Faxi - 01.10.1964, Blaðsíða 11

um. Höfðust þau hjón við í koti einu í
Ytri-Njarðvík, en löngum varð Hallgrím-
ur að stunda vinnu utan heimilis. Um
skeið var hann púlsmaður hjá dönskum
kaupmanni í Keflavík, en hafði þó eink-
um athvarf á Hvalsnesi, í skjóli bóndans
þar. Þaðan stundaði hann sjó, enda kallaði
Torfi Erlendsson, sýslumaður á Stafnesi,
hann „líðilegan slordóna." Fyrir þau um-
mæli og ýmsar fleiri kaldar kveðjur frá
valdsmanninum á Stafnesi kvittaði Hall-
grímur með þessari óþvegnu skammarvísu:
Aður cn dauður drepst úr hor,
drengur á rauðum kjóli,
feginn verður að sleikja slor,
slepjaður húsgangs drjóli.
Mun ýmsum hafa dottið í hug vísan, og
þótt áhrínsorð, þegar Torfi var síðar dæmd-
ur frá embætti, æru og eignum.
Erfið hafa verið mörg spor Hallgríms á
þessum árum. Um það vitnar sú tiltekt
góðkunningja hans og hclztu hjálparhellu,
Gríms Bergssonar í Njarðvík, er hann
beitti sér fyrir samskotum, svo að þau
Hallgrímur og Guðríður gætu greitt sekt-
argjald fyrir „frillulífisbrot" sitt. Bað Grím-
ur „góða menn á Suðurnesjum að gefa
honum einn, tvo eða þrjá fiska eftir því
sem Guð blési sérhverjum í brjóst.“
Eftir að biskupar höfðu „straffað" Hall-
grím í sjö ár fyrir fyrstu barneignina með
Guðríði, og sennilega einnig þá þverúð
hans, að vilja síðan ólmur stofna til hjú-
skapar með þessari barnsmóður sinni, sem
ahnenningur taldi heiðna, enda komna úr
kvennabúri Hundtyrkjans, veitti Brynj-
ólfur Sveinssón honum loks prestsembættið
á Hvalsnesi og vígði hann þangað.
Hér var Hallgrímur prestur í sjö ár.
Engar sýnilegar menjar munu nú vera
len gur um dvöl hans á þessum stað. En
þarna i kirkjugarðinum liggja börnin hans
grafin, er hann missti flest kornung. Eitt
þeirra var þó komið ögn á 'legg, telpa, er
Steinunn hét. Litli steinninn, sem hann
reisti yfir moldum hennar, er nú ekki sjá-
anlegur lengur. En minning litlu telpunn-
ar geymist í tveimur innilegum og óm-
þýðum erfiljóðum. Eru upphafsstafir hvers
erindis í öðru ljóðinu valdir þannig, að úr
verða þessi látlausu orð:
Steinunn mín litla hvílist hér.
Framhald.
Ritdómur um bók
Á undanförnum árum hefur lítið verið um
að ungir menn stingi niður penna og lýstu
skoðunum sínum á mönnum og málefnum.
Þá sjaldan það kemur fyrir, er það mengað
pólitískri einstefnu og ánægju með aldarfarið.
Nú hefur Hilmar Jónsson, bókavörður hér í
Keflavík, sent frá sér bókina Rismál, bók, sem
skiptist í tvo höfðukafla, Stjórnmál og Bók-
menntir.
I bók þessari kveður við annan tón en
venjulegt er — þar ríkir stormur og hressandi
ádeila. Hefur Hilmar á undanförnum árum
gert mikið að því að skrifa í dagblöð og
tímarit. Hafa greinar hans jafnan vakið at-
hygli og umtal manna, þótt ekki hafi þeir
sömu menn ávallt verið honum sammála.
Hilmar er mikill andkommúnisti. Eyðir
hann miklu af rúmi bókarinnar í að sannfæra
lesendur um fánýti kommúnismans. — Til að
gefa hugmynd um rithátt og hispursleysi höf-
undar, þykir mér rétt að grípa niður í kafla
og kafla bókarinnar. Er Hilmar ræðir um bar-
áttuaðferðir kommúnista, tekur hann bók
Jóns Rafnssonar fyrir. Telur hana falsrit og
óhæfa sem sögulega heimild. Kemst hann m.
a. þannig að orði: „Bók Jóns Rafnssonar er
sígilt dæmi um, hvernig kommúnistar heyja
baráttu með lygi og ódrengskap. Þeir, sem
mest hafa unnið fyrir fátæklingana eru kall-
aðir „afturhaldsmenn". Jón Baldvinsson er
nefndur „refspakur“ i þessu falsriti. Alþýðu-
tryggingar og aðrar umbætur eru einskis
metnar. Þeir, sem reyna að eyðileggja þjóð-
félagið með sífelldum verkföllum, eru nefnd-
ir þroskaðir verkalýðssinnar.
Margyfirlýstir glæpamenn auka íslenzka
„verkalýðsforingja" af vizku sinni.“ Þegar
Hilmar talar um glæpamenn á hann við Stalín,
Moskvukommúnista og fylgifiska þeirra. Þá
skrifar hann um hvernig verkalýðshreyfingin
var grátt leikin af afturhaldsöflunum, sem
notuðu kommúnista sem aktygi fyrir vagn
sinn. Er sú grein skarplega rituð og þess verð
að tilfæra hér kafla úr henni.
„Sjálfstæðisflokkurinn, sem þá var í stjórn-
arandstöðu, vildi allt til vinna, að sigurför
Alþýðuflokksins undir forustu Jóns Baldvins-
sonar yrði heft. I þeim tilgangi tóku Sjálf-
stæðismenn höndum saman við upplausnar-
lýð kommúnista í verkalýðshreyfingunni.
Hefur stjórnmálaflokkur, sem kennir sig við
lýðræði, sjaldan unnið meira níðingsverk.
Þessi myrkraöfl, kommúnistar og Sjálfstæð-
ismenn, lögðu svo á það áherzlu, að sverta
þann flokk og þá menn, sem mest og bezt
höfðu unnið fyrir alþýðu þessa lands.
Þessi atriði um líf og starf Jóns Baldvins-
sonar eru rifjuð hér upp af því tilefni, að mér
virðist eiga að leika sama leikinn við læri-
sveina hans. Emil Jónsson og aðrir forustu-
menn Alþýðuflokksins eru nú dag eftir dag
stimplaðrir svikarar í málgögnum kommún-
ista. Sú eina breyting, sem orðið hefur í
sambandi við þessa hatursferð gegn Alþýðu-
flokknum er sú, að áður var hún styrkt af
Sjálfstæðisflokknum, en nú nýtur hún öflugs
stuðnings Framsóknarmanna."
Og enn heldur hann áfram, átelur harðlega
þá óþjóðlegu Islendinga, sem hafa gert verka-
lýðshreyfinguna að fórnardýri valdagræðg-
innar. Skemmtilegur er kaflinn, sem hann
nefnir Skáldsagnahöfundarnir. „Sama tóm-
hyggjan ríkir í hugum málara og tónlistar-
manna. Eins og skáldin gera afnám punkts og
kommu að aðalatriðum, eins gera málararnir
myndflötinn að höfuðviðfangsefni sínu. Gáf-
aður listgagnrýnandi og heimspekingur, Spán-
verjinn José Ortega y Gasset, telur það ein-
kenni á nútíma listamönnum, hversu áhuga-
lausir þeir eru fyrir þjáningum meðbræðra
sinna. Þeir líti á listsköpunina sem daglauna-
vinnu og einangri sig fullkomlega frá hinu
stríðandi lífi. Af því að þeir beri ekki um-
hyggju fyrir mannkyninu, eru verk þeirra
gersneydd öllum kærleika, tilfinningar þeirra
sljóar, tiigangur þeirra einungis fólgin í því
að skapa eitthvað nýtt verk, talandi tákn
upplausnar og mannvonzku."
Kemur Hilmar víða við. Ljóst er, að hann
er einlægur aðdáandi samvinnuhugsjónarinn-
ar og telur hana hafa haft miklu hlutverki að
gegna í baráttu alþýðunnar gegn fátæktinni.
Á bls. 46—47 birtir hann greinina Kaup-
félögin og almenningur. Þar fjallar hann um
atburð, sem lengi verður í minnum hafður af
samvinnumönnum í Keflavík. Og er ljóst, að
Hilmar er þeim mönnum gramur, sem fórna
vilja samvinnuhugsjóninni á altari valda-
græðginnar.
Það, sem hér er á undan sagt, ætti að varpa
örlitlu ljósi á efni bókarinnar. Hún er vottur
þess, að enn eru til menn, sem af djörfung
og festu eru þess albúnir að berjast fyrir
skoðunum sínum og jafnframt fordæma það,
sem miður fer, án þess að vera múlbundnir
af tillitssemi við skoðanir eða hagsmuni ann-
arra.
Karl Stcinar Guðnason.
FAXI — 135