Faxi - 01.01.1984, Blaðsíða 3

BÓKASAFN
NJARÐVÍKUR
40ÁRA
Sennilega hafa íslendingar alla
tíð verið fróðleiksfúsir, leitandi
eftir fréttum um menn og málefni,
sem ýmist gat komið sér vel á ein-
hvem hátt eða orðið að skemmtan
í fábreytni dreifbýlisins. Algeng-
asti fréttamiðill fyrri alda var
flökkufólk, sem átti mat sinn og
drykk undir fæmi í söguburði og
frásgnarlist. Bækur eða ritað mál
var varla til nema á ríkustu heimil-
um. Það er ekki fyrr en með bylt-
ingu í bókagerð og aukinni alþýðu-
menntun að blöð og bækur taka
við af flökkufólki og hafa nú gjör-
eytt þeirri atvinnugrein a.m.k. í
þeirri mynd sem hún áður var -
jafnvel fram á fyrstu ár þessarar
aldar.
Á síðari hluta 19. aldar komast
íslendingar í nánari samskipti við
aðrar þjóðir en áður hafði verið og
hingað berast ýmsir menningar-
straumar og tækniþekking í land-
búnaði og þó einkum varðandi
sjávarútveg. Prentiðnaður hafði
verið hér afar takmarkaður. Saga
prentlistar á íslandi er þó talin
hefjast um 1530, er Jón Arason
biskup, gekkst fyrir því að séra Jón
Matthíasson, prestur á Breiðaból-
stað í Vestur-Hópi flutti heim frá
Svíþjóð, en þar hafði hann kynnt
sér prentiðn. Auknar þarfir fýrir
margs konar lesefni, aukin kaup-
geta fólks og þó fyrst og fremst
stóraukinn áhugi á aukinni mennt-
un almennings leiddi til blómlegr-
ar útgáfustarfsemi og bókagerðar.
Félagsstarfsemi ýmiskonar sem
stefndi að mannrækt - bæði til lík-
ama og sálar, stefnumið að bætt-
um hag almennt áttu drýgstan þátt
í að örfa fólk til aukinnar mennt-
unar og þá fyrst og fremst lesturs
góðra bóka bæði til fróðleiks og
skemmtunar.
Saga bókmennta í Njarðvík er
býsna merkileg fyrir ýmissa hluta
sakir. í Innri-Njarðvík eru fæddir
og uppaldir tveir höfuðjöfrar ís-
lenskrar bókmenningar, þeir
Sveinbjöm Egilsson og Jón Þor-
kelsson (Thorkeli), en hann arf-
leiddi Suðurnesjamenn og æsku-
byggð sína að veraldlegum eignum
sínum og hafa mörg börn á Suður-
nesjum hlotið viðurkenningu fyrir
góðan námsárangur úr Thorkeli-
sjóði. Einnig átti bókasafn Jóns að
varðveitast í Njarðvíkurkirkju til
útlána og uppbyggingar fróðleiks-
fúsum íbúum héraðsins, eins og
Guðmundur Finnbogason, fræðj-
maður, gerir grein fyrir í erindi er
flutt var á afmælisfagnaði B.N. í
veikindaforföllum Guðmundar
flutti Guðjón Sigurbjömsson
kcnnari erindið.
Fyrsti vísir að lestrarfélagi í
Njarðvík er talinn verða til 20.
janúar 1889. Þá efndi Stúkan
Djörfung nr. 16 til stofnunar
lestrarfélags og var Árni Pálsson
þá bókavörður.
Bókasafn Njarðvíkur bauð til
afmælisfagnaðar 3. desember s.l.,
en þá átti safnið 40 ára afmæli.
Guðlaug Karvelsdóttir, formað-
ur bókasafnsnefndar, bauð gesti
velkomna og lýsti dagskrá, sem var
hin vandaðasta. Hún gat þess að
stjórn safnsins hefði verið einhuga
um að öll dagskráratriði væm eftir
Njarðvíkinga og flutt af þeim.
Einnig flutti hún kveðju frá
Guðmundi Finnbogasyni og þakk-
aði honum framlag til dagskrárinn-
ar, erindi sem Guðjón Sigbjörns-
son mundi flytja í forföilum Guð-
mundar, en hann er nú á Hrafnistu
DAS í Hafnarfirði.
Sigurbjöm Ketilsson, f.v.
skólastjóri, rakti sögu safnsins
efnislega á svipaðan hátt og fram
kemur hér:
Rist jóm Faxa hefur farið þess á
leit við mig að ég svari nokkmm
spumingum viðvíkjandi upphaf og
sögu Bókasafns Njarðvíkur, og
mun ég í eftirfarandi línum leitast
við að gefa umbeðnar upplýsingar.
/. sp. Hver voru tildrög að stofnun
safnsins og hver voru afskipti þín af
safninu?
Njarðvíkurhreppur varð sem
kunnugt er sjálfstætt hreppsfélag
um áramótin 1942, en hafði áður
tilheyrt Keflavíkurbæ.
Engin sjálfstæð félög Njarðvík-
inga voru þá til og varð því að
byggja allt félagsstarf frá gmnni.
Haustið 1943 vom aðeins tveir
kennarar við Bamaskóla Njarð-
víkur, ég og Eyjólfur Guðmunds-
son,kennari.
Við höfðum báðir alist upp í
sveitum, þar sem vom starfandi
bókasöfn og okkur fannst báðum
það nánast skylda okkar að stuðla
að stofnun bókasafns í þessu nýja
hreppsfélagi. Vöktum við máls á
þessu við ýmsa og fengum góðar
undirtektir. Því var það að við
boðuðum til fundar í þessu skyni í
nóvember 1943. Sá fundur sam-
þykkti að stofna bókasafn og var
kosin 3ja manna stjóm og vomm
við Eyjólfur kosnir og Sigurgeir
Guðmundsson úr Innri-Njarðvík.
Þessi fyrsta stjóm hófst þegar
handa um bókakaup í trausti þess
að hreppsnefnd Njarðvíkur
myndi styrkja fyrirtækið, sem líka
reyndist rétt og veitti heppsnefnd
strax 1000 króna styrk.
Eyjólfur tók að sér bóka-
afgreiðsluna fyrsta árið, en síðan
tók ég við því og annaðist útlán,
bókakaup og reikningshald fyrir
bókasafnið til ársins 1970 að
undanskildu einu ári, sem ég
dvaldi erlendis sakir sjúkleika.
Upphaflega var bókasafnið
skýrt Lestrarfélagið Fróði, að mig
minnir eftir minni uppástungu, en
1957 var skipt um nafn og hef ég
víst verið þar einn að verki og
hefur safnið síðan verið nefnt
Bókasafn Njarðvíkur.
Nokkur fyrstu árin var eins kon-
ar útibú frá safninu í Innri-Njarð-
vík á heimili Sigurgeirs Guð-
mundssonar, sem annaðist af-
greiðslu þess með mikilli sam-
viskusemi. Má geta þess hér, að
engin bók glataðist, sem hann
hafði lánað út.
Fyrstu starfsár safnsins var boð-
að til aðalfundar í þeim tilgangi að
kjósa stjórn, en einhvem veginn
fór það svo, að fáir eða engir sáu
ástæðu til að sækja slíka fundi, og
fór því svo, að ég sem bókavörður
gafst upp við að reyna að smala
saman á fund og rak því safnið
þessi umræddu starfsár mín nánast
sem einkafyrirtæki og þar af leið-
andi með einræðisfyrirkomulagi,
og h'tur þetta smávegis skrýtilega
út.
En þar sem ég er kominn á
raupsaldur, get ég ekki stillt mig
um að geta þess, að ég fékk yfir-
leitt ágæta dóma um þessa stjóm
mína, og það frá málsmetandi aðil-
um eins og Guðmundi Hagalín rit-
höfundi, sem á þessum árum var
bókafulltrúi ríkisins. Hann gerði
einu sinni út af örkinni Ása í Bæ
rithöfund til þess að athuga bóka-
kost og fleira í bókasöfnum á Suð-
urlandi og Borgarfirði. Að ferð-
inni lokinni gaf Ási að sjálfsögðu
skýrslu.
Segir m.a. í henni að tvö söfn á
umræddu svæði bera af um menn-
ingarbrag að dómi Ása og var
annað þeira bókasafn Njarðvík-
inga.
Upphaflega var bókakostur af
skiljanlegum ástæðum mjög fá-
tæklegur, enda þótt safninu
áskotnuðust strax margar bækur
að gjöf.
Sem dæmi um bókakostinn má
geta þess, að fyrsta sinn, sem bæk-
ur voru lánaðar út fóm allar bækur
safnsins í umferð utan ein. Mun
safnið hafa byrjað starfsemi sína
með tæpum 100 eintökum, en nú
mun vera til á m'unda þúsund
bindi. Auk þess, sem áður er getið
um afskipti mín af safninu skal
þess getið, að ég batt inn meginið
af bókum safnsins frá upphafi og
til ársins 1951 að ég varð að hætta
því starfi af heilsufarsástæðum.
Reikningar safnsins vom ávallt
endurskoðaðir af sveitarstjóra
Njarðvíkurhrepps, greiðslur til
FAXI-3