Faxi - 01.12.1964, Blaðsíða 41

Synd eða sjúkdómur?
Hugvehjan, sem hér birtist í laus-
legri þýðingu, er hvorþi ný af nálinni
né innlend að uppruna. Viðfangsefn-
ið er þó engu að siður brennandi í
hugum allra alvarlega hugsandi Is-
lendinga. Vandamálið, sem um er
fjallað er <?/(/(; séreign neinnar einn-
ar þjóðar og því verður í7(/(/ bund-
inn staður né stund til umrceðu og
umhugsunar, meðan áfengið flœðir
yfir lönd og álfur.
Hugveþja þessi birtist i norshu
dagblaði fyrir réttum sjö árum, og
er eftir þunnan norsþan þlerþ (nú
bisþttp?), Monrad Norderval að
nafni, en hann er miþill áhtigamaður
um bindindismál og hefur starfað
mikið á þeim vettvangi meðal þjóð-
ar sinnar. Hann er ómyrþur í máli
og segir löndum sínum óspart til
syndanna. Vcenti ég, að mörgum
sýnist sem mér, að hugleiðingar
hans eigi c7(/(/ síður erindi til ís-
lenz\ra „borgara“ á þessttm válegu
tímum — tímum dryþþjutízþu og
lausungar, jafnt meðal ceðri sem lcegri
þegna þjóðfélagsins.
Ag. Gitðm.
Sagan um glataða soninn hefur löngum
verið talin ein lærdómsríkasta dæmisaga fagn-
aðarerindisins: Snilldarlega gerð, í senn ylrík
og hugstæð, auðskilin og raunsæ.
En túlkun hennar er oft og tíðum í hæsta
máta væmin og tilgerðarleg. I listrænni frá-
sögn og boðskap er þessi villuráfandi þrjótur
sýndur okkur á þann veg, að hann verður
allrar samúðarinnar aðnjótandi. Hann verður
næstum því mikill og göfugur, eins konar
hugsjónamaður, íklæddur kærleikríkum hjúp.
En þannig er hann alls ekki.
Að mínu áliti hefur hann verið lítill karl og
fátt gott í fari hans. Fyrst heimtar hann arf
sinn með tillitsleysi. Hvers vegna ætti hann
að eyða kröftum sinum heima á búi föður
sins? Sauðurinn hann bróðir hans gat gert
Það; hann mátti þræla á ökrunum og í smiðj-
unni og gera sig lotinn í herðum eins og karl-
mn og kerlingin: foreldraskammirnar. Þau
um það. Allt í lagi, bara ef hann fengi aurana,
takk!
Síðan á braut út í hinn dásamlega heim. Nú
mundi allt leika í lyndi. Aldrei framar mundi
þung föðurhönd hvíla á herðum hans, engin
Sorgmædd, spyrjandi móðuraugu mæta hon-
Um. Burt frá óbolandi samvizkusemi bróður-
ms, burt frá þessari innilokuðu byggð, með
óllum sínum forvitnu augum, sem alls staðar
voru á gægjum. Því skyldi maður vera að
r*kja einhverjar skyldur, eða hvað það nú
hét, þegar hægt var að veita sér allt sem
hugurinn girntist? Burt, burt út í hinn dá-
samlega heim.
-k
Ekki er ótrúlegt að hann sé kvæntur og eigi
fyrir konu og börnum að sjá. Ekkert er frá
því skýrt, en kannske er það eitt af því sem
hann flýr. En hann er ekkert að hirða um
slíkt og heldur sína leið.
Þetta er á engan hátt óvenjulegt. Ég þekki
marga, sem hafa leikið sama leik. Þeir ganga
með stórar fjárfúlgur í vösunum, fá ókeypis
uppihald og ókeypis aðhlynningu. En þeir
hafa aldrei ráð á að láta eyri heim. Reyni
maður að tala um fyrir þeim, hverfa þeir bara
til annarra landshorna eða á erlend skip, svo
að þeir losni við alla ábyrgð. Þeir eyða öllu í
drykkjukránum og danshúsunum!
Þótt furðulegt megi virðast, leikur oftast
um slíka herra eins konar dýrðarljómi, marg-
breytileiki hins stóra heims, ævintýralegt og
hættulegt líf, kraftur og dirfska.
■k
Veruleikinn er miklu óskáldlegri. Oft grár,
hversdagslegur og óvinveittur. Það er sannar-
lega ekki margt gott um svona herra að segja.
Þeir eru sjálfselskan á hæsta stigi. Allt er í lagi,
ef hann getur notið lífsins, hellt sig fullan,
velt sér í öllum hugsanlegum og ótrúlegustu
löstum og ódyggðum, þá er honum sama um
hina, um aldraða foreldra, um hana, er hann
sór ást og tryggð, um börn, sem hann hefur
getið í heiminn og ætti að vera stoð og stytta!
+
Jú, við könnumst öll við slíka kalla! Frá
mannlegu sjónarmiði er svona herra ekki þess
virði, að tekið sé ofan fyrir honum. Hann er
óverjandi og óferjandi mannkerti, sem hegna
ætti á ómildan hátt. Kannske hann yrði þá —
en alls ekki fyrr — hræddur um að verða fyrir
sömu meðferð í annað sinn, ef hann bætti
ekki ráð sitt? Það væri góð áminning!
Þetta var þá glataði sonurinn.
*
Næst skulum við bregða birtu á þá sem
hann átti saman við að sælda, borgara lands-
ins. Það var meðal þeirra sem hann hafði
sóað fjármunum sínum. Margir fengu ríflega
sinn skerf. Það er svo spennandi og heillandi,
að vera aðalnúmerið í vinahópnum. En nú
átti hann ekki meira, allt fé var þrotið, og þá
sögðu vinirnir: bless. Nú mátti hann sigla sinn
sjó.
-k
Slíkur glataður sonur, er sat í fangelsi,
gerði mér eitt sinn orð. Hann vildi, að ég
reyndi að fá sig lausan. Hann átti að sitja
inni vegna ölvunarsekta, en svo óheppilega
vildi til, að páskar fóru í hönd. Hann var
iðnaðarmaður og hafði lofað viðskiptavinum
sínum mörgu fyrir hátíðina, og svo var hann
sennilega þyrstur! Gæti ég nú ekki fundið
upp einhver ráð til að borga sektina, svo að
hann slyppi?
— Með einu skilyrði, svaraði ég.
Hann hélt víst, að ég ætlaði að fá hann til
að gefa loforð um að hætta að drekka eða eitt-
hvað þess háttar, svo að hann var í vandræð-
um með svarið.
— Já, segðu mér, hvers vegna þú kallar á
mig þér til hjálpar? Hvers vegna snýrðu þér
ekki fremur til einhvers drykkjufélaga þíns?
Þú veizt, að margir þeirra eru betur stæðir
en ég.
En þá hló hann innilega, og mælti:
— Þér dettur þó ekki í hug, að þeir hafi
löngun til að hjálpa mér?
-k
Þetta er reynsla mín á þessu sviði. Ég hef
sjaldan — svo ég segi ekki aldrei — orðið var
við meðaumkun eða hjálpsemi í garð þeirra,
sem orðið hafa fórnardýr Bakkusar, hjá þeim,
sem sjálfir neyta áfengis. Kaldhæðni og hirðu-
leysi einkennir þá í þessum málum.
Ég fór þess eitt sinn á leit við mann nokk-
urn, að hann reyndi að fylgjast með einum
nánasta vini sínum, þegar hann kæmi heim úr
„afvötnun“, en hann hafði dvalið á drykkju-
mannahæli.
Það var í þriðja skipti sem hann dvaldi þar
til að fá „lækningu", eins og það er svo fagur-
lega orðað. Nú bað ég vininn að hafa ekki vín
um hönd, þegar þessi „sjúklingur" væri við-
staddur. Ég skýrði honum frá því, að öll til-
vera mannsins væri í veði. Ég benti honum
einnig á, að maðurinn hefði ríka hvöt til að
rétta sig við, en hann væri veikur á svellinu,
þegar áfengi væri annars vegar, eins og hann
vissi. Ef vinirnir vildu nú gera honum þann
greiða, að hafa ekki áfengi um hönd, þegar
þeir hittust. Það væri stórt spor í áttina til
að reyna að bjarga manninum.
Vinurinn brást reiður við:
— Hvað kemur mér þetta við? Við erum
engar barnfóstrur!
+
Já, ég þekki líka hina svonefndu „betri
borgara“ landsins. Þeir vilja engin afskipti
hafa af fómardýrum drykkjumenningarinnar.
Þeir koma til okkar. Þeir hringja, þeir skrifa,
en sitja sem fastast aðgerðalausir í skrifstofu-
stólum sínum, mælandi á þessa leið:
— Þér verðið að hjálpa okkur, herra
minn. Við vitum ekki hvað til bragðs á að
taka. Við erum svo ókunnugir svona löguðu.
Ef þeir þurfa að leggja eitthvað á sig eða
breyta í einhverju lífsháttum sínum, svo þeir
verði ekki freisting ístöðulitlum vinum og
ættingjum, þá hvorki geta þeir, vilja eða
skilja nauðsyn þess.
— Við erum ekki drykkjumenn, segja þeir.
Brögðum aðeins vín við hátíðleg tækifæri.
Ég þekkti aldraða foreldra. Þau áttu einka-
son, er átti að leggja fyrir sig verzlunarstörf
FAXI — 193