Íslendingur - 13.12.1950, Blaðsíða 2

2
fSLENDINGUR
Fimmtudaginn 7. desember 1950
Útgefandi: Útgáfufélag íslendings.
Ritstjóri og ábyrgðarmaðui:
Tómas Tómasson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Svanberg Einarsson.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sfmi 1354.
Prentsmiðja Björns Jónssonar h.j.
(ðnbanki
ÞaS hefir alllengi verið eitt af
höfuðáhugamálum forvígismanna
iðnaðarins hér á landi að komið
væri á fót iðnbanka; lánsfj árstofn-
un, sem sérstaklega skyldi veita
stofn- og rekstrarlán til iðnaðarinS,
sem á undanförnum árum hefir átt
við allörðugan hag að búa, vegna
þess hversu, erfiðlega hefir oft og
tíðum gengið með að fá nauðsynleg
rekstrarlán, þó til skamms tima ættu
að vera.
Á síðasta iðnþingi var enn lagt
fram frumvarp til laga um stofnun
Iðnbanka, og kvað fj ármálanefnd
þingsins svo að, en hún hafði fengið
frumvarpið til athugunar og um-
sagnar, að það sé höfuðnauðsyn
iðnstétta landsins, að unnið verði
markvisst að framgangi þessa máls.
Það má sennilega fullyrða að allt
fram á síðustu ár hafa opinberir að-
ilar ekki sýnt þeim vísi að iðnaði,
sem skotið hefir upp kollinum, þá
ræktarsemi, sem hann verðskuldaðij
Iðnaðurinn hefir átt við alls konar
örðugleika að etja, bæði utan að
komandi og svo skilningsleysi þeirra,
sem rétt gátu honum hjálparhönd.
Á síðustu árum hefir hins vegar
orðið á þessu allmikil breyting til
hins betra. Mönnum er nú farið að
skiljast, að í því landi, þar sem ork-
an er næg fyrir hendi, ætti að ver$
auðvelt að vinna betur þá vöru, sem
úr landinu er flutt, og auka þannig
til mikilla muna verðmæti þess, sem
við flytjum út, jafnframt því sem
auðinn iðnaður sparar okkur mikið
í innfluti'ingi.
En það þarf að vera búið svo að
iðnaðinum, að hann geti staðizt
samkeppni frá öðrum löndum; það
þarf að búa honum öruggan starfs-
grundvöll, svo að hann verði því
hlutvaxi vaxinn fyrir íslenzku þjóð-
ina og þjóðarbúskapinn, sem honum
er ætlað að gegna, og sem hann
gegnir meðal annarra þjóða.
Og eitt sporið í rétta átt er ein-
mitt það, að tryggður verði rekstr-
argrundvöllur iðnaðarins með því
að stofna Iðnbanka, sem veita myndi
sparifé landsmanna að verulegu leyti
til þessa vaxandi atvinnuvegar.
Fyrir forgöngu ríkisstjórnarinnar
hefir nú verið lagt fyrir Alþingi
frumvarp um að slík lánsfjárstofn-
un verði sett á fót, og er nú von-
andi að þetta nauðsynjamál fyrir
iðnaðinn og landið í heild sé komið
á öruggan rekspöl og því verði nú
farsællega til lykta leitt.
Nyrzti læknir í heimi, eftir Aage
Gilberg. Jónas Rafnar, yfir-
læknir, þýddi. Félagsútg., Ak.
Mörgum er svo farið, að þeir hafa
mesta ánægju af ævisögum og ferða
bókum. I þeim birtist raunverulegt
mannlíf oft skýrara en í skáldsögum,
þar sem reynt er að þóknast lesand-
anum eða fylgt einhverjum ákveðn
um „isma“. Því er svo varið með
mig, að mér þykja ferðasögur girni
legri til fróðleiks en margar þær
skáldsögur, sem þýddar eru hér og
gefnar út.
Undanfarna daga hef ég verið að
lesa bókina Nyrzti lœknir í heimi,
sem er nýkomin út. Þetta er lýsing
eftir danskan lækni á dvöl sinni í
Thule-héraðinu í Grænlandi, ein-
hverri nyrztu byggð í heimi. Þetta
hérað er 1200 km. fyrir norðan
heimskautabaug. Það er fljótsagt, að
þessi lýsing læknisins er með þeim
ágætum, að bókin heldur huganum
föstum allt til loka. Lýsingar hans
á lifnaðarháttum Eskimóanna eru
ekki aðeins innilegar og vinsamlegar
heldur eru einnig snilldarlegar og
látlausar. Eskimóar þarna fyrir norð
an hafa orðið fyrir miklu minni
áhrifum frá Evrópumönnum en aðr
ir Grænlendingar. Þeir eru óspillt,
frumstæð náttúrubörn. Þess vegna
féll lækninum vel hjá þeim. Að vísu
er langur myrkurtíminn, eða fjögra
mánaða heimskautanótt. Og undra-
vert er, hvað fólkið heldur út
við þessi skilyrði. — Talið er,
að C-fjörefni séu manninum nauð-
synleg og þau séu aðallega í jurtum.
En þarna eru garðjurtir fáar. En
með rannsóknum komst læknirinn
að því, að C-fjörefni fá íbúarnir úr
innyflum rostunga og sela, sem er
ein af aðal fæðutegundum þeirra.
Athyglisvert er það fyrir okkur,,
sem teljum okkur siðmenntuð, að
í bók þessari er skýrt frá því, að
Eskimóar ljúga aldrei og þjófnaður
þekkist þar ekki. Bókin er prýdd
fjölda ágætra Ijósmynda úr lífi
Eskimóa. Þýðingin er prýðilega af
hendi leyst, svo sem vænta mátti.
Eiríkur Sigurðsson
Bœkur Æskunnar
Mikið bókaflóð er nú í öllum
bókabúðum, einkum af barnabókum,
og erfitt fyrir fólk að velja úr því
til jólagjafa. Verður þá skynsamleg
ast að velja bækur eftir höfundum,
sem þekktir eru að góðu, eða bóka-
forlögum, sem vön eru að gefa út
góðar bækur.
Barnablaðið Æskan hefir gefið
út margar góðar og smekklegar
barnabækur undanfarin ár. Að þessu
sinni eru Æskubækurnar 7. Þær eru
þessar:
Sögurnar hennar mömmu, eftir
Hannes J. Magnússon, skólastjóra.
Er það fjórða og síðast bókin í þess
um vinsæla bókaflokki. í bókinni
eru sögur og ævintýri fyrir börn.
Ekki eru sögur þessar skrifaðar út
í bláinn, heldur hafa þær hver um
sig ákveðinn tilgang og einhvern
siðrænan boðskap að flytja. Má
gera ráð fyrir að bók þessi verði
eigi síður vinsæl en þær fyrri.
Hörður og Helga, eftir Ragnheiði
Jónsdóttur. Ragnheiður er þekkt
fyrir hinar vinsælu Dóru-bækur sín
ar. Bókin' segir frá tveimur tápmikl
um börnum, sem lenda í ýmsum
skemmtilegum ævintýrum.
Adda í kaupavinnu, eftir Jennu
og Hreiðar. Þetta er fimmta Öddu-
bókin. Kunna börnin vel að meta
einfaldleik þessarra bóka, þótt hann
dyljist fremur fyrir þeim fullorðnu.
Stella, eftir Gunvor Fossum, í
þýsingu Sigurðar Gunnarssonar,
skólastjóra, er góð telpusaga frá
styrj aldarárunum í Noregi. Er þetta
fyrsta bókin í ákveðnum bókar-
flokki.
Kári litli og Lappi, eftir Stefán
Júlíusson, yfirkennara, kemur hér
út í nýrri útgáfu Þetta hefir verið
mjög vinsæl barnabók og ein af
beztu lestrarbókum handa börnum,
sem völ er á .
Kibba kiðlingur, kenmur einnig út
í nýrri útgáfu. Þetta er bók með
stórum og góðum myndum handa
litlum börnum.
Bráðlega eru væntanlegir Kappar
II., valdir kaflar úr íslendingasög-
unum. Góð bók handa dugandi
drengj um.
Frágangur allra þessarra bóka er
með ágætum, og eru þær allar mynd
skreyttar. I þrem þeirra eru myndir
eftir Þórdísi Tryggvadóttur, en hún
er kunn að smekklegum bókateikn-
ingum. Eiríkur Sigurðsson
Dr. Rögnvaldur Pélursson:
FÖGUR ER FOLDIN.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs og
Þjóðvinafélagsins. Rvík 1950.
Bókaútgáf a Menningarsj óðs og
Þjóðvinafélagsins er sannkallað
þjóðþrifa fyrirtæki, svo vel sem það
vandar til bóka þeirra, er það gefur
út. En það verður naumast sagt um
öll útgáíufyrirtækin, sem síðustu ár-
in hafa sprottið upp, og sum verið
allstórvirk. Því svo virðist að þar
fari val bókanna eftir væntanlegum
sölumöguleikum, en síður eftir gæð-
um og innihaldi.
Ég hefi hér fyrir framan mig skrá
yfir félagsbækur Menningarsjóðs og
Þjóðvinafélagsins síðustu 9 árin.
Þær eru 44. talsins. Auk almanaksins
og Andvara, sem eru sjálfsögð, eru
það allt eigulegar bækur og sumar
úrvalsrit, sem alls ekki má vanta í
bókaskáp á íslenzku menningar-
heimili. Má þar til nefna beztu ís-
Iendingasögurnar, Heimskringlu, úr-
val íslenzkra kvæða eftir beztu þjóð-
skáldin, auk þýðinga á heimsfræg-
um verkum erlendra öndvegisrithöf-
unda, svo sem Tolstoi, Maugham og
Dickens. Allar þessar 44 bækur fær
félagsmaður fyrir 216 krónur og er
það reyfarakaup á þessum tímum.
Auk félagsbókanna hefir forlagið
gefið út hin o,g þessi merkisrit. Er
allt sem frá því kemur smekklegt að
efnisvali og frágangi, og óvanalega
ódýrt. Má þar nefna: Saga íslend- ■
inga, sem verður hið merkasta rit í
mörgum bindum, Kviður Hómers
(Ilións- og Odysseifkviða), Saga ís-
lendinga í Vesturheimi, Sturlunga,
Bréf og ritgerðir Stephans G. Step-
hanssonar, Passíusálmarnir með
orðalykli, Haralds saga harðráða,
Land og lýður (drög til íslenzkra
héraðslýsinga) o.fl. o.fl.
En það rit, sem ég vildi vekja sér-
staka athygli á, og nýkomið er á
bókamarkaðinn, er „Fögur er fold-
in“, ræður og erindi eftir dr. Rögn-
vald Pétursson hinn spakvitra og
frjálslynda kennimann Vestur-ís-
lendinga. Hefir dr. Þorkell Jóhann-
esson annazt efnisval og búið undir
prentun, en gamall Akureyringur,
Gísli Jónsson, skrifar formála.
Flestir uppkomnir íslendingar
kannast við síra Rögnvald og vita að
hann var um langt skeið einn aðal-
forustumaður Vestur-Islendinga,
bæði í andlegum efnum og þjóð-
ræknismálum. Hann var íslandsvin-
ur mikill, og lét sér ekkert óviðkom-
andi, sem var íslenzkt, hvorki í bók-
menntum, fornum og nýjum, eða í
stjórnmálum og efnalegum framför-
um. Hann var því einn af mestu
máttarstólpum Þj óðræknisfél. Vest-
ur-íslendinga. Um eitt skeið stóð
allmikill styrr um hann vegna guð-
fræðiskoðana hans, er hann gerðist
upphafsmaður og brautryðjandi
frjálslyndrar guðfræði, en þrátt fyr-
ir allan skoðanamun gat hann alltaf
unnið með andstæðingum sínum að
félagsmálum landa þar vestra og í
Þjóðræknisfélaginu hefir ytri skoð-
anamunur, pólitík eða trúmál, aldrei
orðið að meini.
„Fögur er foldin“ er safn kirkju-
prédikana, líkræða og fyrirlestra dr.
Rögnvaldar. Er það bæði nýtt og
gamalt, sennilega valið með tilliti til
þess að sýna sérkenni höfundarins
um skoðanir, framsetningu og ræðu-
stíl. Þó sumum muni þykja orka
tvímælis um skoðanir höf. á sumum
meginatriðunr guðfræðinnar, munu
þó flestir verða sammála um djúp-
hyggni hans og fróðleik. Hann tek-
ur þarna ýms megin vandamál til
verunnar til meðferðar og leitar
lausna. Og þó lesandinn geti ekki
fylgt honum uni allar niðurstöður,
þá hefir hann þó vafalaust gott af að
skoða vandamálin frá fleiri en einu
sjónarmiði.
Ég las „Fögur er foldin“ með
ánægju. Svo spái ég að fleiri geri.
Þess vegna vil ég vekja athygli á
bókinni. Ég hefi valið henni virðu-
legan sess í bókaskápnum mínum.
Friðrik J. Rafnar.
Tvö leikrit
eftir Sigurjón Jónsson. lðunnar-
útgáfan 1949.
Höf. skrifaði „best sellers" á ár-
unum eftir fyrra stríð — Silkikj óla
og vaðmálsbuxur og Glæsimennska,
þær komu aftur út í fyrra. Síðan lá
höf. í dvala, og er nú tekinn að
skrifa aftur. Ut hafa komið smásög-
ur og skissur, og svo þessi leikrit.
Höf. hefir nautn af því að skrifa,
það er gaman að lesa bækur hans,
liðlegur stíll, lifandi persónur og
laglega uppsettar senur — sögur
hans hæfa oftast í mark — hann
kann að segja sögu.
Svo þessi leikrit. Annað þeirra
„Brennuvargurinn“. Sturla, gáfað-
ur piltur, sem þjáist af pýrómani,
orsök: venjuleg orsök pýrómani,
stíflaðir vessar, ástarsorg, sjúk-
dómur. Aðrar persónur leiksins:
Össur faðir Sturlu, dreginn með
nokkrum línum, grófur og þungur,
siðspilltur fyrrverandi nautnasegg-
ur. Málmhildur, ber nafn með rentu,
gróf og þung, eins og bróðir henn-
ar Össur, vel lifandi, þær eru til svo
víða, slíkar. Rannveig, gufuleg per-
sóna, andavera draumanna, eina
óskýra persónan í bókinni. Auka-
persónurnar eru allar vel gerðar. At-
burðarásin liðleg, sum samtöl mættu
vera styttri, auðvelt að stytta þau á
senu. Hámark leiksins bruni, þar
brennur Sturla inni, eftir að hafa
bjargað föðursystur sinni, Málm-
hildi kellingu.
Leikritið er skemmtilegt aflestrar,
til sýninga væri það vel fallið, ef
höf. leyfði smávegis breytingar
(stytti samtöl). Erfiðasta hlutverk-
ið yrði Sturla.
Hitt leikritið „Þiðrandi, sem dís-
ir drápu“.
Skrifað út af Þiðranda þætti og
Þórhalls. Nýjung, að taka þannig á
efninu. Höf. fer þarna ótroðnar
brautir, þó að mér finnist leikritið
gallað, er það þó frumlegt.
C.
Norðra-bækur.
Maður og mold. Skáldsaga eftir
Sóley í Hlíð.
Saga þessi fjallar um líf manna og
störf í sveitinni; hún fjallar um göf-
ugar ástir og tryggð við átlhagana,
og bjartsýni á hlutverk þeirra, sem
helga moldinni krafta sína.
Sóley í Hlíð er nýr og athyglis-
verður höfundur og þekkir augsýni-
lega yrkisefnið vel.
Bókin er skemmtileg aflestrar og
frásögnin sérstæð.
I faðmi sveitanna. Endurminningar
Sigurjóns Gíslasonar frá Kringlu í
Grímsnesi. Elinborg Lárusdóttir
skrásetti.
Ævisaga þessi er skemmtilega og
vel rituð og er einkar fróðleg, enda
kemur fjöldi manns við sögu.
Höfundurinn, Elinborg Lárusdótt-
ir, er löngu kunn íslenzkum lesend-
um, enda er hún einn mikilvirkasti
rithöfundur þjóðarinnar, og er þessi
nýja bók hennar sú 16. í röðinni,
sem frá hennar hendi kemur.
í bókum Elinborgar gætir alltaf
mikið ræktarseminnar við þjóðlega
menningu, ástar til sveitalífsins og
trúar á sigur hins góða í brjósti
hvers manns.
Petra á hestbaki eflir Roar Colbjörn-
sen. Helgi Valtýsson íslenzkaði.
Sagan segir frá 15 ára gamalli
stúlku, dótlir læknis á Heiðmörk í
Noregi, og íslenzka hestinum hennar,
„Faxa“, sem hún fékk í afmælisgjöf,
og fór svo ríðandi á til Oslóar.
Framh. á 3. síðu
C 3
3
Etfl
C
i .
"•3
i
O |
JX ^
o -sá
c -0)
c **
o -
“O 3
C Jd
.5 w
i/> s.
ui >
u: S
O 3
g*-a
c
(/)

o
oi J
o
-o «fl
— (A
” o
C «Q
*- "í
° o
.E o
jx o
v° r-
CQ E
. 3
iS s
C ._
JB
C S
S -i
W g
v_ CQ
«5 O
O O
.<u
Jr =
<u ö
"5
o
p ca
o
öi
3 -
“■c
03
M
C
.2 g
c 5
j*. 5
o *■-
-e
o ■£
Jsi t
1 “
o c
■O M-
C ”
O) c
:0 C
w r
‘2
v O J.
§
c
<< ma