Íslendingur - 13.09.1950, Qupperneq 4

’ > *' - -V
4
Útgefandi: Útgáfufélag íslendinga.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Tómas Tómasson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Árdís Svanbergsdóttir.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 1354.
Prenlsmiðja Björns Jónssonar h.f.
Kaupgjald Og
verðlag
Minnkaxidi kaupgefa.
Það er nú því miður komið svo,
að íslenzkt atvinnulíf á við afar-
mikla örðugleika að striða, og er
þetta jafnt til lands og sjávar.
Tilfinnanlegur aflabres'ur ger-
ii atvinnurekendum einkar erf-
itt um vik. Vegna gjaldeyrisörð-
ugleika er verzlun landsmanna
lömuð, en með því móti væri
mögulegt að jarðvegur fyrir
svartán markað myindaðist, auk
þess sem gjaldeyrisörðugleikarn-
ir leiði óhjákvæmilega til hækk-
ar;di verðlags á innfluttum varn-
ingi, og samdráttar í atvinnulíf-
inu, en þetta gerir það svo að
verkum, að þrátt fyrir sífellda
krónufjöldaaukningu, sem dag-
launamenn fá fyrir vinnu sína,
rýrnar, að þeiin mun, gildi launa
þeirra. Kaupgeta allra Iands-
manna hefir því á síðari árum
minnkað allverulega.
Vcrðhækkanir.
Af þeim sökuin mun vafalaust
hafa slegið miklum óhug á dag-
launamenn og raunar alla þá sem
við sjávarsíðuna búa, þegar til-
kynnt var nú fyrir skemmstu um
verðhækkanir þær, sem orðið
höfðu á landbúnaðarafurðum.
, Hér var ekki einasta uni það
að tefla, að 'enn myndi rýrna
gildi tekna þeirra, sem þeir öfl-
uðu sér, heldur má líklegt telja,
að margir þurfi beinlínis að spara
við sig nokkurn hluta af neyzlu-
vörum sínum, sem frá íslenzka
landbúnaðinum kemur, og mætti
jafnvel af þeim sökum gera ráð
fyrir því, að tekjur bóndans
myndu ekki aukast verulega við
þessa verðhækkun. En eftir væri
þá l'tið annað en dökka hliðin,
aukin verðbólga og sambráttur
í lafidbúnaðinum.
Verðbólguskrúfan.
En á hinn bóginn er tvímæla-
laust að gild rök liggja til hækk-
unar á landbúnaðarafurðum.
Síðan gengislækkunin var fram-
kvæmd hafa t. d. laun hækkað
um 15%, auk þess sem gengis-
lækkunin hefur auðvitað hækkað
erlendar nauðsynjar til landbún-
aðarins verulega. Verðlagsgrund
völlur landbúnaðarafurða hefur
því hækkað af þessum sökum um
19,3%, ög er það því augljóst að
slíkt hlýtur að leiða til hækkun-
ar á afurðaverðinu.
En hins vegar er það einnig
ljós’t, að þegar hækka skal verð
vöru, þá verður og að taka veru-
legt tillit til kaupgetu neytend-
anna.
HUGLEIÐINGAR
U M BERJATÍNSLU
í grein í Tímanum 10. þ.m. er
einhver Sólmundur Einarsson að
skamma Mánudagsblaðið fyrir
ómakleg ummæli um bónda einn
í Kjósarsýslu, er það hafði við-
haft skömmu áður. í upphafi
greinarinnar kemst hann svo að
orði, a. t. v. eigi grein Mdbl.
að vera þakklæti til bænda í Kjós
fyrir að hafa leyft greinarhöf. og
öðrum fyrir lítið gjald að »saman
safna ávöxtum jarðar sinnar í
þeirra gráðugu. hít« (lbr. hér)
Hvaða verðlag þola þeir, án
þess að þeir þurfi að grípa til
þess, annaðhvort að draga veru-
lega úr neyzlu viðkomandi vöru
eða þá að krefjast hækkaðs
kaups til þess að mæta neyzlu-
vöruhækkuninni 'eða þá þeir
i gr.'pa til þessa hvorttveggja. Allt
! myndi þetta svo aftur leiða til
! þess, að verulega myndu tekjur
bóndans rýrna. Og þannig myndi
skrúfan ganga áfrain koll af kolli.
Aukum kaupgildi krónunnar.
Nú er hinsvegar öllum Ijóst, að
keppikeflið er í sjálfu sér ekki að
auka krónufjöldann, sem menn fá
í Iaun, heldur að auka gildi
þeirra launa, sem menn
í'á. Mönnum þarf að lærast, að
halda betur á fjármunum þeim,
sem þeir hafa úndir höndum, t.d.
mættu bændur rnargir hverjir,
hirða betur um öll þau dýrmætu
áhöld, sem þeim hefur verið
fengið í hendurnar, og nýta þau
enn betur en gert er, og myndi
slíkt vafalaust draga verulega
; úr framleiðslukostnaðinum hjá
! þeim. Þá ættu verkalýðsfélögin
! og að beita sér meir en gert hef-
ur verið fyrir því, að vinnuafið
nýttist sem bezt, og forðast þá
óábyrgu stefnu sem kommúnistar
hafa víða innleitt, en þeir hafa
tælt marga til þess að álíta það
vera þá eilnu kjarabótabaráftu,
að krefjast aukins krónufjölda
í Iaun, án þess að þess sé jafn-
framt gætt hvort atvinnuvegir
l&ndsmanna þoli slíkt, og án þess
að þeir geri tilraun til þess að
gera sér grein fyrir hverjar af-
leiðingar slíkt muni hafa á þjóð-
arbúskapinn, og þá um leið hverj
ai verði hinar raunverulegu af-
leiðihgar fyrir verkamennina
sjálfa.
Atorka og aukin afköst ásamt
því að verðgildi krónunnar verði
komið á varanlegan grundvöll
geta skapað nauðsynlega trygg-
ingu í þjóðarbúskapnum og ör-
yggi í atviitínurekstrinum. En
það öfugstreyini, að allt snúist
uni það, að afla fleiri króna, sem
verða 'einungis þeim mun verð-
minni, hlýtur aðeins að leiða ó-
farnað yfir þjóðina.
Þetta skilja allir og vita, og
þessvegna er það þeim mun
óskiljanlegra að ekki skuli vera
spyrnt við fæti svo um muni.
ÍSLENDINGUR Miðvikudagur 13. sept. 1950
Guóný Jóhannsdóttir
írá SyÖra'Koti
Berjaspretta hefur verið
óvenju góð í sumar, og blöðin
hafa öðru hverju hvatt þá, sem
kæinu því við, að safna berjum
til vetrarins til þess m. a. að
spara erlendan gjaldeyri til saft-
og sultugerðar og auka með því
heilbrigði barnai'nna eftir sólar-
laust suinar, þar sem berjasafi
væri holl fæða, er tæki langt
fram sykurvatnsgutli því, er
margt fólk notaði til matargerð-
ar. Hefir og réttilega verið lögð
á það áherzla, hversu mikið verð-
mæti færi forgörðum í ónotuðum
berjalöndum.
Nú er það á allra vitorði, að
sveitaheimilin hafa ekki á sumri
því, sem nú er að líða, haft vinnu-
kraft aflögu til berjatínslu, þá
fáu daga, sem viðrað hefir til
hennar, og það af ástæðum, sem
öllum ættu að vera kunnar. Hins
vegar hefur fjöldi fólks úr kaup-
stöðum stufidað berjat'nslu af
meira kappi en nokkru sinni áður
einkum húsmæðurnar og börnin,
og eiga því sum heimili orðið 1 -
2 ára forða af saft og sultum.
Fæstir gera þetta í hagnaðar-
skyni til að fylla sína »gráðugu
hít« svo að orð S. E. í Tímanum
séu notuð, því að mininst af þess-
um berjum er selt út af heimili.
Og mörgum verður berjalítrinn
dýr eftir að hafa greitt fargjald
í berjamó (því að ekki eiga allir
einkabíla), og síðan greitt allt að
8 krónum fyrir hvern fjölskyldu-
meðlim í tínslugjald fyrir 2 —
4 klukkutíma, einkum ef berja-
landið er að miklu leyti upp tínt
áður, en slíkt kemur stundum fyr-
ir. Fyrir berjatínslu mun enginn
gjaldtaxti vera til. Sumir taka
ekkert gjaki, sem er jafn ástæðu-
laust eins og að taka sama gjald
fyrir manninn, sem tínir frá
morgni til kvölds og hinn, sem
kemur ekki fyrr en síðla dags,
eða sama gjald fyrir þá, sem
koma í berjaland ótínt eða full-
tínt.
Eigi vil ég draga í efa, að sum- !
i ir berjatínslumenn gángi illa um
lóðir og lendur þeirra, er berja-
löndin eiga. Svo áfátt er almenn-
uin umgengnisháttum okkar enn.
Eg tel heldur ekki rétt að dæma
bændur landsins, þá er berja-
lönd eiga, eftir þeim eina, er sig-
ar hundum
smdbörn, er nálgast hafa berja-
land h^.is, Og ég tel það mjög
illa farið/ eftir að blöðin hafa
hvatt bæjarbúa til gjaldeyris-
sparnaðar og sjálfsbjargar með
berjatínslu, þá séu þeir, sem
verða við kalli þeirra, kallaðir
»gráðugar hítir«. Hitt mun sönnu
nær, að berjasaftin íslenzka reyn
ist æði mörgum heimilum dýrari
en erlend saft, þrátt fyrir undan-
farnar krónulækkanir.
E.n það vildi ég segja S. E. í
fullri vinsemd, að berjaferðir
bæjarbúa eru ekki yfirleitt
»flökkuferðir« né farnar af ein-
tómri »græðgi« til þess að fylla
»hítir« þeirra, heldur eru þær
sjálfsbjargarviðleitni, sem telja
verður fremur til kosta en lasta,
og væri mjög iila farið, ef gremja
hans við einn hvatvísan skriffinn
og orðbragð hans í því sambandi
verður til að lama hana.
Job.
Fregnin um andlát frú Guðnýjar
JóhannsdóGur kom fáum vinum
’iennar á óvart, því að árum saman
hafSi hún strítt viS mlkla vanheilsu
S þá hvaS eftir annaS ivísýnt urn
líf hennar. En hún lézt á heimili
ínu og Jóns, snnar síns, SnlSgötu
1 á Akureyri, 9. ágúst s.l., 65 ára aS
aldri, og verSur þessarar góSu,
merku og minnisslæSu konu getiS
hér aS nokkru.
Þorbjörg GuSný Jóhannsdóttir,
eins og hún hél fullu nafni, var fædd
á Kúgili í Þorvaldsdal 23. júll
1885, og er mér ekki kunnugt um
foreldra hennar eSa ætt, enda vék
hún víst sjálf sjaldan aS þeim efn-
um. Hins vegar ræddi hún oft viS
þann, er þessar línur ritar, um æsku
sína og uppvöxt í SySra-Brekkukoti
í MöSruvallasókn, en þangaS fór
hún í fóstur kornung, og viS þær
stöSvar hafSi hún bundiS ævilanga
LryggS. Voru fósturforeldrar hennar
hjónin þar, Jón Ölafsson og Hansína
Halldórsdóttir og unni hún þeim
mjög og þá ekki s Sur dót.ur þeirra,
SigríSi, er tók viS búi af þeim í
SySra-Koti meS manni sínum Rós-
inant FriSbjarnarsyni. Átti GuSný
heitin þar raunar alla tíS sitt annaS
heimili, þó aS hún færi þaSan al-
flutt ung aS árum. Og börnin henn-
ar sum voru þar síSar lengur eSa
skemur og taldi hún þeim hvergi
betur komiS.
Eins og nú var sagt, fór GuSný
snennna aS heiman og hafSi þá aS
vísu ekki mikil fararefni. En vel var
hún búin að líkamlegu og andlegu
a gervi, og dugnaSl hennar og ósér-
plægni, áhuga og slarfsgleSi virtist
lítil takmörk sett.
Var hún Jrví þegar í æsku eftirsótt
til allra verka og gat valiS um vistir.
Nokkru innan viS tvítug fór hún aS
sveitunga sínum, Jóni SigurSssyni,
er reyndist hinn nýtasti maSur. StóS
brúSkaup þeirra á MöSruvöIlum 8.
júli 1906.
HafSi Jón numlS smíSar á Akur-
eyri og þangaS flut u J)au hjónin
síSan og áttu þar heimili silt upp frá
Jjví. Mann s nn missti GuSný voriS
1932, og voru þá yngstu börn þeirra
enn í æsku, en þau höfSu alls eign-
azt 9 börn, 7-drengi og 2 slúlkur, en
4 d:engjanna létust í bernsku.
Börn þeirra Jóns og GuSnýjar,
þau er upp komust, eru:
SigríSur Nanna, g'ft Steindóri
Jóhannssyni, fiskimasmanni, Akur-
eyri,
GySa, gift Jóhannesi Björnssyni,
trésmiS, Hjalteyri,
Jón, verkstjóri hjá „Eimskip“,
ókvæntur,
HreiSar, bifvélavirki, kvæntur,
Soffíu Jóhannsdóttur, og
Eiríkur, loftskeytamaSur, á „Sval-
bak“. kvænlur Ásdísi Ingólfsdóttur.
Hér hafa þá veriS rakin helzLu
æviatriSi GuSnýjar heitinnar og Jró
nnkiS enn ósagt um hana sjálfa,
þessa sérstæSu og ógleymanlegu
konu. Langar mig samt sízt iil, aS
í þessari m'nnisgrein verSi boriS á
hana látna neitt óverSskuldaS lof,
enda mundi þaS ekki aS skapi henn-
ar. En viS, sem kynntumst GuSnýju
nokkuS aS ráSi og þekktum hana
vel, geymum aS sönnu um hana þá
minning sem viS vildum gjarna
þakka af öllum huga, nú, þegar
leiSir hafa skilizt. Og fyrst og fremst
þess vegna er þetta skrifaS.
Einlægari og betri vin var ekki
hægt aS hugsa sér en hana, heil-
steyptaii og hollari. Og góSsemi
hennar og hjartahlýja var einstök,
eigi sízt í garS þeirra, sem á ein-
hvern hátt þörfnuSust alúSar og nær-
færni um fram aSra. Fádæma
skyldurækni, dugnaSur og þrek
GuSnýjar vakti og ekki s'Sur at-
hygli og aSdáun vina hennar og
samborgara. Og hvernig hún brást
vIS hverjum vanda, óx í liverri
raun. Þar voru fáir henni líkir.
LífiS tók ekki all af á henni
mjúkum höndum. ErfiSleikarnir
urSu margir á langri leiS, barátta í
ýmsum myndum, mótlæti og missir.
Og loks, Jiegar komiS var aS marki
þess, aS sjá sem fyllstan árangur af
öllu hinu hvíldarlausa starfi og
striti ævinnar, þá var heilsan þrotin
og marg a ára Jjjáning og þungbær
reynsla iók viS.
En JraS var ekki líkt GuSnýju aS
láta hugfallast né missa kjarkinni þó
aS í móti blési. ÞaS hafSi aldrei
henl hana áSur og í þessari síSuslu,
miklu raun sýndi hún þaS enn bet-
ur en nokkru sinni, hve frábærlega
hún var gerS og gefin. MeS óbil-
andi trúartrausti skoSaSi hún örlög
sín og bar þá byrSi sem á hana var
lögS. Síglöð og fagnandi tók hún á
móti okkur vinum sínum eftir sem
áSur, og nú var sem hún gæti aS
vísu enn meira miðlað okkur en
nokkurn t'ma fyrr af hollum ráSurn
og ástúð síns góða og iilfinningar-
ríka hjarta.
En, þegar horft var yfir farinri
veg, Jrótti henni sjálfri sem þar sæi
víða, Jrrátt fyrir allt, glaSa geisla í
spori. Góðar gjafir lífsins kunni hún
vel aS meta.
En mesta hamingju hafði hún óef-
að fundiS í starfi sínu og uinhyggju
fyrir heimili og ástvinum. Og þar
var minnirigin um mann hennar dýr-
mæt og kær. Börnin hennar gerðu
og s.tt til, aS sem fæstir skuggar
settust að sjúkrasæng hinnar^elsk-
andi móður. Hvert á sinn hátt báru
þau inn lil hennar birtu og yl. Og
Framhald á 8. síSu.
naugiisstooum tn returs Jonanns
sínuin á konur Og j sonar og Sigríðar Manasesdóttur o;
þaðan giftist hún fám árum síða