Íslendingur - 27.09.1950, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 27. september 1950
ÍSLENDINGUR
5
Vatnajökuls'
leiðangurinn
Framh. af 1. siðu
búleraðir, og flugfreyjan Ingigerður
Karlsdóltir og Dagfinnur Stefánsson
flugmaður, talsvert mikið slösuð.
Aðrir af áhöfn Geysis voru Magnús
Guðmundsson, flugstj., Guðmundur
Sívertsen, loftsiglin'gafræðingur,
Bolli Gunnarsson, loftskeytamaður
og Einar Runólfsson, vélamaður.
I
BJörgunarflugvélin
skemmisf.
Á leið okkar upp að jöklinum
daginn áður höfðum við fengið hin-
ar og þessar orðsendingar gegnum
útvarp, og meðal annars hafði okk-
ur verið tilkynnt að búið væri að
bjarga jólkinu og hefði þar verið að
verki amerísk björgunarflugvél, sem
lent hefði á jöklinum, en við vorum
þrátt fyrir það beðnir að halda á-
fram og bjarga því sem unnt væri
af verðmætum. Síðar var þessi til-
kynning um björgunina afturkölluð,
og þegar við nálguðumst slysstaðinn
kl. 2 e. h. þá sáum við, að björgunar
flugvélin var enn á staðnum skammt
frá flakinu og hafði ekki tekizt að
hefja sig til flugs. Skömmu eftir að
við komum á staðinn var gerð loka-
tilraunin með að ná vélinni á loft
og voru no.aðar rakettur til þess að
koma henni af stað, áður höfðu
krossviðarplötur verið seltar undir
hana. Dagfinnur var einn í vélinni
auk Ameríkananna þriggja. Það
voru hinar mestu hamfarir þegar
tilraun þessi var gerð. —
Snjóbólstrar þyrluðust upp aftur
undan vélinni og var einna líkast
því sem maður væri kominn út í iðu-
lausa stórhríð. Við rakettuspreng-
ingarnar hen'.ist vélin í íoftköstum
og hvarf hún okkur gersamlega í
snjómökkinn, en ekki náði hún þó
nægilegum hraða til þess að ná
flugi og var það í sjálfu sér stórlán,
þar eð krossviðarplata mun hafa
slegizt upp i hæðarstýrið í átökum
þessum og eyðilagt það.
Ekki vildi samt flugstjórinn á vél-
inni yfirgefa hana og koma með
okkur nema samkvæmt skipun um
það og fékk hann fyrirmæli um það,
á meðan við vorum uppi hjá flak-
inu, að áhöfnin á björgunarvélinni
skyldi ekki yfirgefa vélina að svo
stöddu.
Giftusamleg björgun.
Þar eð þessu fékkst ekki breytt
var svo ákveðið að íslendingarnir
allir skyldu fara af stað og var lagt
upp kl. 4. Nokkru eftir að lagt var
af stað skiplist leiðangurinn í þrjá
hópa. Fyrst allir þeir sem gengið
gátu lausir á skíðum, var það öll
áhöfn Geysis, nema flugfreyjan, Sig-
urður Jórisson, sem komið hafði
með björgunarvélinni, og svo leið-
angursmennirnir Eðvarð, Sigurður
og Þráinn. og kom þessi hópur fyrst-
ur í tjaldstað um kvöldlð kl. 11.30.
Annar hópurinn, sleðahópurinn, var
með sleða þann, sem varpað var til
skipbrotsmannanna, og var flug-
þernunni ekið á honum mikinn hluta
leiðarinnar. í þeim hóp voru, auk
flugfreyjunnar, Tryggvi, Jón, Vignir
og Ólafur. Þórarinn og Þorsteinn
sneru aflur til slvsstaðarins, þegar
farið hafði verið röska klukktíma
ferð, þar eð þá barst tilkynning þess
efnis, að Ameríkanarnir ætluðu
gangandi niður af jöklinum og
æsktu eftir leiðsögumanni og var til-
kynnt að skíðum yrði varpað niður
td þeirra. í sleðahópinn bæ'.tust svo
niður við jökulrönd þeir Þorsteinn
Svanlaugsson ofan af jökli og Hauk-
ur frá tjaldbúðunum. Þessi liópur
kom í tjaldstað kl. 3 um nóttina.
Þoka og nóffmyrkur.
Bjart veður var á hájöklinum, en
þegar kon.ið var langleiðina niður
af jöklinum skall á okkur þoka og
náttmyrkur, og vorum við þá ekki
komin niður þangað, sem merkin
náðu, er við höfðum sett um morg-
uninn. — Þó fundum við samt
leiðma og gátum rakið okkur áfram
ef.ir slóðinni og merkjunum alll
niður undir jökulröndina, en þar
eru ruðningshólar, og varð slóðin
þar svo óljós og brautin merkt í svo
miklum krókum að við töpuðum
slóðinni og gátum ómögulega fund-
ið hana aftur. Við tókum því þá
ákvörðun að búa okkur þar náttstað,
reisa snjóhús og búa um okkur eftir
föngum, en á sleðanum var talsvert
af teppum, og ætluðum við að bíða
þar birtingar. En þá urðurn við vör
mannaferða á Kis.ufelli, heyrðum
bæði köll og sáum að gefin voru
ljósmerki. Við kölluðum á móti og
bráðlega voru þeir komnir íil okkar
með Ijós þeir Gísli, Jóhann og Hauk-
ur.
Ameríkumönnunum
sendur sleðinn.
Rétt í sama mund og þeir félagar
þrír komu til okkar, kom Þorsteinn
Svanlaugsson ofan af jöklinum.
Hann hafði þá skilið við Amerík-
anana þrjá og Þórarinn til þess að
sækja hjálp, en einn Ameríkaninn
liafði þá geíizt upp á göngunni, enda
hafði ekki verið varpað til þeirra
skíðum, svo að þeir urðu allir að
ganga skíðalausir. Þá varð það að
ráði að tekið var af sleðanum allt
lauslegt og skyldi flugfreyjan ganga
það sem eftir væri leiðarinnar, en
hún hafði gengið alkaf öðru hvoru
og sýnt af sér óhemju dugnað og
þrautseigju, svo slösuð sem hún þó
var. Þeir Gísli og Jóhann fóru svo
með sleðann á móti þeim Þórarni
og Ameríkönunum, en hinir héldu
áfram ferðinni niður Kistufell.
Þeir síðusfru koma.
Þeir Gísli og Jóhann drógu svo
sleðann til baka í eina og hálfa klst.
þar til þeir mættu Amerikönunum og
Þórarni. Þar tóku þeir einn Amerík-
anann á sleðann og drógu hann svo
niður í áður nefnda ruðningshóla,
þar skildu þeir svo sleðann eftir við
jökulröndina, en Ameríkaninn gekk
það, sem eflir var leiðarinnar og
stó.ð s'g vel. Fjórir Reykvíkinganna
sóttu svo sleðann þangað.
Annars var furðulegt hve sleði
þessi var illa úr garði gerður og lé-
legur, t. d. voru drögin götótt og
upptrostnað járnarusl, og varð hann
af þeim sökum miklu erfiðari með-
ferðar en ella hefði þurft.
Síðustu jökulfararnir komu nið-
ur kl. 5 um nóttina og hafði þá Þór-
arinn verið röskan sólarhring á ferð
á hájökli Vatnajökuls án neinnar
verulegrar hvíldar. En það sem
mestu máli skipti, allir voru komnir
niður af jöklinum heilir á húfi, bæði
leiðangursmenn og skipbrotsmenn.
Vatnsskort,urinn
tilfinnanlegur. ,
Ólafur kveður vatnsskortinn hafa
verið lang tilfinnanlegastan á hinni
löngu og ströngu jökulgöngu. Bæði
var, að leiðangursmenn voru ekki
nægilega vel búnir með vatnsbirgð-
ar, þegar lagt var af stað, svo og hitt
að ekki reyndist unnt vegna tímans
að bræða nógu mikinn snjó upp við
flakið eins og þörf hefði verið á. Þá
var og að skeyti, sem við sendum
leiðangursmönnunum við Kistufell
um að senda á móti okkur menn með
valn, kom aldrei til skila, og annað
skeyti þess efnis að varpað væri nið-
ur til okkar drykkjarföngum hefir
verið misskilið eitthvað, þar eð kast-
að var niður til okkar alls konar
matvælum í dunkum, en það gáturn
við á engan hátt notfært okkur eins
og á stóð. en drykkjarföng fengum
við engin, en fengum hins vegar
sendar niður dósir með efni því, sem
notað er til þess að breyta sjó í
ósalt vatn, en það svalaði harla lítið
þorslanum upp á jökli!
Æðruleysi og þraufseigja.
Þó að mér hafi orðið tíðræddast
um sjálfa jökulförina, þá er það þó
ekki vegiv-i þess að starf þeirra, sem
unnu að öllum undirbúningnum
fyrir mótlöku í tjaldstaðnum, hafi
verið síður þýðingarmikið, heldur
er það einungis vegna þess að ég var
með í jökulförinni og veit því miklu
betur um það sem þar gerðist held-
ur en niðri í tjaldstað, svo og að um
hina hluta ferðarinnar hefir verið
miklu meir skrifað svo að alrnenn-
ingur veit miklu meir um það, sem
þar gerðist.
Það, sem gerðist eftir þetta er í
stuttu máli þetta: Kl. 8 morguninn
ef.ir var enn lagt af stað. Okkur
hafði verið íilkynnt að tvær flugvél-
ar myndu lenda þar á söndunum og
taka þar áhafnir flugvélanna beggja
og fljúga með þær til Reykjavíkur.
Lendingar beggja vélanna gengu
ágætlega og bráðlega voru allir skip-
brotsmennirnir á leið heim til sín
glaðir og ánægðir, eftir svo giftu-
samlega björgun frá stórfelldum
háska.
Það er ekki ofsögum sagt af því
hversu hrakningsmennirnir stóðu s’g
með mikilli prýði í hinni erfiðu
fjallgöngu. bæði slasaðir og þrekað-
ir eftir langa dvöl í frosthörku á
jöklinum, ma'arlitlir. Æðruleysið og
þrautseigjan var dæmalaus.
Höfuðst'yrkleikinn.
Það bregður æði oft fyrir, að
hnútum sé kastað til þeirra manna,
sem sumar og vetur, eftir því sem
veður leyfir, ferðast um ókönnuð ör-
æfi landsins og kanna nýjar leiðir
fyrir menn og margháttar farartæki,
en það má telja víst að björgun sem
þessi var einmitt möguleg vegna þess
að slíkir menn hafa verið til og eru
til enn.
Um leiðangurinn sem lieild vil ég
segja þetta: Hann var á margan hátt
vanbúinn sem eðlilegt er. Við höfð-
um of lítinn og óhentugan mat. Við
fórum á jökulinn án þess að hafa
nokkurn þann útbúnað, sem slíkar
ferðir krefjast. Hvorki tjald, svefp-
poka, mat eða hitunartæki til þess
að gela dvalið þar ef veður spilltist.
Á Vatnajökli er þó stöðugt allra
veðra von ekki síst á þessari árstíð.
Fjöhnörg dærni eru til þess að leið-
angrar liafa setið þar tepptir og
innisnjóaðir í viku og lengur og
hvergi getað hreyft sig um hásumar.
Þessi vanbúnaður á leiðangrinum
sýnist vera mikill veikleiki, en er þó
jafnframt höfuðstyrkur hans. Það,
sem einkennir þennan leiðangur er
styrkur hans og gerir hann næstum
einstæðan, er viðbragðsflýtirinn og
hraði í framkvæmdinni.
Ekið var frá Akureyri 260—270
km. vegalengd suður undir Kistu-
fell. Mikið órudda öræfaleið, yfir
nokkurar tvísýnar torfærur. Síðan
farin 30—35 km. vegalengd úr
tjaldslað, lengstaf á jökli, inn yfir
hábungu Vatnajökuls og sótt þang-
að fólk, sem reyndar, þrátt fyrir
veruleg meiðsl, olli leiðangrinum
lílilla tafa. Haldið aftur sömu leið
og lil Akureyrar. Allt á röskum
þremur sólarhringum. Fáir eða eng-
ir leiðangursmenn munu hafa sofið
allan þennan tíma nema örfáar
klukkustundir.
Þetta er ekki aðeins mikið líkam-
legt erfiði heldur einnig feykileg
andleg árevnsla ekki hvað sízt fyrir
fararstjórann, sem ber ábyrgð á
leiðangrinum.
Einhverjum kann að finnast þetta
glannaskapur, en þess verður að
gæta í því samhandi, að slíkur
glannaskapur er leyfilegur, jafnvel
sjálfsagður þegar eins stendur á og
hér. Sá sem kastar sér út á eftir
manninum. sem fellur fyrir borð,
eyðir ekki fyrst tímanum í að leita
uppi björgunarbelti og búast því.
Að lokum vil ég segja þetta: Allur
árangurinn valt á hagstæðu veðri og
guð sendi okkur gott veður en við
notfærðum okkur það eins og við
höfðum vit og krafta til.
HERBERGI
til leigu. — A. v. á.
SILFURSKEIÐ
tapaðist í sl. viku, merkt: K.SO.
Skilist á lögregluvarðstofuna gegn
fundarlaunum.
Auglýsið í íslendingi.
Píanóhljómleikar
Rögnvaidar
Signrjdnssenar
Rögnvaldur Sigurjónsson, pía-
nóleikari, hélt hljóinleika í Nýja
Bíó á mánudagskvöldið var kl. 7.
Listamanninum var fagnað af-
ar vel og bárust honum blóm-
vendir. Hann þurfti að endur-
taka nokkur lög og lék auk þess
aukalög.
Aðssókn að hljómleikunum var
all góð, en nokkuð mun lrafa
dregið úr hvað hljómleikarnir
voru haldnir á slæmum tíma.
• •——•
Hagnr
rikissjóds
EIGNIR RÍKISINS
UMFRAM SKULDIR AUKAST.
Frá árinu 1940 til 1948 hafa eign
ir ríkissjóðs umfram skuldir sex-
faldast, voru 1940 tæplega 30 millj.,
en 1948 rúmlega 180 millj. Árið
1943 voru þær rúmlega 90 millj.
Reikningsgerð er ekki lokið fyrii
árið 1949.
í árslok 1949 voru skuldir ríkis
sjóðs hins vegar rúmlega 271 millj.,
þar af voru innlendar fastaskuldii
rúmlega 75.5 millj., innlendar lausa-
skuldir 164.6 rnillj., erlendar fasta-
skuldir 30.6 millj. og erl. lausaskuld'
ir 0.9 millj.
I árslok 1940 voru skuldir ríkis'
sjóðs rúmlega 55 rnillj. og hélzt þaci
svo með Iítilvægum breytingun
fram til ársloka 1946, en hefir ;
þrem síðustu árunum aukizt veru
lega.
I árslok 1947 voru erlendar fasta-
skuldir ríkissjóðs lægstar eða 5.1
millj., en lausaskuldir þá 300 þús
und. Við árslok 1949 höfðu fasta
skuldirnar erlendu nærri sexfaldast
1 orðnar 30.5 millj., en lausaskuldirn
’ ar þrefaldast, orðnar rúmlega 90(
þús. Á árunum 1948 og ’49 voru m
a. tekin stórlán erlendis fyrir nýjt
logurunum, sem verið er að smíða
Englandi.
ViSskiptin.
Við samanburð á innflutningi o;
útflutningi okkar á fyrri helming
áranna 1948, 1949 og 1950 sést a'<
innflutningurinn hefir aukizt un.
rúmlega 37 millj., er í ár 275 millj ,
en útflutningurinn minnkað um
rúmlega 78 millj., er í ár 159 millj.
í júlímánuði voru fluttar inn e:>
lendar vörur fyrir 55.4 millj., en i;t
voru fluttar vörur fyrir 16.3 millj.
í ágústmánuði nam verðmæti inn
flúttrar vöru 43.1 millj., en útflutti
ar 31 millj. Varð því vöruskiptajöfi,-
uður þess mánaðar óhagstæður uiit
12.1 millj. kr.
En vöruskiptahallinn eftir fyrslti
8 mánuði ársins nemur 129 millj.
kr.