Faxi - 01.06.1942, Side 6

F A X I
6
Yaltýr Guðjónsson:
Hvað er í
Ibúar Reykjanesskagans hai'a
undanfarna daga veriö minnt-
ii á í blöðunum, að þeirra
hrjóstruga umhverfi hefur feng-
ið þýðingu meiri en litla í aug-
um hins erlenda setuliðs. Blöð-
in hafa birt uppdrátt af skag-
anum, þar sem sýnt er, hvar
setuliðið hefur haslað sér völl,
og hvar hinir innfæddu rnega
vera »óhultir«. Uppdrátturinn
sýnir markalínur dregnar um
mest allt þetta svæði, aðeins eru
þorpin eftirskilin, örlitlir reit-
ir ríti við sjóinn.
Sú var tíðin, og eigi fyrir all-
löngu, að menn hér syðra' héldu,
að hér myndi aldrei gerast neitt,
byrjunin benti í þá átt. Nú sjá
menn svart á hvítu, að líklega
hvergi á landinu hefur meir
verið »þrengt að« hyggðinni en
hér. Hina ófrjóu heiði, sem ver-
ið hefur ó>snortin frá upphafi
byggðar, af öðrum en sauð-
kindum — og meinlausuin smöl-
um, er nú verið að virkja. Og
berjatorfurnar hérna í nágrenn-
inu, og hérna inn með veginuin,
virðast hafa öðlazt sitt annar-
lega hlutverk um leið, svo að
þar verður ekki hröfnum fært.
að tína sér ber í sumar, hvað
þá íslenzkum hörnum.
Að vísu þýðir ekki um þetta
að fjölyrða í því samhandi, að
hér verði nokkru um þokað af
því, sem þegar er ákveðið. Um
það þýðir ekki að sakast, úr því
hinn erlendi her telur þetta
nauðsyn. En í öðru sambandi
er gott, að á þetta sé hent, svo
að sérhver geri sér ljóst út í
.æsar.
Það eru önnur hernaðarsvæði,
sem áríðandi er, að ekki verði
mörkuð of vítt af setuliðinu.
Línurnar um þau mega ekki
liggja svo utarlega, að utan
þeirra verði örtröð ein þeim til
handa er hér eiga sinn óðals-
rétt, og hér hafa kosið að fram-
fleyta sér og sínum. Kynni og
að vera, að við hefðum í þessu
efni meiri möguleika til íhlut-
vændum?
unar, og gætum ráðið nokkuð
sjálf hve þröngt hásinn er
markaður.
Uppdrátturinn áf hinu bann-
lýsta svæði sýnir markalínu,
sem liggur hér örskammt ofan
við plássið, og nær aö norðan
íram á hrún Bergsins dálítinn
spöl fyrir norðan Grófina, og
að sunnan í þjóðveginn í nánd
við Vatnsnes. Er Ijóst af upp-
drættinum, að öllu nær pláss-
inu var varla hægt að komast
með hið hannaða svæði, ef það
á annað borð átti að vera frjálst
íbúunum til umferðar og at-
hafna.
Ef athafnalífi þorpsbúa yrði
afmarkað hlutfallslega jafn-
lítið rúm, útveginum, iðnað-
inum og iiðrurn verklegum
framkvæmdum, sem ættu að
geta átt hér glæsilega framtíð,
af hálfu heiðarbúanna, þá
sýnist vissulega þröngt fyrir
dyrum hér, og miklu alvarlegri
hætta á ferðum en þótt heiðin
og herjatorfurnar séu hernum-
in. Pað er ekki ólíklegt að hinn
crlendi aðili telji sér sem stend-
ur hag í því, að fá þetta hern-
aðarsvæði sem víðast, að hann
sæki um allt það vinnuafl, sem
hér er með nokkru móti falt,
og tefli fram sínurn fjárhags-
legu yfirburðum til þess að
koma því í kring.
Um það þarf ekki að fjólyróa,
hvílíkur voði er á ferðum, ef at-
vinnuvegir þorpshúa sjálfra
dragast stórlega saman, eða
leggjast niður. En við því má
húast, cf menn gera sér ekki
grein fyrir hættunni í tírha.
En mundi það þá duga?
Ef nóg atvinna er fyrir hendi
hjá fslenzkum atvinnurekend-
um á staðnum, ættu þeir að sitja
fyrir um það íslenzkt vinnuafl,
sem er á boðstólum, að minnsta
kosti að öðru jöfnu, þar sem það
hlýtur að vera augljóst, að sú
vinna gefur margfaldan arð í
framtíð, sem stuðlar að þróun
og velgengni atvinnuvega og
atvinnútækja Islendinga sjálfra
nú, en setuliðsyinnan ekkert
nema hið háá kaup í dag.
Meðan hætta er á að þetta
'>hernaðarsvæði« verði fært
jafn-nærri þorpsbúum og hitt,
ættu menn að hafa þetta hug-
fast. Það kynni að geta reist
rönd við því, að hér verði eng-
ar hafnarbætur gerðar í fram-
tíð vegna þess að ekki fæst
vinnuafl til að hyggja höfn, og
hér verði engin skolpræsi og
engin vatnsleiðsla af sömu á-
stæðu. En hins þarf þá líka að
gæta að menn séu ekki ginnt-
ir með auglýsingum á áberandi
stöðum til óarðbærrar hernaö-
arvinnu frá nauðsynlegum
framkvæmdum í þágu þeirra
sjálfra.
★
Á það hefur verið bent bæði
í ræðu og riti að undanförnu,
hve nauðsynlegt sé fyrir Is-
lendinga að hafa sem minnst
afskipti af hinum erlenda her,
að leita ekki eftir óþarfa kynn-
um við hermennina, að sýna
þeim fulla kurteisi, en forðast
smjaður og ofkynni við þá. Allt
til þessa hafa Suðurnesjamenn
ekki þurft að óttast mistök í
þessa átt, af þeirri ástæðu, að
möguleiki hefur ekki verið fyr-
ir hendi, herinn er tiltölulega
nýkominn á þessar slóðir a. m.
k. sem nokkru nemur. En nú
I er áreiðanlega að reyna á það
hér, hversu yfirgripsmikið
»hernaðarsvæði« hinn erlendi
aðili kýs að afmarka á þessu
sviði. Áreiðanlega er það höfuð-
nauðsyn, að hafa það ekki nema
f hófi stórt, og er það á valdi
okkar allra að takmarka það.
Reynslan, hefur sýnt, að börn
og óþroskaðir unglingar leita
nokkuð eftir kynnum við hina
erlendu menn, einmitt þeir að-
ilar, sem sízt skyldi. Reynslan
hefur Iíka sýnt, að erfitt er að
stemma stigu við þessu að öllu
leyti, þó að það að vísu kunni
að vera mögulegt með nógu
haldgóðum ráðstöfunum. En
það er hægt að draga mjög úr
hættunni, það er hægt að
þrengja mjög línurnar um þetta