Eins og nú er komið,, byggjast
fiskveiðar viS ísland aS langmestu
leyti á þorski og síld, og er afkoma
útgerSar á IslandsmiSunum undir
því komin, hvernig aflast af þessum
tegundum. ÞaS er því óhj ákvæmileg
nauSsyn, aS gerSar verSi virkar ráS-
stafanir til aS hindra þaS, að þessir
dýrmætu stofnar sæti þeim örlögum
sem ýmsar aðrar íslenzkar fiskiteg-
undir, er minna þola, hafa þegar sætt
eða að sagan um Norðursjóinn end-
urtaki sig við ísland. Enda lítur ís-
lenzka ríkisstjórnin svo á, að henni
Framh. á 2. síðu.
LE1K H Ú S1Ð
Sjáltvirka
tekur til
mánuði
íslendingur náði í gær tali af
Gunnari Schram símastjóra og
spurði hann, hvaS sjálfvirku síma-
stöðinni liði. KvaS hann vonir standa
til, aS hún yrSi opnuS 3. júní n. k.
Er nú langt komiS aS. setja nýju
tækin inri til símanotenda, en varla
verSur lokiS aS leggja inn nýja
síma, áSuf en stöSin verSur opnuS,
þótt stöSugt verSi aS því unniS. —
Nýja stöSin tekur 1000 númer, en
sú gamla 660. Nýir símanotendur
verða um 300, og er stöðin því inn-
an skamms orðin of lítil. Oðrum
1000 númerum er hægt að bæta við,
hvenær sem þörf gerist, en vegna
gjaldeyrisörðugleika er hætt við, að
stækkun hennar dragist nokkur ár.
Starfsmenn Landsímans hér í bæ
hafa unnið að uppsetningu stöðv-
arinnar og innlögn hinna nýju síma-
tækja undir stjórn T. Haarde síma-
fræðings, er unnið hefir undanfarin
19 ár við Lands'mann í Reykjavík.
Byrjað var að vinna að uppsetn-
ingu 1. ágúst 1949, og hefir verkið
Bærinn fær jorðýfu.
Akureyrarbær hefir nýlega fengið
gjaldeyris- og innftutningsleyfi fyrir
jarðýtu, 40 hestöfl að stærð, og mun
kaupverð hennar vera 120—130 þús.
kr. Verður ýtan greidd með Mars-
hallfé.
símstööin
starfa ad
liðnnm
gengið fullkomlega eftir áætlun.
Þegar nýja stöðin tekur til starfa,
verða 800 bæjarsímtöl innifalin í
ársfjórðungsgjaldi því, er notandi
greiðir, en 20 aurar reiknast fyrir
hvert samtal, sem umfram er og verð
ur innheimt ársfjórðungslega.
STÓRKOSTLEG HÆKKUN
SÍMÁGJALDA
Símtöl við Reykjavík hækka
yfir 40%.
Frá 1. þ. m. hækka öll símagjöld
Landssímans að miklum mun, svo
sem símtalagjald, skeytagjald, af-
notagjald og stofngjald. Verður
stofngjaldiS 1100 krónur. Afnota-
gjald fyrir einkasíma hækkar úr kr.
137.50 í kr. 180.00 á ársfjórSungi
en verzlunarsíma úr kr. 206.25 í kr.
290.00. Símtalagjöld hækka sem hér
segir (á 0—25 km. verSa þau
óbreytt):
25—100 km. úr kr. 3.50 í kr. 4.00.
100—225 km. úr kr. 4.50 í kr. 6.00.
225—350 km. úr kr. 6.00 í kr. 8.00.
Yfir 350 km. úr kr. 7.00—8.00 í kr.
10.00.
Einfalt símtal viS Reykjavík héS-
an frá Akureyri hækkar því úr kr.
7.00 í kr. 10.00 og er þaS yfir 40%
hækkun.
Þessi hóflausa skattheimta yfir-
Uppstignin
Ettir Sigurð Nördal - Leikstfórl Ágúst Kyaran.
Lj^ikfélag Akureyrar sýndi í
íyrsta sinn s.l. laugardagskvöld
sjónleikinn »UPPSTIGNINGU«
eftir Sigurð Nordal prófessor.
Hefir hann áður verið sýndur af
Leikfélagi Reykjavíkur, og þá
undir dulnefni höfundarins H. H.
En í lok sýninganna þar gaf höf
undur sig fram, og kom leikritið
síðan út á prenti undir réttu höf
undarnafni.
Sjónleikur þessi er saminn
skömmu efíir lok síðustu heims
styrjaldar, og fer fram í meðal
stóru þorpi »einhversstaðar á
suðurströnd Islands«. Er hann í
fjórum þáttum, en fjórði þáttur-
inn í tveim sýningum, og fer
fyrri hluti hans fram uppi á tindi
Arnarfells, sem er liatt fjall í
^rennd við þoipið.
Þn'r fyrsíi; þættirnír gcrast í
húsi niðri í þorpinu Knanareyri,
þar sejn presturinn býr, ungur
og ckvæntur, hjá aldraör: frænku
.siiiiíi, frú Skagalín prestsekkju.
Bregða þeir upp glöggri mynd af
venjum og hugsunarhætti fólks
ins í smáþorpunum, siðavendni,
hneykslunargirni og orðsýki
eldri kynslóðarinnar en hispurs-
leysi og tilfinningahita hinnar
yngri.
Fyrri sýning f jórða þáttar, sem
gerist uppi á fjallinu, er aftur á
móti nýjung á íslenzku leiksviði.
Þar talar hinn ungi prestur öðru
hverju til áhorfendanna og um
þá, og svo gerir einnig »Hæst-
virtur höfundur« og Leikhústjór
inn, er þar koma fyrst við sögu.
í eftirmála er höfundur sjónleiks-
ins skrifar með hinni prientuðu
útgáfu hans, gefur hann skýringu
á þessum óvenjulega viðauka, og
eru aðalatriði þeirra tekin upp í
leikskránni, og því ekki ástæða
til að endurtaka-hana hér.
Aðalhlutv'erkið, Helga prest
Þorsteinsson, leikur Guðmundur
Gunnarsson. Þetta er hvort-
tveggja í senn: stærsta hluh/erk
leiksins og erfiðasta. Séra Helga
dreymir stóra drauma um að
skrifa stórkostíegt skáldverk, en
örlögin, eða kannske öllu heldu1
ístöðuleysi hans, hafa kviksett
stjómar símamálanna er lítt skiljan-
leg, og væri ekki til of mikils mælzt,
að hún gerði viðhlitandi grein fyrir
henni.
Ágúst Kvaran, leikstjóri.
hann sem sálusorgara ; lillu
þorpj, þar sem smáborgariskar)-
urinn ríkir í almætti sínu. Hann
vill reynast trúr í lífsstarfi sínu,
er umhyggjusöm frænka hans,
frú Skagalín, virðist hafa valið
honum, og hún umgengst hann
með móðurlegum umvöndunum
og vakir yfir því, að enginn
blettur eða hrukka falli á álit
hans meðal sóknarbarnanna.
Skylduræknin við starfið og hug-
sjón hans togast á um hann í sí-
fellu og »rugla hann í ríminu«
að lokum.
Guðmundur hefir lifað sig inn
í þetta erfiða hlutverk, og sýnir
þarna betri teik en nokkru sinni
áður. Fjölbreytilegar og. ólíkleg-
ustu tilfinningar toga hann í
milli sín. Hæverskan gagnvart
hinum virðulegu frúm í »nefnd-
inni«, ákafi hans í frásögninni af
skáldverkinu, er hann dreymir
um að skrifa, ótti hans og undr-
un við skriftamál læknisfrúar-
innar, og ofsi hans, er hann miss-
ir stjórn á tilfinningum sínum
gagnvart híenni, — allt er þetta
með eðlilegur hætti, og raun-
hæft. En þó nýtur hann sín bezt
í 4. þætti uppi á Arnarfelli, þeg-
ar hann fer »út úr rullunni« eða
»Iifir sig of djúpt inn í hlutverk-
ið«, eins og leikhússtjórinn kemst
að orði.
Læknisfrúna, frú Herdísi Bald-
vinsson, leikur frú Björg Bald-
vinsdóttir. Hún hefir áður sýnt
góð tilþrif í leik, en hefir þarna
fengið hlutverk, sem glefur ótví-
rætt í skyn, að hún sé þegar orð
in einn fremsti skapgerðarleik-
Framhald á 4. síðu.