Íslendingur - 31.05.1950, Blaðsíða 2

2
íslendingur
Miðvikudaginn 31. maí 1950
Útgefandi: Útgáfufélag íslendings.
Ritstjóri og ábyrgðarmaðui:
Jakob Ó. Pétursson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Árdís Svanbergsdótlir.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
PrentsmiSja Björns Jónssonar h.f.
Sparnaöarviöleitnií
Vér ræddum það lítillega í blaðinu
nýlega, að enn gætti ekki nægilegs
sparnaðarvilja hjá Alþingi, og á
meðan það vildi ekki ganga á und-
an í sparnaði myndi erfitt reynast að
glæða sparnaðarvilja borgaranna.
Ríkisstjórnin hefir þó nýlega sýnt
lofsvert framtak í sparnaðarátt. Þau
gleðitíðindi bárust sem sagt um land-
ið rétt f-yrir hvítasunnuna, að aflétt
yrði frá 1. júní skömmtun á vefnað-
arvöru og skófatnaði. Svo sjálfsögð
ráðstöfun mátti að vísu koma til
framkvæmda löngu fyrr, því að slík
skömmtun var til háborinnar skamm
ar, meðan ekki var ílutt inn nóg af
slíkri vöru. Það varðar tugthússök
að gefa út bankaávísanir á innstæðu,
sem ekki er til, en hið opinbera hefir
leyft sér hliðstæðan verknað með
því að gefa út ávísanir (skömmtun-
armiða) á vöru, sem ekki hefir verið
fáanleg, og hefir þetta haft í för með
sér óhemju kostnað, fyrst og fremst
fyrir ríkissjóð, en einnig fyrir þær
verzlanir, er haft hafa á hendi dreif-
ingu vörunnar. Miðatalning, birgða-
könnun og skýrslugerðir, sem enga
sjáanlega þýðingu hefir haft, hafa
bakað verzlununum mjög mikil ó-
þægindi og tímatöf.
Ollum mun vera fagnaðarefni að
losna við skömmtunina, ekki aðeins
verzlunum, heldur og öllum almenn-
ingi, sem hefir haft raun af hinum
fölsku ávísunum, er hrúguðust upp
hjá þeim, og jafnframt fundið til
hins aukna skattþunga, er kostnað-
urinn við skömmtunarkerfið lagði
þeim á herðar.
En hví þá ekki að afnema með
öllu skömmtun erlendra vara, þegar
ekkert er nú eftir orðið nema sykur-
inn? Hví ekki að lofa húsmæðrun-
um nú í dýrtíðinni og gjaldeyris-
skortinum að nýta rabarbarann og
berin og baka brauðin sín heima í
stað þess að kaupa þau dýru verði
í brauðgerðarhúsum?
Vissulega ríður þjóðinni á að nýta
sem bezt allt matarkyns, er hún sjálf
getur framleitt. Kostnaður við rab-
arbararæktun er mjög lítilfjörlegur,
og þar sem berjalöndin liggja í
grennd heimilanna er ekki annar
kostnaður við nýtingu berjanna en
vinnan, sem fer í að tína þau, og
koma liðléttingar þar að góðum not-
um. Þessa holla búsílags hafa hús-
mæður ekki getað notið vegna syk-
urskorts i nærri áratug. Sykur-
skömmtunin er mjög lítilfj örlegt
gjaldeyrisatriði og því lítt verjandi,
Dtgerðaríélag Akureyrinya h.f. ætlar
að auka hlutafé sitt úm eina miij. kr.
■O—O
Félagið undirbýr að koma hér upp
flskþurrkunarhúsi og hefur þegar
fengið fjárfestingarleyfi.
S. 1. fimmtudagskvöld hélt félagið
hluthafafund og lagði stjórn félags-
jns fyrir fundinn tillögu um að auka
hlutafé félagsins um eina miljón
króna með það fyrir augum, að
kaupa nýjan togara.
Helgi Pálsson form. félagsins
hafði framsögu um málið. Eftir að
hann hafði rakið gang málsins hjá
félagsstjórninni og sagt frá af-
greiðslu þess í bæjarstjórn, fórust
honum orð á þessa leið:
„Bæjarstjórn hefir ákveðið að
leggja fram 400 þúsund krónur til
kaupa á hlutafé, gegn jafn háu fram-
lagi annars staðar að. Málið er því
komið á það stig, að það veltur al-
gjörlega á bæjarbúum sjálfum, hvort
Árið 1947:
Laun skipverja á Kaldbak...........
Vinna í landi .....................
Greitt vélaverkstæðum, þ. e. viðhald
Verzlunarviðskipti ................
Árið 1948:
Laun skipverja á Kaldbak...........
Vinna í landi .....................
Greitt vélaverkstæðum, þ. e. viðhald
Greidd laun á netaverkstæðinu ....
Árið 1949:
Laun skipverja á Kaldbak og Svalbak
Vinna í landi .....................
Greitt vélaverkstæðum, þ. e. viðhald
Greidd laun á netaverkstæðinu....
Verzlunarviðskipti ................
einn af þessum nýju toguruni kem-
ur hingað til bæjarins.
Ég tel, að þetta skipti svo miklu
máli fyrir alla afkomu bæjarbúa og
bæjarfélagsins í heild, að okkur
hvert í sínu lagi og öllum, beri skylda
til að vinna að því öllum árurn, að
málinu verði hrundið í framkvæmd.
Ég veit, að þið hafið tekið eftir,
að togaraútgerðin héðan hefir haft
mjög mikil áhrif á allt atvinnulíf
bæjarins, en ég er þó ekki viss um,
að þið hafið gert ykkur grein fyrir,
að það sé eins stórkostlegt eins og
það í raun og veru er, og þess vegna
ætla ég að lofa ykkur að heyra þær
raunverulegu upphæðir, er greiddar
hafa verið í vinnulaun frá því fyrri
togarinn kom hingað í maí 1947:
kr. 1.176.791.90
— 84.076.52
— 24.218.35
kr. 1.936.629.39
— 183.435.28
— 66.694.05
— 136.864.54
kr. 2.280.513.34
— 210.633.46
— 64.778,08
— 226.603,21
kr. 1.285.086.77
— 203.011.82
kr. 2.323.623.26
kr. 2.782.528.09
— 509.149.82
Þið getið nú nærri, hvort þessar
milljónir hafa ekki aukið verulega
kaupmátt hinna fjölda mörgu, er
peningana hafa fengið, og hvort þær
hafa ekki komið víða við og haft
veruleg áhrif á margs konar fram-
kvæmdir. iðnað og verzlun, og þann-
ig átt þátt í margvíslegri atvinnu-
aukningu -og betri afkomu fjölda
með tilliti til þess. hversu mikil mat-
væli fara til spillis í landinu sjálfu
vegna skorts á vörunni.
Ríkisstjórnin ætti að h alda áfram
á sparnaðarbrautinni með því að
leggja að fullu niður skömmtun
erlendra heyzluvara og létta þarmig
af þegnunum bagga þeim, er
Skömmtunarskrifstofa ríkisins og
allt skömmtunarkerfið hefir bundið
þeim. Síðan ætti hún að taka kostn-
aðinn við utanríkisþjónustuna til at-
hugunar, eins og aðrar þjóðir eru
nú þegar farn^tr að gera, því að þar
er vissulega þörf á miklum sparnaði.
margra, sem ekki vinna beint við út-
gerðina.
Þá ber ekki að gleyma ])eim stóru
Upphæðum, sem greiddar eru beint
í bæjarsjóðinn í sambandi við þetta
atvinnufvrirtæki.
Alcureyrartogararnir hafa nú í
vor fyrstir allra íslenzkra togara far-
ið inn á nýjar brautir með útgerð
sína, með því að hefja veiði til mjöl-
vinnslu, en þó jafnhliða saltað það
bezta af aflanum. Er útlit fyrir, að
þetta geti gefið félaginu sæmilega
rekstrarafkomu og skipverjum
ágæta, og kemur þetta sér mjög vel
nú, þegar ísfiskmarkaðurinn er al-
gj örlega búinn að vera í bráð, eða
yfir vor- og sumartímann. Þá ber að
líta á það. að með þessu eru Krossa-
nesverksmiðjunni skapaðir mjög
verulegir möguleikar til betri af-
komu og atvinnuaukning bæði við
saltfiskinn og mjölvinnsluna geysi-
lega mikil.
Þessir nýju togarar, sem samið
hefir verið um kaup á til landsins,
eru þegar á allt er litið, lítið eða ekk-
ert dýrari en þeir fyrri, að öðru en
því sem nemur breytingu á genginu.
í hina fyrri togara þurfti að kaupa
aukalega: bræðslutæki. kælivélar
fyrir lestar skipanna, radartæki o. m.
fl. Allt þetta er nú innifalið í kaup-
verðinu. Þá eru hin nýju skip all-
mikið stærri, með kraflmeiri vélar,
og er í þeim fiskimjölsverksmiðja,
er unnið getur 24 tonn af hráefni á
sólarhring. Þarmeð nýtist allt, er inn
fyrir borðstokkinn kernur. Verk-
smiðju þessari er komið fyrir fyrir
framan aðalvélar skipsins, og á ekki
að þurfa meira lið við vélgæzlu en
nú er, heldur aðeins til viðbólar tvo
menn við mjölið. Verksmiðja þessi
ætti í hverju meðalári að geta skilað
verðmæti, að minnsta kosti fyrir
eina milljón króna og það þó mjöl-
verð lækki talsvert frá því sem nú
er. Þess utan gefur verksmiðjan
möguleika til að hafa farm þann, sem
í lestarnar fer, betri og verðmætari.
Ég er þess fullviss, að það eru meiri
möguleikar til reks'.urs hinum nýju
togurum en þeim, er við höfum.
Þegar ákveðið hafði verið, að tog-
arar yrðu keyptir hingað og reknir
héðan, leyndi það sér ekki, að ýms-
ir, og þar á meðal reyndir útgerðar-
menn og skipstjórar töldu, að Akur-
eyri væri þannig í sveit komin, að
togaraútgerð yrði aldrei rekin héð-
an, með Akureyri fyrir aðalaf-
greiðsluhöfn, heldur hlyti hún að
mjög miklu leyti að hafa aðalaðset-
ur sitt fjarri heimahöfn, og mun fáa
hina aflasælli og reyndari skips' jóra
hafa fýst að taka skip, sem átti að
reka alveg eða að langmestu héðan.
Réðist þá til félagsins á íyrsta tog-
ara þess, „Kaldbak“, ungur maður
með litla reynslu sem skipstjóri, en
hafði alllengi verið stýrinraður við
ágætan orðstír. Þessi ungi maður
dró sig út úr, ef svo mælti segja, og
sigldi skipi sínu jafnan í heimahöfn
að aflokinni veiðiför, og það með
meiri afla en flestir aðrir.
Hann tók upp forustuna og það
með yfirburðunr, svo að hann hefir
jafnan verið í röð aflahæstu skip-
stjóra og aflahæstur á þessum árum.
Sæmundur Auðunsson hefir sýnt
og sannað, að það eru sízt verri
möguleikar til togaraútgerðar héðan
en við Faxaflóa eða annars staðar.
Hann hafði með sér hingað bróður
sinn, Þorstein, sem fyrsta stýrimann
á Kaldbak. Er hann nú skips'.jóri á
Svalbak með hinni mestu prýði,
bæði hvað aflabrögð og aðra stjórn
snertir.
Það væri vansalaust fyrir Akur-
eyringa, nú þegar enn stærri og full-
komnari togarar koma til landsins,
ef félag okkar gæti ekki eignast eitt
af þessum skipum og fengið það í
hendur manninum, sem sýnt hefir
yfirburði í íslenzka togaraflotanum.
Manninum, sem allir dást að fyrir
aflasæld og alla framkomu. Mannin-
Fiölutönleika
hélt ungfrú Ruth Hermanns á vegum
TónKstarfélags Akureyrar 20. þ. m.,
með aðstoð dr. Victor v. Urbantschi-
tsch.
Hljómleikar þessir voru í fáum
orðum sagt einhverjir þeir ánægju-
legustu, sem bæjarbúum hefir gefizt
kostur á að hlýða á.
Ungfrú Hermanns hefir auðheyri-
lega mikla hæfileika til að bera sem
fiðluleikari og er orðin óvenjulega
vel þjálfaður íónlistartúlkandi. Stíll
hennar er hreinn og fágaður en þó
þróttmikill, yfirlætislaus og göfug-
ur. Tónhæfni í bezta lagi og boga-
meðferð ágæt.
Það er ætíð vandi að dæma um
nreðferð einstakra verkefna á hljóm-
leikum og ætla ég mér ekki þá dul
að dæma um, hvort betur hefir ver-
ið af hendi leyst Gavotta Bach-Kreis-
lers eða Spanskur dans Falla-Kreis-
lers, en þó vil ég segja, að þó að
Ciacconna Vitalis væri leikin með
mikilli prýði og tilþrifum, þá þólti
mér Sónata op. 96 G-dúr Beethovens
bera af, og það hygg ég, að ungfrúin
hafi þar náð mestri tónfegurð úr
fiðlu sinni, á þessum hljómleikum,
enda var. mýkt og fylling svo mikil
þar á köflum, að nálgaðisl Bush og
aðra slíka. S.ónata þessi ei* líka svo
afburða fögur, að annað hefði ekki
hæft.
Annars var efnisval mikið og
margþætt, smekkvíslegt og ekki
skorið við neglur sér, því hljómleik-
arnir slóðu nær 2 tíma. Ef nokkuð
hefði þar mátt missast, væri það
Adagio og Fuga úr Partita G-moll
Bachs, sem er að vísu snilldarverk
og var ágætlega flutt, en hreinskilnis-
lega sagt, ég hefði heldur kosið að
heyra Beethovens sónötuna tvisvar,
ef ég hefði mátt velja.
Ég vil ekki segja, að túlkun ung-
frúarinnar hafi verið gallalaus, en
kostirnir voru svo yfirgnæfandi, að
gallarnir voru gleymdir að hljóm-
leikunum loknum og aðeins eftir un-
aðurinn og fegurðin, enda hlaut
ungfrúin verðugt Iof og meiri sýni-
lega og heyranlega viðurkenningu
áheyrenda sinna í blómum og klappi,
en dæmi munu vera til áður hér í
bæ.
Undirleikur dr. Urbantschitsch
var með ágætum, eins og við var að
búast, enda mun hann tvímælalaust
vera í röð beztu undirleikara, ekki
aðeins hér á landi heldur þó víðar
væri leitað, og átti hann sinn þátt í
að gera hljómleika þessa jafn unaðs-
lega og þeir voru.
Framkoma þessara listamanna öll,
var blált áfram og yfirlætislaus, svo
sem sæmir listainönnum af guðs náð.
Idafi þau bæði beztu þakkir fyrir
liljómleikana.
Aheyrandi.
um, sem er elskaður og virtur af allri
sinni skipshöfn.
Ég treysti því, að hvert einstakt
ykkar og þið öll bregðist nú vel við
og skrifið ykkur fyrir hlutabréfum
eftir því sem geta og vilji hvers og
eins er.
Framhald á 3. síðu.