Faxi - 01.03.1975, Blaðsíða 12

LITLI LESANDINN umsjón. a.m.
Arabella prinsessa átti meira af
kórónum, hringum, hálsfestum,
brjóstnálum og eyrnalokkum en
nokkur kona hefði getað borið.
.,Sönn prinsessa lítur alltaf rík-
mannlega og konunglega út“, hafði
gamla fóstra hennar sagt henni, þeg-
ar hún var mjög lítil.
var hún þreytt og leið, syfjuleg og
niðurlút.
Foreldrar Arabellu prinsessu höfðu
boðið hverjum þeim, sem gæti lækn-
að dóttur þeirra af iasleika hennar,
mikla peninga, gull og gimsteina. Og
margir höfðu reynt. Allt frá „gaidra-
manninum mikla“, sem sauð seyði af
illgresi, til bóndastráks, sem skrifaði
undarlega stafi i sandinn um miðnætti
og söng undarlega söngva fram í dög-
un.
En engum hafði tekist að leysa
vandann. Svo Arabella prinsessa
gengdi skyldum sinum og fór eftir
ölium siðum og reglum konungdóms-
ins, en á hverju kvöldi var hún þreytt
og leið.
blómin saman í keðjur eins og síkn-
andi gimsteina. Hún hætti ekki fyrr
en hún var rík af gersemum garðsins
og konungleg af skrauti jarðarinnar.
Hún reis loks upp og sneri til
hallarinnar aftur. — Hvílík undur.
Hún var ekki lengur þreytt og leið.
Ekki niðurlút og syf juleg. Þess í stað
var hún ijómandi, frjáls og fögur.
Hún dansaði á grasinu eins og litill
sólargeisli, og hún sveif um eins og
skýhnoðri.
,,'Ég hef fundið hvað að mér var,“
hló hún. „Gullið mitt og silfrið var
of þungt. Perlurnar og demantarnir
voru að sliga mig.“ Og hún gekk inn
í höllina há, bein og upprétt — eins
og sönn prinsessa.
Sönn prinsessa
Hún mundi alltaf eftir þessum orð-
um og þess vegna safnaði hún skart-
gripum eins og aðrar söfnuðu frí-
merkjum, steinum eða mynt. Allir
skartgripirnir voru búnir til úr gulli,
siifri og dýrmætum steinum, og þeir
voru geymdir í sérstakri hveifingu í
miðri höllinni.
Á hverjum morgni fór sérstakur
þjónn niður í þessa sérstöku hvelfingu
með sérstakan lykil, með langan lista
yfir það, sem prinsessan ætlaði að
bera þann daginn. Með því að snúa
iyklinum á sérstakan hátt komst hann
inn í hvelfinguna og náði í gimstein-
ana, sem prinsessan óskaði eftr. Sið-
an klæddi prinsessan sig í silkikjól,
setti á sig satínsiá og fór í útsaumaða
skó. Síðan setti hún á sig kórónuna,
armböndin, eyrnalokkana, orðurnar,
hálsmenin, hringana og allt hitt
skrautið, sem hún hafði valið sér.
Þið haldið kannski að Arabella
prinsessa hafi verið ríkasta, fallegasta
og hamingjusamasta prinsessa í
heimi? En það var hún ekki. Hún
var mjög döpur. Hvert sem hún fór
Og ekki gekk það betur daginn, sem
prinsinn af Aragon kom til að biðja
hennar.
Það var daginn, sem hinn sérstaki
þjónn með sérstaka lykilinn að hvelf-
ingunni hvarf algerlega, — með lyk-
ilinn auðvitað.
„Hvernig get ég litið ríkmannlega
út án gimsteinanna?" hrópaði Ara-
bella. „Hvernig get ég litið konung-
lega út án skartgripanna?" „Hvernig
get ég litið út sem sönn prinsessa án
kórónu?“ og hún grét og snökkti.
Hún var enn að gráta og snökkta
þegar trumburnar tilkynntu komu
prinsins.
„Hvað get ég gert?“ hrópaði prins-
essan, þegar hún ieit á sjálfa sig í
speglinum. Hún sá rauð augu, tár-
stokknar kinnar og úfið hár. Hún
flúði langt út í hallargarðinn til þess
að gráta meðal blómanna.
En þá kom henni ráð í hug. „Ég
gæti búið til armbönd úr baldursbrá.
Ég gæti búið tii hálsfesti úr liljum
og ég gæti hnýtt krans úr rósunum."
Arabella hófst handa. Hún hnýtti
28 — F A X I
SETTUR í STEININN
Framhald af bls. 19
ist verkíallið að lokum, og olíufélag,
sem NAFTA hét, stofnað af Einari 01-
geirssyni, hlutafélag sem seldi bensín,
rússneskt, fékk gjaldeyri, sem þeim
hafði oft gengið treglega að fá. NAFTA
tók jafnfaramt á sig tvo aurana, hækk-
aði ekki bensínið, — en það vildu ekki
aðrir seljendur eldsneytisins gera. Sam-
þykkt var á Hreyfli, að hver bifreiða-
eigandi skyldi kaupa vissan skammt af
bensíni hjá NAFTA, til þsss að þeir gætu
haldið áfram sinni sölu, en olíufélögin,
sem áttu bæði BSR og BSÍ, sóttu fast
að verslað væri áfram við þá og settu
meira að segja njósnara í næsta hús við
NAFTA-stöðina, til þess að fylgjast með
því hverjir tækju bensín þar. Úr þessu
reis mikið mál, sem lauk þannig, að
bifreiðaeigendum var frjálst að kaupa
bensín, hvar sem þeir vildu — og
NAFTA lagðist niður.“
Fengu ekki laun sín greidd
svo vikum skipti
„Ólgan var mikil í verkalýðshreyfing-
unni í þá daga og ekki síðri í Hreyfli,
en öðrum launþegasamtökum. Ég hef
ávallt látið mig félagsmál nokkru skipta
og blandaðist í baráttuna, komst í stjórn
á öðrum fundi sem ég sat, en seinna varð
ég formaður og gengdi því í tvö ár, frá
1938 til 1940, að ég flutti suður aftur,
nákvæmlega þann 10. maí 1940, daginn
sem bretarnir komu. Þótt ég væri fyrst
og í samtökum bifreiðastjóra, var ég
ávallt skráður í verkalýðsfélagi en skipti
mér lítið af þeirra málum, enda í nógu
að snúast hjá okkur bifreiðastjórunum,
þar sem við áttum í talsverðri baráttu,
eins og sem dæmi má nefna fyrsta verk-
fallið hjá Strætisvögnum Reykjavíkur,
árið 1939. Framkvæmdastjóri þeirra var
Ólafur Þorgrimsson, lögfræðingur, en
þeir bræðurnir úr Laugarnesinu, voru
þeir sem stofnuðu SVR, sem hlutafélag.
Reksturinn gekk illa og þegar rak að
því að ökumenn fengu ekki laun sín
greidd svo vikum skipti, vagnarnir í
aigerri niðurníðslu, svo þeir voru naum-
ast ökufærir, var farið í vekfall, í mót-
mælaskyni Verkfallið stóð í nokkra
daga, svo ferðir lágu niðri. Ólafur gat
ekki ráðið fram úr vandanum, svo Egill
Vilhjálmsson tók að sér að reka félagið,
sem hann átti reyndar stóran hlut í.
Gerðist framkvæmdastjóri, kippti fjár-
hagnum í lag — galt hverjum sitt og
lét lagfæra vagnana. Egill rak SVR síð-
an í nokkur ár, eða þar til bærinn keypti
fyrirtækið. Egill var maður vandur að
virðingu sinni og góður samskiptis, fjár-
liagslega stæltur, enda innflytjandi og
verkstæðiseigandi.“
!<aup verkamanna átti að lækka
um krónu.
„SVR, voru ekki einu aðilarnir sem
við áttum í erjum við. Steindór var þrár
og svo ferðaskrifstofurnar í bænum,
vegna ferðamannakeyrslunnar. Steindór
sölsaði hana alla undir sig, en við mátt-
um aðeins hirða þá mola sem hrukku af
hans borðum. Okkur þótti það illt hlut-
hlutskipti, og þegar Fcrðaskrifstofa rik-
isins tók til starfa og hann Kvaran,
hvað hét hann nú aftur, — Ragnar,
varð framkvæmdastjóri, tókst okkur
okkur að fá helminginn af ferðamanna-
akstrinum, já svona gekk þetta til í þá
daga, og maður flæktist víðar í barátt-
unni, kannski meira af tilviljun," segir
Hjörtur, og verður kímileitur og segir
ckkert um stund, en heldur síðan áfam,
„ég veit ekki hvort rétt er að rifja
þetta allt saman upp, en ég lenti í einum
slagnum sem blossaði upp vcgna bæjar-
stjórnarfundar árið 1932. Jakob Möller
bar fram tillögu um kauplækkun verka-
manna í Reykjavík, um eina krónu.
Verkamönnum þótti koma úr hörðustu
átt að Jakob, eftirlitsmaður allra banka
á íslandi, sem hann kom aldrei í, skyldi
vera látinn bera fram tillögu um kaup-
skerðingu í atvinnubótavinnunni. Menn
stormuðu á fundinn, reiðin sauð niðri í
þeim og til átaka kom. Ég hygg að
þarna hafi verið á ferðinni bæði Dags-
brún og kommúnistaflokkurinn, sem þá
hafði verið stofnaður Líklega hafa hinir
róttækustu skorið upp herörina. Allt
fór í bál og brand.“
Lögreglan afvopnuð —
nokkrir limlestir
„Við fylltum fundarhúsið og ákveðið
var að hleypa bæjarstjórnarmönnum
ekki út nema kauplækkunartillagan yrði
dregin til baka, en þá var gripið til þess
að hleypa þeim út um bakdyrnar og þá
hófust slagsmálin, all grimmileg, á milli
okkar annars vegar og hvítliða og lög-
reglu hins vegar. Bardaginn var ekkert
skipulagður, þótt sumir hafi ætlað svo,
allt af handahófi. Samt var lögreglan
algerlega afvopnuð og einhverjir lim-
lestust, þar á meðal einn kunningi minn.
Mitt framlag til slagsins var ákaflega
lítið, en eigi að síður var ég handtekinn
nokkru seinna ásamt fleirum. íhaldið í
Reykjavík var orðið hrætt um að komm-
únistarnir ætluðu að hrifsa til sín völd-
in og taka stjórn bæjarins í sínar hend-
ur.“
í varðhaldsvist upp á vatn og brauð
„Eftir handtökuna gekk hægt að fá
dómara í málið, uns Ólafur Þorgríms-
son, sem ég seinna átti í erjum við hjá
SVR, gekkst inn á að vera setudómari.
Ég var tekinn fyrstur, — fullyrt að ég
hefði gert tilraun til að lemja einn bæj-
arfulltrúann, — og dæmdur til varð-
haldsvistar upp á vatn og brauð, ásamt
nokkrum öðrum, þar á meðal Einar Ol-
geirssyni, Stefáni Péturssyni, Jens Figg-
ved, framkvæmdastjóra KRON, og Indí-
önu Garibaldadóttur frá Siglufirði. Tugt-
húsvist er kannski ekki til að bæta
monnorðið, en okkur hlotnaðist samt
viss heiður. Við vorum nefnilega þau
seinustu á íslandi, sem látin voru sitja
í fangelsi upp á VATN og BRAUÐ.
Lögin voru afnumin litlu síðar, en við
vorum fundin sek og dæmd, — fengum
frá eins til þriggja mánaða fangelsis-
dóm, skilorðsbundið. Engu okkar varð
hált á braut laganna, og sluppum við því
við fangelsi, en ástæðan til þess að við
sátum inni upp á vatn og brauð var sú,
að við höfðum neitað að svara nokkrum
spurningum.“
Safnað meðal fátækra —
handa fátækum
Árin sem Hjörtur dvelur í Reykjavík
eru einna svörtustu ár þessarar aldar,
kreppuárin, eða atvinnuleysi og fátækt,
sem hann kynntist að sjálfsögðu.
„Gegnum félagsstafið kynntist ég sár-
ustu fátæktinni; það tók á sálina. Ég
var í ASV, — alþjóðasamhjálp verka-
lýðsins, sem stofnuð voru í kreppunni.
Atvinnuástandið var hörmulegt, menn
gengu mánuðum saman atvinnulausir,
fólk átti ekki fyrir mat og húsakynnin
léleg, en við gátum bætt ástandið. Reynt
var að safna handa fólkinu, en við feng-
um ekki miklu áorkað, vorum í rauninni
að safna fé meðal fátækra, handa öðr-
um fátækari. Mörgu ágætu og fórnfúsu
fólki kynntist ég sem lagði sig mjög
fram í samtökunum, svo sem Jakob
Gíslason, raforkumálastjóra, sem var
formaður samtakanna hér á landi, Hall-
F A X I — 29