Íslendingur - 03.05.1950, Blaðsíða 2
ISLENDINQUR
Miðvikudagur 3. maí 1950
Útgefandi: Útgáfufélag íslendings. .
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Jakob Ó. Pétursson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Árdís Svanbergsdótlir.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
PrentsmiSja Björns Jónssonar h.f.
Steíaubrejtingar
þör!
Komúnistar hér á landi eru einna
kunnastir fyrir sífelldar kröfur um
ný atvinnutæki, sem bæir eða ríki
reki á sinn koslnað. Þeir hirða ekk-
ert um, hvað tækin kosta, hvort
þeirra sé þörf eða hvort þau beri
sig. Slíkt varðar kommúnista ekkert
um. Yfirboð á yfirborð ofan og
kröfur á kröfur ofan er þeirra hfs-
regla.
Síðasti Verkamaður krefst eins
eða tveggja hinna nýju togara fyrir
Akureyrarbæ. Þessir nýju togarar er
búizt við að kosti 7—8 miljónir
króna, eða verði meira en helmingi
dýrari en nýsköpunartogararnir, sem
jafnvel Lúðvík Jósefsson. einn af
þingmönnum kommúnista, játaði í
vetur að ekki bæru sig með þáver-
andi fiskverði á erlendum mörkuð-
um. Síðan hefir markaðsútlit mjög
farið versnandi og gengislækkunin
hækkað verð togaranna að miklum
mun. Þá krefst Verkamaðurinn á Ak-
ureyri eins eða tveggja hinna nýju
togara fyrir bæinn!
Öllum bæjarbúum er kunnugt um,
að kommúnistum var mikið kapps-
mál að Akureyrarbær keypti Krossa-
nesverksmiðjuna. Og þeim er jafn
kunnugt um hitt, hvernig kommún-
istar vógu að því fyrirtæki, er bær-
inn hafði keypt það og var að und-
irbúa það undir starfrækslu á síldar-
vertíðinni. Þá var það fremsti mað-
ur kommúnista hér í bæ og jafnframt
einn af stjórnarnefndarmönnum verk
smiðjunnar, sem beitti sér fyrir verk
falli við hana, og sýndi þar með hið
rétta innræti kommúnista á mjög
ljósan hátt. Mundu þeir þá ekki vera
jafn líklegir til að bregða fæti fyrir
útgerð togara, sem búið væri að
leggja á hin skattpíndu bök borgar-
anna?
Offiski er þegar farið að stofna
fiskistofninum á íslandsmiðum í
hættu. Við höfum nýlega aukið fiski-
skipaflota okkar um 30 togara auk
margra minni skipa. Þjóðir þær, er
hingað til hafa keypt af okkur fisk,
auka sjálfar útgerð sína og keppast
við að verða sjálfum sér nógar um
öflun fiskmetis. Mikil aukning tog-
araútgerðar á íslandi er því mjög
vafasöm eins og sakir standa. Hins-
vegar skortir okkur smjör og garð-
ávexti, er við verðum að eyða mikl-
um erlendum gjaldeyri fyrir, þrátt
fyrir næga möguleika á framleiðslu
þeirra neyzluvara innan lands.
Það þarf að verða stefnubreyting
Fárátileg prófverkefni.
MÉR hefir stöku sinnum dottið í hug
að stinga upp á umferðáviku hér í hæn-
um, og geri það nú hér með. Eftirlil með
umferðinni er jafnan lítið, og þótt bíl-
stjórar okkar séu yfirleitt varkárir, aki
gætilega og slys séu fátíðari en ætla mætti
miðað við umferð, þá er ekki hægt að
segja það sama um alla þá, er nota önn-
ur farartæki, svo sem reiðhjól, reiðhesta
eða fæturna, er þeir fæddust með. Margt
fólk er tnjög óvarkárt, er það gengur yfir
götur eða út á þær, og víða eru gangandi
vegfarendur í hættu á gangstéttunum fyrir
ófyrirleitnum hjólreiðastrákum. S. 1. laug-
ardagskvöld fór hestamaður á J>anstökki
eftir götunni og gangstéttunum umhverfis
Ráðhústorg í ásýnd margra sjónarvotta,
og virtust hílar á ferð standa kyrrir, er
itann geystist framhjá. Barn, er hlaupið
hefði fram á gangstéttina úr húsasundi í
Jtann mund, .... ja, ég vil ekki hugsa þá
hugsun til enda. Ráðhústorg og umhverfi
þess er ekki heppilegur skeið- eða stökk-
völlur fyrir æfingar undir kappreiðar,
hvorki fyrir vegfarendur eða fola Jtann,
sem verið er að þjálfa.
I umferðarviku, sem hér með er stung-
ið upp á, ættu lögreglumenn að æfa sig í
umferðastjórn á fjölförnum vegamótum
þann tíma dagsins, er umferð er mest.
Iljólreiðamenn á gangstéttum eða þá er
hjóia í öfuga átt á einstefnugötum, ætti
að sekta um nokkrar krónur eða taka
farartæki þeirra úr umferð í sólarhring
eða svo, fótgangandi fólk, sem ekki virðir
umferðareglur ætti að veita ofanígjöf (far-
artæki þess er ekki framkvæmanlegt að
taka í sérstaka vörzlu), og umferðakvik-
myndir Jiyrfti þá helzt að sýna í kvik-
myndaliúsum. Og ef slíkri viku yrði kom-
ið á, áður en vorskólunum Jýkur, ættu
kennarar (eða lögregluþjónn) að hafa eina
kennslustund á dag í skólunum. Það er
þó ekki meining mín, að ekkert eftirlit
eigi að hafa með umferðinni aðra tíma
á þessu sviði. í útgerðarmálunum
hefir verið gert mikið átak, svo að
ekki virðist knýjandi nauðsyn að
halda öllu lengra á þeirri braut eins
og sakir standa. í landbúnaðarmál-
um hefir einnig verið unnið vel, en
þó er þar meira ógert. Við verðum
að stefna að því, að auka smjörfratn-
leiðslu og kartöfluframleiðslu okkar
svo, að ekki þurfi að verja erlendum
gjaldeyri til kaupa á smjöri og kart-
öflum.
Kommúnistar virðast ekki hirða
um staðreyndir. Þeir hvorki nenna
né vilja gera sér ljóst, hvers okkur
er mest þörf til þess að lifa mann-
sæmandi l.fi í okkar lítt numda en
frjósama landi.
ársins, því að hennar er dagleg þörf. En
slík „umferðarvika“ mundi vafalaust geta
opnað augu fólks fyrir því, að það er eng-
an veginn sama, hvernig fólk liagar sér á
götum úti, og að |iau ákvæði lögreglu-
samþykktarinnar, sem að umferðamálun-
um snúa, eru sett til öryggis lífi og limum
borgaranna.
FYRIR um það bil 20—25 árum var
oft um það rætt á kennarafundunt, hve
kennslubækur þær, er þá voru notaðar í
skólum, væru óaðgengilegar íyrir óþrosk-
aða nemendur og óhagnýtar fyrir þá til
undirbúnings lífsstarfi þeirra. Sérstaklega
var mannkynssagan talin óalandi og óferj-
andi: Þetta væri fyrst og fremst hernaðar-
saga, morandi í nöfnum grískra, róm-
verskra og annarra okkur framandi þjóð-
höfðingja og herforingja ásamt mýgrút af
ártölum, sem okkur íslendingum kæmi
aldrei að notum að vila eða kunna. Mann-
kynssagan ætti fyrst og fremst að vera
MENNINGÁRSAGA, saga þróunar í list-
um, vísindum, atvinnuháttum o. s. frv. og
skemmtilega rituð, Jiannig að ekki \æri
lífsraun að lesa. Ég var þessu öllu eam-
mála. En livernig hefir svo tekizt til um
hinar nýrri kennslubækur? Hefir þetta
sjónarmið verlð ráðandi hjá höfundun-
um og þeim, er velja námsbækur fyrir
skólana? Maður skyldi ætla, að framfar-
irnar í þessu væru mjög örar, svo oft er
eldri kennslubók lögð á hilluna til að rýma
fyrir annarri nýrri, enda mun sjaldgæft,
að yngra barnið geti notað þá námsbók,
er foreldrarnir urðu að kaupa dýrurn dóm-
um handa hinu eldra, því að svo oft er
skipt um námsbækur í sumum greinum
unglingaskólanna.
Ég var nýlega að blaða í mannkynssögu-
bók Jjeirri, er 13—14 ára unglingar eiga
nú að læra í a. m. k. sumum þeirra skóla,
sem hin nýja skólaskipan neyðir ungling-
inn til að hýrast í, hvort sem hann á þang-
að erindi eða ekki. Og ég minnist ekki
í neinni annarri mannkynssögu fyrir ungl-
inga slíkrar eilífðarrunu af mannanöfn-
um og ártölum, einkum frá fornöldinni.
Þar eru t. d. 3 blaðsíður um púnversku
styrjaldirnar, hve lengi liver þeirra stóð
yfir og hvaða árabil, hvað liershöfðingj-
arnir hétu, hvar þeir unnu sigra eða biðu
ósigur o. s. frv.
Þegar námsbækurnar eru Jiannig úr
garði gerðar, er ekki að furða, þótt próf-
spurningarnar beri keim af þeirn. Og að
þessir unglingar, sem varla þekkja sund- j
ur kú og best og vita tiltölulega lílið um
sögusögu sinnar eigin þjóðar, eigi að svara
á prófi spurningum eins og þessum: Hvar
stóðu og hverir(?) byggðu eftirtaldar
borgir: Úr, Karþagó, Knossos, Taranto,
Ninive? — Hverir háðu orustur við eftir-
talda staði OG IIVENÆR (lbr. mín):
Salamis, Cannae, Svoldur, Stiklastaði, Hast
ings? — og .... hverir voru þessir menn
og um hvaða leyti uppi: Buddha, Sólon,
Cicero, Ansgar, Marius?
Eg get ekki stillt mig um að taka hér
upp smágrein úr síðustu Landvörn, er í
eru nefndar 5 prófspurningar írá prófi í
unglingaskóla vorið 1949:
„1. Hvaða breytingar gerði Diokletianus
á stjórn Rómaveldis? 2. Nefnið þrjár
breytingar á kirkjumálum, sem Gregorius
VII., barðist fyrir. 3. Helztu ákvæði frið-
arsamninganna í Veslfalen. 4. Nefnið
fjórar styrjaldir í Evrópu á tímabilinu frá
1700—1789. Segið, hvenær þær voru og
nefnið helztu ríkin, sem tóku þátt í þeim.
5. Ilvaða þjóðhöfðingjar réðu árið 1900
ríkjum í Bretlandi, Þýzkalandi, Austur-
ríki, Rússlandi, Danmörku, Svíþjóð og
Noregi? — Allir reyndir kennarar vita,
að til að geta fengið viðunandi svör við
svo frámunalega heim kulegum spurning-
um, þarf að æfa lærisveinana eins og
sirkushesta. Oll hugsun er útilokuð. Minn-
ið er þvingað til að taka á inóti og geyma
um nokkurra daga skeið óteljandi sundur-
lausa fróðlelksmola. Hvers vegna eiga ís-
lenzkir borgarar að safna í heilann :kýrsl-
um um þýðingarlausar skipulagsbreytingar
í Rómaveldi eða baráttuefni gleymdra
páfa? Hverskonar iðja er að æfa íslenzk
ungmenni í því að fylkja baráttuaðilum úr
spænska erfðastríðinu? Og hvað er frá- '
leitara en að ætla almenningi á Islandi
að hafa í huga nöfn þjóðhöfðingja úti í
löndum, nöfn manna, sem hann vildi hvorki
heyra eða sjá? Heill hópur af lærðustu
kennurum landsins reyndi í gamni að
svara spurningum, sem fermingarbörn áttu
að geta leyst úr. Þeir urðu að leita í leksi-
konum og handbókum og komust samt í :
J.rot.“
Spurningar, sem ég hef heyrt að lagðar
séu fyrir börn í svonefndum gáfnaprófum
nýju v.ppelui fræðinganna, ætla ég að
leiða hjá mér að sinni, en sumar, sem ég
hefi heyrt, benda til, að amerískar spurn-
ingar frá slíkum prófum vestur þar, séu
Jiýddar orðrétt á íslenzku, enda þótt sum-
ar Jicirra séu fjarri öllu viti á íslandi.
Börnin, sem koma út úr skylduskólun-
um á næstu árum, munu flest velja sér
eitthvert lífs tarf hér heima. Hvort sem
leið þeirra liggur að framleiðslustörfum
til lands eða sjávar, í einhverja iðngrein-
ina, samgöngurnar, verzlunina eða skrif-
stofustarfið, kemur þeiin kunnleiki á róm-
verskum og púnverskum herforingjum að
litlu gagni. En þeim gæti komið vel að
kunna eitthvað til verks, geta reiknað með
algengum tölum, skrifað villulitlar nótur
og sendibréf eða annað það, er krefjast
verður af sæmilegum starfsmanni í hvaða
atvinnugrein sem er. Á þeim sviðum hefir
menntun unglinganna brakað, og virðist
þróun kennslumálanna stefna mjög í öfuga
átt hin síðustu ár.
SNÍÐAKENNSLA
Kvöldnámskeið í sníðakennslu
hefst að forfallalausu 11. þ. m.
Nánari upplýsingar gefnar í
saumas'ofunni „Rún“, Hafnar-
stræti 100.
Stúlkur óskast
til starfa í Kristneshæli sem
allTa fyrst. Upplýsingar gefur
yfirhjúkrunarkonan og skrif-
stofa hælisins.
Kvennadeild Slysavarnarfélags íslands,
Ak., hefir ákveðið að atliuga um stofnun
kvennadeildar í Öngulsrtaðahreppi í þing-
húsi hreppsins, þriðjudaginn 9. maí kl.
2,30 e. h. Óskað eftir, að konur mæti vel.
Kvennadeild Slysavarnarfélags Islands,
Akureyri, heldur fund í Lóni, fimmtudag-
inn 4. maí kl. 8,30 e. h. Mjög áríðandi mál
á dagskrá. Einnig segja fulltrúar fréttir af
Landsþinginu. Stjórnin.
Fiskimiðin
fyrir Norður-
landi friðuð
Framh. af 1. síðu
sé bæði rétt og skylt að sjá um, að
slíkar ráðstafanir séu gerðar.
MeS vaxandi ugg hefir verið
fylgst með því, hvernig sóknin á
íslandsmið hefir stóraukizt hin
síðari ár, og í kjölfar hennar haja
jarið sírýrnandi afköst, einkum
að því er varðar síldveiði fyrir
Norðurlandi. Á árunum 1945-—
1949 miðað við 1940—1944
eykst skipafjöldinn, sem tekur
þált í síldveiðum um ca. 185% og
meðalstœrð íslcnzkra skipa vex
um 20%, en um leið minnkar
heildarveiði við Norðurland um
nœrri 44% og afköst íslenzku
skipanna miðað við fyrirhöfn
(veiði pr. nót) um 77%.
Um þorskstofninn er það vitað, að
tryggingin fyrir framtíð hans er
ungLskurinn, sem eins og kunnugt
er, vex upp í kalda sjónum við ís-
land.
Hinn 5. apríl 1948 voru sett lög,
sem heimila ríkissijórninni að á-
kveða verndarsvæði við strendur ís-
lands til þess að koma í veg fyrir
gjöreyðingu fiskimiða.
Nú er svo komið, að enn fleiri
þjóðir en áður hafa sótt á miðln við
Norðurland með síauknum skipa-
fjölda og fullkomnari veiðitækni. Er
það því lífsnauðsyn, að gerðar verði
virkar friðunarráðstafanir þegar í
! stað, hæði til þess að þyrma fiski-
stofnum og skapa bætta afstöðu til
víslndalegra rannsókna.
Hinn 22. apríl 1950 gaf því sjáv-
arútvegsmálaráðuneytið út reglugerð
í framhaldi af ofangreindum lögum
og öðlast hún gildi hann 1. júní
1950. í reglugerðinni er miðað við
fjögurra mílna verndarsvæði frá
ströndinni, eins og lengi hefir verið
miðað við á Norðurlöndum og einn-
ig áður á íslandi.
A þessu svæði eru með öllu bann-
aðar dragnóta- og botnvörpuveiðar
íslendinga jafnt sem annarra, og
heimild til síldveiða verður einungis
veitt íslendingum samkvæmt sér-
stöku leyfi og með tilteknum skilyrð-
um.
S jávarútvegsmálaráð uneytið
24. apríl 1950.
Þótt setning þessarar reglugerðar
valdi togara- og dragnótaútgerðinni
nokkrum óþægindum i bili, verður
að ætlast til þess, að úlgerðarmenn
og skipsljórar skilji nauðsyn henn-
ar, þar sem hún er óhjákvæmilegt
spor í þá átt, að vernda fiskistofninn
fyrir gjöreyðingu og firra komandi
kynslóðir hallæri af aflaskorti. Hér
í blaðinu hafa nokkrum sinnum að
undanförnu hirzt greinar urn þetta
vandamál, sem ekki er aðeins Ijóst
orðið íslenzkum sjómönnum, heldur
og sjómönnum fjölda annarra fisk-
veiðijijóða. Stórþjóðirnar vestan
hafs og austan eru þegar teknar að
færa út sínar friðunarlínur, og verð-
um vér Jslend.ngar að fylgjast þar
með, áður en rányrkja íogveiðanna
þurreys fiskimiðin.