Faxi - 01.12.1960, Blaðsíða 39

F A X I
183
Hvalsneskirkja
Hér birtist ræða, er Þorlákur Bene-
diktsson í Akurhúsum flutti við vígslu
Hvalsneskirkju árið 1945, eftir að fram
höfðu farið gagngerar endurbætur á
kirkjunni. Var Þorlákur lengi vellátinn
organisti þessarar kirkju, þó hann ætti
heima í Garðinum, og á hann þaðan
margar og góðar endurminningar, sem
hann rekur í fyrrgetinni vígsluræðu.
Er hér brugðið upp þjóðlifssögulegri
mynd, sem mér finnst synd að fari í
glatkistuna, og því hef ég fengið leyfi
höfundarins til að birta ræðuna.
Ritstj.
Ég leyfi mér að þakka sóknarnefnd
Hvalsnessóknar fyrir þá vinsemd og virð-
ingu, er mér hefur verið sýnd með því að
bjóða mér að vera viðstaddur vígsluathöfn
þá, er fram hefur farið hér í kirkjunni í
dag.
Ég á svo rnargar kærar endurminning-
ar, sem eru bundnar við Hvalsneskirkju
og heimilið hér á Hvalsnesi, að mér er
sérstök ánægja að vera hér í dag, þar sem
ég var ráðinn til að aðstoða við guðsþjón-
ustur, með því að spila á orgelið hér í
kirkjunni urn rúmlega tveggja ára skeið.
Þó að alllangur tírni sé nú liðinn síðan,
nærfellt 30 ár, eru mér enn í fersku minni
margar ánægjustundir, er ég átti hér. —
Kirkjan var vel sótt, og nógir kraftar til
að leggja liðsinni, hvað sönginn áhrærði,
og yfirleitt fannst mér ríkja hér mikill
áhugi hjá safnaðarfólkinu fyrir því, að
guðsþjónusturnar gætu orðið sem hátíð-
legastar og ánægjulegastar. Ég mætti hér
alltaf hjá safnaðarfólkinu alveg sérstakri
góðvild og vinsemd; ég var flestum hér
alveg ókunnugur, þegar ég fór fyrst að
koma hingað, en varð því brátt kunnugur,
og hefur sá kunningsskapur haldizt til
þessa dags við þá, sem enn eru hér, en
allmargir eru horfnir úr hópnum, og blessa
ég minningu þeirra.
Get ég ekki látið hjá líða, að minnast
hinna mætu hjóna, er hér bjuggu þá á
Hvalsnesi, Páls Magnússonar og Guðlaug-
ar konu hans; hjá þeim var ég tíðastur
gesturinn. Mér fannst alltaf eins og ég
kæmi heim til foreldra, þegar ég kom til
þeirra; gestrisnin, alúðin og umhyggju-
semin var svo mikil, að manni varð eitt-
hvað svo notalega hlýtt um hjartarætur við
að vera þar hjá þeim.
Ég vil líka minnast annarra hjóna, er
hér bjuggu þá í hverfinu, Hákonar Tómas-
sonar í Nýlendu og konu hans. Hákon
sálugi starfaði í fjölda ára hér við kirkjuna
sem meðhjálpari og hringjari. Ollum, sem
þekktu hann bezt, þótti vænt um hann og
þau hjónin. Ut af atviki, er ég var sjónar-
vottur að, við jarðarför Hákonar sáluga,
hafði ég sérstaka ástæðu til að láta mér
detta í hug þetta spakmæli, er ég lærði,
þegar ég var drengur: „Þegar þú komst
í þennan heim, þá grézt þú, en þeir, sem
hjá stóðu, glöddust; reyndu að fara svo
burt úr heiminum, að þú gleðjist, en aðrir
umhverfis þig gráti.“
Fyrst ég fór að minnast á liðna daga og
kirkjuna hér á Hvalsnesi, gat ég ekki látið
hjá líða, að minnast þessara vina okkar.
Og fleiri mætti nefna, þó að ég láti hér
staðar numið. Þetta var allt kirkjunnar
fólk, sem unni af alhuga kirkju sinni og
hafði mikinn áhuga fyrir vexti hennar og
viðgangi í hvívetna. Þessa vini mína, sem
ég hef nefnt, og svo aðra fleiri, sem ég
eignaðist hér, og líka eru farnir héðan, bið
ég Guð að blessa.
Við gleðjumst í dag yfir því, hve búið
er að endurbæta og prýða Hvalsneskirkju,
og það er trú mín, að þessir ósýnilegu vin-
ir gleðjist af hjarta með okkur; þeir, sem
höfðu svo mikinn áhuga fyrir, að allt mætti
verða henni til vegs og sóma, og vildu svo
margt á sig leggja fyrir kirkjuna sína, sem
þeim þótti svo vænt um.
Hvalsneskirkja hefur verið lánsöm með
að eiga áhugasama og duglega menn sér
til stuðnings; dettur mér í hug 1 sambandi
við það, að um tíma vantaði organista hér
í sóknina; tók sig þá til núverandi organ-
isti hér, Magnús Pálsson, að bæta úr því.
Það var eitt ár frá því ég sagði honum,
hvað nóturnar á orgelinu hétu, þangað til
hann tók að fullu við organistastörfum
hér í kirkjunni. Hygg ég, að það muni
vera sjaldgæft, að maður, sem daglega er
upptekinn við fjarskyld störf og hefur
þetta nám aðeins í frístundum sínum og
tómstundum, við litla og ófullkomna til-
sögn, taki jafn örum framförum. Og þeir,
sem heyrðu til Magnúsar strax í byrjun
hér, þegar hann fór að spila í kirkjunni,
fengu það strax á meðvitundina, að þarna
var maður, sem leysti starf sitt af hendi
með þcim öruggleik og festu, að ekki var
hin allra minnsta hætta á ferðum með að
hann færi út af laginu, sem kallað er, eða
að nokkurt hik kæmi á sönginn organist-
ans vegna.
Það rifjast upp fyrir mér í dag margar
gamlar endurminningar í sambandi við
Hvalsneskirkju.
Þegar ég var barn að aldri, var það mjög
algengt, að sjómenn hér við sunnanverðan
Faxafláa reru á opnum árabátum hingað
suðureftir í Miðnesdjúpið, sem kallað var.
Var það löng og oft erfið leið, að fara það
á opnum árabátum úr Garðinum, Leir-
unni, Keflavík og Njarðvíkum. Þessar
sjóferðir voru aðallega stundaðar um há-
veturinn, frá kyndilmessu, 2. febr., fram
í miðjan marzmánuð. Þegar dimmviðri er
og landsýn slæm eða engin, er oft varasöm
og hættuleg leið hér með ströndinni. Man
ég eftir, að ég heyrði oft sjómennina vera
að tala saman um sjóferðir sínar hér í
djúpinu. Þegar þeir lentu í dimmviðri,
sem oftar mun hafa verið bylur heldur en
þoka, á þeim árstíma, og voru að reyna
að leita að landinu, var það oftast Hvals-
neskirkja, sem þeir komu fyrst auga á; og
ég man eftir, að í orðunum þeim, „þá sá-
urn við Hvalsneskirkju“, fólst svo mikill
feginleikur og gleði, eins og þá væru þeir
eiginlega kornnir í höfn, eða að minnsta
kosti, að fá að sjá hana, var lykillinn að
því, að þeir kæmust heilir að landi.
Þannig hefur Hvalsneskirkja verið leið-
arvísir og vakið gleði og öruggleika í hin-
urn hættulegu störfum sjómannanna, eins
og hún hefur verið leiðarvísir og vakið
gleði og öruggleika á andlegu sviði þeirra,
er hér hafa átt heima og hana hafa sótt.
Vil ég að endingu óska Hvalsneskirkju
allra heilla og blessunar Guðs. Mætti hún
standa hér um ókomin ár og aldir sem
óbrotgjarn minnisvarði og leiðarvísir fyrir
aldna og óborna. Að þeir, sem hana sækja,
mættu sækja til hennar gleði og uppörvun,
huggun og styrk á raunastundum, og að
hún mætti þannig vera leiðarvísir í dag-
legu lífi manna til að þræða lífsveginn,
sem oft er svo fullur af hættuni fyrir and-
legan þroska; leiðarvísir til að þræða hinn
rétta veg, er liggur til „himinsins heim“.
Þ. B.