Íslendingur - 13.09.1950, Blaðsíða 4

ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 13. sept. 1950
Úlgefandi: Úlgáfufélag Islendings.
Ritstjóri sg ábyrgðarmaður:
Tómas Tómasson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Ardis Svanbergsdótlir.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 1354.
Prentsmiðja Björns Jónssonar hj.
Kaupgjald og
verðiag
Minnkandi kaupgeta. . .
Það er nú því miður komið svo,
að íslenzkt atvinnulíf á við afar-
mikla örðugleika að stríða, og er
þetta jafnt til lands og sjávar.
Tilfinnanlegur aflabres'.ur ger-
ii atvmnuriekendum einkar erf-
itt um vik. Vegna gjaldeyrisörð-
ugleika er verzlun landsmanna
lömuð, en með því móti væri
mögulegt að jarðvegur fyrir
svartán markað myindaðist, auk
þess sem gjaldeyrisörðugleikarn-
ir leiði óhjákvæmilega til hækk-
andi verðlags á innfluttum varn-
ingi, og samdráttar í atvinnulíf-
inu, en þetta gerir það svo að
verkum, að þrátt fyrir sífellda
krónufjöldaaukningu, sem dag-
launamenn fá fyrir vinnu s;na,
rýrnar, að þeim mun, gildi launa
þeirra. Kaupgeta allra lands-
manna hefir því á síðari árum
minnkað allverulega.
Verðhækkanir.
Af þeim sökum mun vafalaust
hafa slegið miklum óhug á dag-
launamenn og raunar alla þá sem
við sjávarsíðuna búa, þegar til-
kynnt var hú fyrir skemmstu.um
verðhækkanir þær, sem orðið
höfðu á landbúnaðarafurðum.
, Hér var ekki einasta um það
að tefla; að >enn myndi rýrna
gildi tekna þeirra, sem þeir öfl-
uðu sér, heldur má líklegt telja,
að margir þurfi beinlínis að spara
við sig nokkurn hluta af neyzlu-
vörum sínum, sem frá íslenzka
landbúnaðinum kemur, og mætti
jafnvel af þeim sökum gera ráð
fyrir því, að tekjur. bóndans
myndu ekki aukast verulega við
þessa verðhækkun. En eftir væri
þá l'tið annað en dökka hliðin,
aukin verðbólga og sambráttur
í lafidbúnaðinum.
Verðbólguskrúfan. .
En á hinn bóginn er tvímæla-
laust að gild rök liggja til hækk-
unar á landbúnaðarafurðum.
Síðan gengislækkunin var fram-
kvæmd hafa t. d. laun hækkað
um 15%, auk þess sem gengis-
lækkunin hefur auðvitað hækkað
erlendár nauðsynjar til landbún-
aðarins verulega. Verðlagsgrund
völlur landbúnaðarafurða hefur
því hækkað af þessum sökum um
19,3%, og er það því augljóst að
slíkt hlýtur að leiða til hækkun-
ar á afurðaverðinu.
En hins wgar er það einnig
Ijóst, að þegar hækka skal verð
vöru, þá verður og að taka veru-
legt tillit til kaupgetu neytend-
anna.
HUGLEIÐINGAR
UM BERJATÍNSLU
í grein í Tímanum 10. þ.m. er
einhver Sólmundur Einarsson að
skamma Mánudagsblaðið fyrir
ómakleg ummæli um bónda einn
í Kjósarsýslu, er það hafði við-
haft skömmu áður. í upphafi
greinarinnar kemst hartn svo að
orði, a. t. v. eigi grein Mdbl.
að vera þakklæti til bænda í Kjós
fyrir að hafa leyft greinarhöf. og
öðrum fyrir lítið gjald að »saman
safna ávöxtum jaröar sinnar í
þeirra gráðugu hít« (lbr. hér)
Hvaða verðlag þola þeir, án
þess að þeir þurfi að grípa til
þess, annaðhvort að draga veru-
lega úr ineyzlu viðkomandi vöru
eða þá að krefjast hækkaðs
kaups til þess að mæta neyzlu-
vöruhækkuninni eða þá þeir
i gripa til þessa hvorttveggja. Allt
! myndi þetta svo aftur leiða til
j þess, að verulega myndu tekjur
bóndans rýrna. Og þannig myndi
skrúfan ganga áfram koll af kolli.
Aukum kauygildi krónunnar.
Nú er hinsvegar öllum ljóst, að
keppikeflið er í sjálfu sér ekki að
auka krónufjöldann, sem rhenn fá
í laun, heldur að auka gildi
þeirra launa, sem menn
fá. Mönnum þarf að lærast, að
halda betur á fjármunum þeim,
sem þeir hafa lindir höndum, t.d.
mættu bændur margir hverjir,
hirða betur um öll þau dýrmætu
áhöld, sem þeim hefur verið
fengið í hendurnar, og nýta þau
enn betur en gert er, og myndi
p slíkt vafalaust draga verulega
I úr framleiðslukostnaðinum hjá
| þeim. Þá ættu verkalýðsfélögin
! og að beita sér meir en gert hef-
ur verið fyrir því, að vinnuafið
nýttist sem bezt, og forðast þá
óábyrgu stefnu sem kommúnistar
hafa víða innleitt, en þeir hafa
tælt marga til þess að álíta það
vera þá eihu kjarabótabaráttu,
að krefjast aukins krónufjölda
í laun, án þess að þess sé jafn-
framt gætt hvort atvinnuvegir
Isndsmanna þoli slíkt, og án þess
að þeir geri tilraun til þess að
gera sér grein fyrir hverjar af-
leiðingar slíkt muni hafa á þjóð-
arbúskapinn, og þá um leið hverj
ar verði hinar raunverulegu af-
leiðihgar fyrir verkamennina
sjálfa.
Atorka og aukin afköst ásamt
því að verðgildi krónunnar verði
komið á varanlegan grundvöll
geta skapað nauðsynlega trygg-
ingu í þjóðarbúskapnum og ör-
yggi í atviránurekstrinum. En
það öfugstreymi, að allt snúist
urii það, að afla fleiri króna, sem
verða einungis þeim mun verð-
minni, hlýtur aðeins að leiða ó-
farnað yfir þjóðina.
Þetta skilja allir og vita, og
þessvegna er það þeim mun
óskiljanlegra að ekki skuli vera
spyrnt við fæti svo um muni.
]
Berjaspretta hefur verið
óvenju góð í sumar, og blöðin
hafa öðru hverju hvatt þá, sem
kæmu því við, að safna berjum
til vetrarins til þess m. a. að
spara erlendan gjaldeyri til saft-
og sultugerðar og auka með því
heilbrigði barnai'nna eftir sólar-
laust sumar, þar sem berjasafi
væri holl fæða, er tæki langt
fram sykurvatnsgutli því, er
margt fólk notaði til matargerð-
ar. Hefir og réttilega verið lögð
á það áherzla, hversu mikið verð-
mæti færi forgörðum í ónotuðum
berjalöndum.
Nú er það á allra vitorði, að
sveitaheimilin hafa ekki á sumri
því, sem nú er að líða, haft vinnu-
kraft aflögu til berjatínslu, þá
fáu daga, sem viðrað hefir til
hennar, og það af ástæðutn, sem
öllum ættu að vera kunnar. Hins
vegar hefur fjöldi fólks úr kaup-
stöðum stu)ndað berjat'nslu af
meira kappi en nokkru sinni áður
einkum húsmæðurnar og börnin,
og eiga því sum heimili orðið 1 -
2 ára forða a,f saft og sultum.
Fæstir gera þetta í hagnaðar-
skyni til að fylla sína »gráðugu
hít« svo að orð S. E. í Tímanum
séu notuð, því að mininst af þess-
um berjum er selt út af heimili.
Og mörgum verður berjalítrinn
dýr eftir að hafa greitt fargjald
í berjamó (því að ekki eiga allir
einkabíla), og síðan greitt allt að
8 krónum fyrir hvern fjölskyldu-
meðlim í tínslugjald fyrir 2 —
,4 klukkutíma, einkum ef berja-
landið er að miklu leyti upp tínt
áður, en slíkt kemur stundum fyr-
ir, Fyrir berjatínslu mun enginn
gjaldtaxti vera til. Sumir taka
ekkert gjald, sem er jafn ástæðu-
laust eins og að taka sama gjald
fyrir manninn, sem tinir frá
morgni til kvölds og hinn, sem
kemur ekki fyrr en síðla dags,
eða sama gjald fyrir þá, sem
koma í berjaland ótínt eða full-
tínt.
Eigi vil ég draga í efa, að sum-
ir berjatínslumenn galngi illa um
lóðir og lendur þeirra, er berja-
löndin eiga. Svo áfátt er almenn-
um umgengnisháttum okkar enn.
Eg tel heldur ekki rétt að dæma
bændur landsins, þá er berja-
lönd eiga, eftir þeim eina, er sig-
ar hundum sínum á konur og
smabörn, er nálgast hafa berja-
land hifhs, Og ég tel það mjög
illa farið," eftir að blöðin hafa
hvatt bæjarbúa til gjaldeyris-
sparnaðar og sjálfsbjargar með
berjatínslu, þá séu þeir, sem
verða við kalli þeirra, kallaðir
»gráðugar hítir«. Hitt mun sönnu
nær, að berjasaftin íslenzka reyn
ist æði mörgum heimilum dýrari
en erlend saft, þrátt fyrir undan-
farnar krónulækkanir.
Eji það vildi ég segja S. E. í
fullri vinsemd, að berjaferðir
bæjarbúa eru ekki yfirleitt
»flökkuferðir« né farnar af ein-
tómri »græðgi« til þess að fylla
»hítir« þeirra, heldur eru þær
sjálfsbjargarviðleitni, sem telja
verður fremur til kosta en lasta,
og væri mjög illa farið, ef gremja
hans við einn hvatvísan skriffinn
og orðbragð hans í því sambandi
verður til að lama hana.
Job.
Guóný Jóhannsdóttir
írá Syka-Koti
Fregnin um andlát frú Guðnýjar
Jóhannsdót'.ur kom fáum vinum
'rennar á óvart, því að árum saman
hafði hún strítt við mikla vanheilsu
g þá hvað eftir annað ívísýnt um
líf hennar. En hún lézt á heimili
;ínu og Jóns, snnar síns, Snlðgötu
1 á Akureyri, 9. ágúst s.L, 65 ára að
aldri, og verður þessarar góðu,
merku og minnisstæðu konu getið
hér að nokkru.
Þorbjörg Guðný Jóhannsdóttir,
eins og hún hél fullu nafni, var fædd
á Kúgili í Þorvaldsdal 23. júlí
1885, og er mér ekki kunnugt um
foreldra hennar eða ætt, enda vék
hún víst sjálf sjaldan að þeim efn-
um. Hins vegar ræddi hún oft við
þann, er þessar línur ritar, um æsku
sína og uppvöxt í Syðra-Brekkukoti
í Möðruvallasókn, en þangað fór
hún í fóstur kornung, og við þær
stöðvar hafði hún bundið ævilanga
Lryggð. Voru fósturforeldrar hennar
hjónin þar, Jón Olafsson og Hansína
Halldórsdóttir og unni hún þeim
mjög cg þá ekki s ður dót.ur þeirra,
Sigríði, er tók við búi af þe:m í
Syðra-Koti með manni sínum Rós-
inant Friðbjarnarsyni. Átti Guðný
heitin þar raunar alla tíð sitt annað
heimili, þó að hún færi þaðan al-
flutt ung að árum. Og börnin henn-
ar sum voru þar síðar lengur eða
skemur og taldi hún þeim hvergi
betur kom'.'S.
Eins og nú var sagt, fór Guðný
snemma að heiman og hafði þá að
vísu ekki mikil fararefni. En vel var
hún búin að líkamlegu og andlegu
a'gervi, og dugnaði hennar og ósér-
plægni, áhuga og starfsgleði virtist
lítil takmörk sett.
Var hún því þegar í æsku eftirsótt
til allra verka og gat valið um vistir.
Nokkru innan við tvítug' íór hún að
Hallgilsstöðum til Péturs Jóhanns-
sonar og Sigríðar Manasesdóttur og
þaðan g.'ftist hún fám árum síðar
sveitunga sínum, Jóni Sigurðssyni,
er reyndist hinn nýtasti maður. Stóð
brúðkaup þeirra á Möðruvöllum 8.
júli 1906.
Hafði Jón numið smíðar á Akur-
eyri og þangað flut:u þau hjónin
síðan og áttu þar heimili sitt upp frá
því. Mann sinn missti Guðný vorið
1932, og voru þá yngstu börn þeirra
enn í æsku, en þau höfðu alls eign-
azt 9 börn, 7-drengi og 2 stúlkur, en
4 dengjanna létust í bernsku.
Börn þejrra Jóns og Guðnýjar,
þau er upp komust, eru:
Sigríður Nanna, gift Steindóri
Jóhannssyni, fiskima'smanni, Akur-
eyri,
Gyða, gift Jóhannesi Björnssyni,
irésmið, Hjalteyri,'
Jón, verkstjóri hjá „Eimskip",
ókvæntur,
Hreiðar, bifvélavirki, kvæntur,
Soffíu Jóhannsdóttur, og
Eiríkur, loftskeytamaður, á „Sval-
bak". kvæntur Ásdísi Ingólfsdóttur.
Hér hafa þá verið rakin helzlu
æviatriði Guðnýjar heitinnar og þó
mikið enn ósagt um hana sjálfa,
þessa sérstæðu og ógleymanlegu
konu. Langar mig samt sízt til, að
í þessari minriisgrein verði borið á
hana látna neitt óverðskuldað lof,
enda mundi það ekki að skapi henn-
ar. En við, sem kynntumst Guðnýju
nokkuð að ráði og þekktum hana
vel, geymum að sönnu um hana þá
minning sem við vildum gjarna
þakka af öllum huga, nú, þegar
leiðir hafa skilizt. Og fyrst og fremst
þess vegna er þétta skrifað.
Einlægari og betri vin var ekki
hægt að hugsa sér en hana, heil-
steyptaii og hollari. Og góðsemi
hennar og hjartahlýja var einstök,
eigi sízt í garð þeirra, sem á ein-
hvern hátt þörfnuðust alúðar og nær-
færni um fram aðra. Fádæma
skyldurækni, dugnaður og þrek
Guðnýjar vakti og ekki s'ður at-
hygli og aðdáun vina hennar og
samborgara. Og hvernig hún brást
við hverjum vanda, óx í . hverri
raun. Þar voru fáir henni líkir.
Lífið tók ekki all'af á henni
mjúkum höndum. Erfiðleikarnir
urðu margir á langri leið, barátta í
ýmsum myndum, mótlæti og missir.
Og loks, þegar komið var að marki
þess, að sjá sem fyllstan árangur af'
öllu hinu hvíldarlausa starfi og
striti æyinnar, þá var heilsan þrotin
og marg a ára þjáning og þungbær
reynsla iók við.
En það var ekki líkt Guðnýju að
láta hugfallast né missa kjarkinnj.þó
að í móti blési. Það hafði aldrei
hent hana áður og í þessari síðustu,
miklu raun sýndi hún það enn bet-
ur en nokkru sinni, hve frábærlega
hún var gerð og gefin. Með óbil-
andi trúartrausd skoðaði hún örlög
sín og bar þá byrði sem á hana var
lögð. Síglöð og fagnandi tók húri á
móti okkur vinum sínum eftir sem
áður, og nú var sem hún gæti að
vísu enn meira miðlað okkur en
nokkurn t'ma fyrr af hollum ráðum
og ástúð síns góða og iilfinningar-
ríka hjarta.
En, þegar horft var yfir farinn
veg, þótti henni sjálfri sem þar sæi
víða, þrátt fyrir allt, glaða geisla í
spori. Góðar gjafir lífsins kunni hún
vel að meta.
En mesta hamingju hafði hún óef-
að fundið í starfi sínu og umhyggju
fyrir heimili og ástvinum. Og þar
var minningin um mann hennar dýr-
mæt og kær. Börnin hennar gerðu
og siti til, að sem fæstir skuggar
settust að sjúkrasæng hinnar'elsk-
andi móður. Hvert á sinn hátt báru
þau inn til hennar birtu og yl. Og
Framhald á 8. síðu.