Faxi - 01.09.1983, Blaðsíða 16

ÆVIMINNINGAR
KARLS
GUÐJÓNSSONAR
FYRSTI HLUTI
i
Það er vissulega ekki ofsögum af því sagt, að þeir sem nú eru
komnir á gamals aldur hafa lifað tímana tvenna.
Pað mannlíf sem var um og upp úr síðustu aldamótum var í tiltölu-
lega mjög föstum skorðum, og á flestum sviðum byggt á aldagömlum
menningarerfðum og að sjálfsögðu var verkmenningin bundin þeim
tækjakosti, sem óháður var vélvæðingu og orkubúnaði nútíðarinnar.
Nú, á ofanverðri 20. öldinni, fer þeim eðliíega stöðugt fækkandi,
sem lifað hafa með og í iðu umbreytinga þessarar aldar allt frá byrjun
hennar.
Pað var meðal annars með hliösjón að þessu, að ritnefnd Faxa fól
þeim félugunum Ingólfi Falssyni og Kristjáni A. Jónssyni það verk-
efni að fara á fund sagnaþularins Karls Guöjónssonar, í efnisöflun, en
allir sem til Karls þekkja vita það, að hann hefur svo sannarlega haft
allar dyr opnar til að veita móttöku tækniþekkingu ,,Nýja tímans“,
sem þessi öld getur með réttu kallast. Auk þess er það einnig á margra
vitorði að hann kann þá list að segja skírt og skilmerkilega frá.
Karl Guðjónsson, er furðu hress og minnugur miðað við aldur, en
hann er nú 88 ára gamail.
Var það einkar auðsótt mál að fá hann til að segja frá því, sem upp í
hugann kom varðandi lífshlaup hans. Þó hélt hann því reyndar fram,
þegar hafist var handa að taka frásögn hans upp á snældu, á liðnu vori,
að hann hefði svo sem ekki frá neinu að segja.
Mun nú mál til komið að þessum inngangi ljúki og við gefum
„sagnaþulnum" orðið. Pó sakar ekki að láta þess getið að sumir
samferðamennimir átta sig kannski ekki alltof vel á nafninu Karl
Guðjónsson, en þekkja þess í stað þeim mun betur einhver þeirra
nafna, sem hér fara á eftir og við hann hafa fests. en þau segja svo líka
um leið ákveðna sögu um þann ..Kalla sagnaþul", sem hér fer að
hefja frásögn sína.
Við fáum sem sagt. hér í þessum FAXA og þeim næstu tækifæri til
að kynnast, eða kvnnast enn betur. honum Kalla á Brekku, Kalla
mótorista, Kalla á stöðinni. Kalla svningarmanni. Kalla rafvirkja,
Kalla útvarpsvirkja, Kalla á radíóinu og hvað það er nú anars fleira,
sem heima ætti í þessari upptalningu. en af því sem þegar er hér upp
talið má Ijóst vera að víða hefur Kalli komið við sögu og tekið til hendi
og hefst nú frásögn hans:
Ég er fæddur í Reykjavík árið
1895, þann 14. okt., það er að
segja eftir kirkjubókunum, en það
ber nú ekki alveg saman við það,
sem móðir mín og amma sögðu.
Þæg sögðu mig fæddan 1896, nú en
bókstafurinn blífur sjálfsagt.
Fullu nafni heiti ég Karl Sigurð-
ur og foreldrar mínir voru María
Bjamadóttir og Guðjón Péturs-
son. Ég var einkabam móður
minnar, en tvö hálfsystkini mín af
föður komust til fullorðinsára. Þau
eru Guðlaug, sem nú er látin og
séra Jón á Akranesi.
Ég var ekki nema sex mánaða
þegar ég var fluttur frá Reykjavík
og hér suður í Voga til föðurömmu
og afa, sem síðan ólu mig upp. Þau
hétu Pétur Jónsson og Guðlaug
Andrésdóttir. Var hún ljósmóðir í
Vatnsleysustrandarhreppi í um 50
ár.
Þegar ég kom til þeirra bjuggu
þau í Vogunum en fluttu skömmu
síðar í Stapabúð. Þegar ég var fjög-
urra ára fluttum við svo að
Brekku, austari bænum, sem þá
var þarna undir Stapanum, því þá
andaðist Guðmundur, bróðir afa,
sem hafði haft jörðina áður. Bæði
býlin lágu undir Stóm - Voga, en
Stóm - Vogar áttu mikið af torf-
unni í Vogunum og þurfti að
greiða þangað eftirgjald.
Abúð á Brekku lagðist niður um
1940. Þá bjuggu þar Magnús og
Guðríður föðursystir mín. Þau
hjónin voru þá orðin heilsulítil og
fluttu í Vogana.
Þá rifu þau húsið á Brekku og
fluttu efniviðinn inn eftir, því þó
húsið væri að minnsta kosti orðið
100 ára gamalt voru viðirnir í því
þannig að þeir voru nothæfir, eins
og þetta gamla timbur var, það gat
enst alveg ótrúlega lengi. Annars
voru veggir Brekkuhússins hlaðnir
úr grjóti, en port og ris úr timbri.
Niðri var forstofa og eldhús, en
svefnhús uppi. Loftinu var skipt í
sundur, fremra loftið og innra loft-
ið sem kallað var. A loftinu voru
lengst af fimm rúm lítið borð und-
ur gaflglugganum og einn stóll.
Það var góðæri, ef fiskur
gekk undir Stapann
Maður ólst upp við þessi venju-
legu störf, sem gerðust á bæjum
þá. Það var t.d. heyskapurinn og
skepnuhirðingin. Við höfðum
mest 70 ær og vanalega var ein kýr
og stundum kálfur. Féð gekk ákaf-
lega mikið úti. Það var svo merki-
legt að það voru oft hagar á Stap-
anum þó þeir væru ekki annars
staðar, en það var vegna þess hvað
hann stóð hátt og fauk því að hon-
um frekar en annars staðar þegar
snjóaði, og fjörubeit var góð.
Ef eitthvað var að veðri var féð
alltaf hýst á hverri nóttu og gerði
það sitt, þannig að það var miklu
hressara á morgnana þegar það
hljóp í fjöruna til að ná í einhver
snöp. Svo reyndi maður að koma
fénu upp á Stapann eftir hádegi til
að ná í einhver jórturefni í vömb-
ina eins og sagt var.
Afi gerði út fjögurra manna far
á hverri vetrarvertíð. Veiðarnar
gengu nú misjafnlega, því fiskur-
inn þurfti að ganga undir Stapann
til að hægt væri að ná í hann, því
það var ekki hægt að fara í lang-
róðra á þessum litlu fleytum. Nú
ég held að ég hafi ekki beint verið
talinn til mikilla starfa á þessum
árum, því ég var alltaf með hugann
við eitthvað annað en ég átti að
gera. - Ég fékk orð fyrir það að
vera heldur latur, en sannleikurinn
var sá, að ég var alltaf að hugsa um
eitthvað annað og það þótti nú
ekki passa í þá daga að vera í ein-
hverju grúski, sem að ekkert gagn
var talið af.
Vélagrúskið komfljótt
upp í stráknum
En svo vildi til að það komu á
þessum árum vélbátar í Vogana og
þeim var alltaf lagt í vetrarlægi upp
í sandinn í vikinu fyrir innan
Hólmann, sem var alveg við bæinn
Brekku, sem ég átti heima í. Fór ég
svo oft út í bátana og ég hafði ráð
til. Skreið ég þá í vélarrúmið til að
grúska í vélinni, snúa þessu og
hinu og sjá hvernig þetta furðu-
verk gæti gengið. Hvernig skrúfan
ynni, skrúfublöðin snérust og var
ég búinn að finna þarna út hvernig
vélin ætti að snúast og allt svoleið-
is. Ég var búinn að biðja Eyjólf í
Tumakoti, sem var formaður á
einum bátnum og vélstjóri líka, að
leyfa mér að vera við þegar hann
setti vélina í gang, en að því
hneigðist hugur minn öðru frem-
ur. Eyjólfur var laginn maður og
smiður góður, en hafði aldrei lært
neitt í vélfræði.
Morgun nokkurn snemma vek-
ur Eyjólfur mig, og tekur mig með
184-FAXI