Faxi - 01.02.1964, Blaðsíða 14

Gísli Guðmundsson:
Þættir úr sögu Hvalsnesskirkju
Niðurlag.
Hljóðfæri hefur komið í kirkjuna nokk-
uð fljótlega og er sagt að Ketill hafi einnig
lagt það til, en í vísitasíu 1906 segir að
„nýtt harmoníum er komið í kirkjuna,
sem kostað hefur 200 krónur og greitt
með frjálsum framlögum sóknarmanna,
ákveðið að selja það gamla og verja and-
virði þess til greiðslu á litlum eftirstöðv-
um af verði þess nýja“.
Arið 1919 urðu eigendaskipti að Hvals-
nesi, þá keypti ábóandinn, Páll Magnús-
son, jörðina og fylgdi í þeim kaupum /i
hluti kirkjunnar, og tveim til þrem árum
síðar keyptu ábúendur annarra býla úr
Hvalsnesstorfu sínar ábýlisj arðir og fylgdu
tilsvarandi hlutar í kirkjuhúsinu. Þannig
var kirkjan áfram bændaeign, en rekin
af söfnuðinum. 1 vísitasíu frá 1923 er þess
getið að nýtt þak hafi verið sett á turn-
inn og hann málaður utan og settar ytri
hurðir á útidyr.
Arið 1942 kom fram, frá þáverandi
sóknarnefnd, ósk um að kirkjan yrði eign
safnaðarins, og á fundi, er kirkjueigendur
héldu með sér hinn 8. nóv. það ár, var
samþykkt að verða við þeirri ósk. A safn-
aðarfundi 23. nóv. s. á. var svo samþykkt
að söfnuðurinn yfirtæki kirkjuna, skömmu
síðar fór fram úttekt á kirkjunni og mun-
um hennar. Sjóðseign hennar nam þá kr.
2.403,20 og að auki 1.000,00 kr. sem henni
höfðu verið gefnar fyrr á árinu og ætlaðar
voru til raflýsingar. Nú var enn svo komið
að múr innaná veggjum kirkjunnar var
mjög farinn að bila, og því farið að undir-
búa viðgerð, sú lagfæring fór fram 1945
og framkvæmd þannig, að allur múr var
brotinn innan úr henni og veggir allir
fóðraðir með vikurplötum og svo múr-
sléttað, að því loknu var kirkjan öll máluð.
Verk þetta unnu bræðurnir Torfi og Jón
Guðbrandssynir og Guðni Magnússon
málarameistari, allir úr Keflavík. Þá fór
enn fram stórviðgerð á kirkjunni 1959 og
var þá sett nýtt járn á þak 'hennar, turn
endurbættur, meðal annars sett á hann
nýtt þak og það klætt með eirþynnum og
einnig sökkull turnsins, einnig hefur verið
lögð fullkomin hitalögn í kirkjuna, að
þessari viðgerð lokinni var húsið allt
málað innan. Viðgerð þessa önnuðust Haf-
liði Jónsson og Jón Sigurðsson, báðir úr
Reykjavík, málningu annaðist Áki Gráns,
málarameistari, Ytri-Njarðvík og hita-
lögnin er sett upp af Sigurði R. Guð-
mundssyni, Keflavík.
Frá því að söfnuðurinn eignaðist kirkj-
una 1942, hefur verið henni til endurbóta
og viðhalds varið um kr. 430.000,00, og má
því með sanni segja að söfnuðurinn hafi
ekkert við kirkju sína sparað til að hún
mætti halda sinni upphaflegu reisn og
prýði.
Ein stærsta orsök og ef til vill hin eina
orsök til hinna miklu skemmda á múr-
húðun kirkjunnar að innan var vöntun
á upphitun. Það var fyrst árið 1912, sem
farið var að tala um að setja í hana ofn
til upþhitunar, og leið svo til 1926 að í
hana var settur kolaofn, svo, eftir viðgerð-
ina 1945 var settur olíukyntur ofn, gefinn
af kvenfélaginu „Björkin" og að lokum
var lögð í hana miðstöð, sem hituð er
með næturrafmagni, og er það vís von
að nú sé lokið hinum tíðu og stórtæku
skemmdum á múrhúð hennar og máln-
ingu. Raflýst var kirkjan 1955 og gaf
Aðalsteinn Gíslason rafvirkjameistari í
Sandgerði allt efni til lagnarinnar.
Góðar gjafir hafa kirkjunni borizt frá
fyrstu tíð og skal hér minnst þess helzta,
sem vísitasíur geta um.
1890 hefur hún eignast númeratöflu
gefna af Erlendi Oddssyni og fjórar sálma-
bækur bundnar í skinn með nafni gef-
anda, en hann var Sveinbjörn Þórðarson
bóndi í Sandgerði, 1894 segir að „Síðast-
liðnum vetri gaf herra óðalsbóndi Hákon
Eyjólfsson á Stafnesi kirkjunni prýðilegan
hjálm með 12 kertapípum, og vottast hon-
um þakklæti fyrir heiðarlega gjöf“. 1923
hefur hún eignast ljósahjálm, sem gefinn
var af systrunum Vigdísi og Sigríði Sig-
urðardætrum frá Hvalsnesi, til minningar
um bróður þeirra, sem fórst með vélbát
frá Sandgerði hinn 11. febr. 1922, og 1925
hefur hún eignast annan hjálm af sömu
gerð, gefinn af hjónunum í Nesjum. 1931
'hefur kvenfélagið „Björkin“ gefið kirkj-
unni nýjan messuskrúða og altarisklæði.
Koparmynd sú, er prýðir kórvegg
kirkjunnar að norðan og er af Hallgrími
Péturssyni, er gjöf frá hjónunum Eydísi
og Vilhjálmi Hákonarsyni á Hafurbjarn-
arstöðum, minningargjöf um foreldra
þeirra, og hljóðfæri það, sem nú er í
kirkjunni er að stórum hluta gjöf frá
Helga Guðmundssyni frá Nesjum.
Þegar rafmagn kom í kirkjuna 1955,
var allur ljósbúnaður í kór hennar gef-
inn af börnum og barnabörnum Þuríðar
Einarsdóttur og Jóns Oddssonar frá
Bæjaskerjum. Þetta, sem hér hefur verið
nefnt, er aðeins hluti af mörgum góðum
gjöfum, sem borizt hafa á liðnum 75
árum, flestir þessara muna eru enn til,
en nokkrir hafa þó orðið eyðingaröflum
að bráð, því miður.
Eins og áður er áminnst er ekki víst
hvenær hljóðfæri kom fyrst í kirkjuna,
en 1906 er komið annað nýtt, 1928 er aftur
skipt um hljóðfæri, 1947 er enn fengið
nýtt harmoníum og að lokum 1952 kom
það hljóðfæri, sem nú er notað.
Organistar við Hvalsneskirkju hafa
verið í þessari röð, en því miður er mér
30 — F A X I