Faxi - 01.02.1984, Blaðsíða 7

Seinni huti könnunarinnar var
boðinn út og enn á ný var Checchi
& Co fyrir valinu og hófu þeir störf
1974. Lokaskýrslan er í tveimur
bindum. í fyrra bindinu eru birtar
niðurstöður ferðamálakönnunar-
innar í heild og er þessu bindi skipt
> þrjá kafla. í fyrsta kafla eru rædd-
•r möguleikarnir á þróun ferða-
m ála í ljósi þeirra efnahagslegu að-
stöðu sem ísland var í um þann
tíma. í öðrum kafla var birt niður-
staða og tillögur varðandi svo-
kallaða Krísuvíkurframkvæmd,
menningarmiðstöð og söguþorp
svo og áætlun um þróun ferða-
mála.
activity hins steinefnaríka vatns og
senda þurfi íslenska lækna utan til
að læra bað- og leirlækningar.
ORMAR PÓR
G UÐMUNDSSON
Menningarmiðstöðin átti fyrst
°g fremst að vera vísindasafn,
sögusafn og ferðamiðstöð.
Söguþorpið eða ,,Living History
Village“ er fyrst og fremst gert
vegna ferðalaga íslendinga um sitt
eigið land og útlendinga. Starfs-
menn Checchi & Co féllust síðan á
að bygging slíks þorps væri ónauð-
synleg vegna Árbæjarsafnsins.
bim Krísuvíkurframkvæmdina
mun ég ræða nánar hér á eftir þess-
ari yfirferð.
í þriðja kafla fyrra bindis loka-
skýrslunnar er áætlun um þróunar-
möguleika hitasvæðanna á íslandi,
í fyrsta lagi til lækninga og í öðru
'agi í sambandi við vísindalegar
rannsóknir. Síðari bindi skýrsl-
unnar eru tækniskýrslur og er
Þeim skipt í sex kafla, þar sem eru
birtar grundvallarröksemdir fyrir
þeim athugasemdum, niðurstöð-
um og tillögum, sem lagðar eru
fram í fyrra bindinu. ’
Sérstaka skýrslu um möguleika í
sambandi við heita vatnið á íslandi
f" heilsuhæla, hressingarhæla og
annarra nota gerði prófessor
Maurice Lamorche, en hann er
einn af fremstu sérfræðingum í
heiminum í þessari grein í dag.
Hans skýrsla er mjög efnismikil og
verða henni ekki gerð ýtarleg skil
hér í þessari yfirferð en ég get þó
ekki setið á mér að nefna nokkur
atriði hennar. í skýrslu sinni skil-
greinir hann steinefnaríkt vatn eða
'-mineral waters" eftir hitastigi og
efnasamsetningu. Hann ber ís-
'enskt steinefnaríkt heitt vatn sam-
an við hveravatn annarra landa og
ber saman efnismagn þeirra. Hann
kemst að þeirri niðurstöðu að ís-
'enska vatnið er full sambærilegt
v>ð vatna annarra landa með tilliti
'a;kningamáttar. Hann leggur
áherslu á að í hinu fyrirhugaða
hressinga/heilsuhæli verði að vera
allar tegundir leirbaða, nudd,
gufuböð, endurhæfingaraðstaða,
g°tt andrúmsloft eða umhverfi og
' getur þess að hitameðferðarkúr
taki þrjár vikur. Hann segir að
rannsaka þurfi geislun eða radio-
Þá er komið að Krísuvíkur-
framkvæmdinni.
Þessar hugmyndir vöktu nokkra
athygli þegar þær voru lagðar fram
haustið 1974 af The Architects
Collaborative Inc. og Checci &
Co. Það var hins vegar ljóst að
ekki var grundvöllur fyrir því f jár-
magnsins vegna að ráðast í slíka
framkvæmd á íslandi eins og
ástandið var í fjármálum þjóðar-
innar á þeim tíma.
Hugmynd Checchi & Co með
Krísuvíkurframkvæmdinni var að
draga saman á einn stað alla þá
fjóra þætti sem ferðamálakönnun-
in úpphaflega beindist að og um
leið að stofana til framkvæmdar
sem væri einstök í öllum heimi og
gæti á sinn hátt orðið „vörumerki
fyrir ísland eins og t.d. Eiffeltum-
inn fyrir París o.s.frv.
Sjálf heilsu- og hressingarmið-
stöðin samanstendur af 300 her-
bergja hóteli og þaki sem þekur
um 6 hektara. Yfirborðið er tvö-
falt kúrfulaga fylgir neikvæðum
gássískum ferli. Það er haft tvöfalt
með nokkurs konar loftpoka á
milli laga til að minnka hitaút-
streymi. Við mikið snjófall er hægt
að minnka loftþrýstinginn í loft-
pokanum þannig að efra lag þaks-
ins fellur að innra laginu. Þá vex
hitaútstreymið frá þakinu og
snjórinn bráðnar. Hæð þaksins er
frá 5 metrum til 75 metra.
Rúmtakið er 2.550.000 kubik
metrar.
Rafmagnsnotkun 8.(XX) KW.
Ferskvatnsnotkun 30 lítrar/sek
frá heitum hver, Kleifarvatni
hreinsuðu og filtruðu.
Heitt vatn 80 - 100 lítrar pr. sek
(200°C).
Slökkvivatn 95 lítrar pr. sek.
Tekið með dælum frá Kleifar-
vatni. Þakið er útbúið til að safna
rigningarvatni til slökkvinota og
yrði það geymt í tönkum.
Ég vil að lokum geta þeirra ís-
lendinga sem störfuðu með er-
lendu sérfræðingunum.
íslensku sérfræðingarnir sem
unnu við skýrsluna voru:
Ólafur S. Valdimarsson, Sam-
gönguráðuneytinu var fyrir ís-
lenska hópnum.
Dr. Jóhannes Nordal og hr.
Valdimar Kristinsen frá Seðla-
banka íslands.
Dr, Bjarni Bragi Jónsson, for-
stjóri Þjóðhagsstofnunar.
Hr. Kjartan Lárusson frá Ferða-
skrifstofu Ríkisins.
Hr. Magnús Bjömsson, Þjóð-
hagsstofnuninni.
Hr. Ingimundur Frederiksen,
Seðlabanka íslands.
Ormar Þór Guðmundsson
rekur sjálfstæða arkitekta-
stofu með Örnólfi Hall og
hafa þeir félagar teiknað m.a.
fyrir Hitaveitu Suðumesja.
Einnig teiknuðu þeir Njarð-
víkurkirkju og nýja Sjúkra-
húsið í Keflavík.
1. Sögulegt yfirlit
Trú á lækningamátt heilsulinda
hefur fylgt mannkyninu frá örófi
alda. Læknavísindi hafa einnig
fengist við könnun og skýringar á
lækningamætti heilsulinda, allt frá
riti Hippokratesar frá því um 400 f.
Kr., „Um notkun vökvanna", en
þar kemur hann inná flest svið
baðlækninga, og til eðlis- og efna-
fræðilegra grundvallaðra nútíma-
vísinda. Sögu baða- og heilsulinda
á vesturlöndum má skipta í ríma-
bil.
1. Forsögulegan tíma
2. Gríska títnahilið
3. Rómverska tímahilið
4. Miðaldir
5. Tímabil aðals og horgara 17.
18. og /9. aldar
6. Vísindalega grundvallada tíma-
hil 20. aldar
Af sögnum og fomminjum má
ráða að frumþjóðir allt frá Ind-
landi til Germana og Kelta leituðu
í heitar lindir til þrifnaðar, til að
græða sár og annarrar heilsubótar.
Til eru minjar frá bronstíma
(2000 f. Kr.) um öltur og umbúnað
við heilsulindir. Finnska saunan á
sér einnig rætur aftur í forsöguleg-
an tíma.
Grikkir grundvölluðu vísindi
böðunar í heilsulindum. Herodót
(484 - 406 f.Kr.) setur fram reglur
um notkun heilsulinda, sem eru í
mörgu tilliti mjög líkar því sem
gerist enn í dag.
Rómverjar voru svo þeir sem
færðu heilsuböð í kerfi og þróuðu
þau á hátt stig. Hjá þeim rísa hinar
glæstustu byggingar yfir böðin og
eru Caracalla-böðin í Róm fræg-
ust, en þau voru stærsta bygging í
Róm á sínum tíma, stærri en sjálf
Kolosseum.
Á fjórðu öld e.Kr. em í Róm
fyrir utan hin heimsfrægu 11 stór-
baðhús, kennd við keisarana, 856
meiriháttar böð og 1352 minni-
háttar. Róm hafði þá 1 millj. íbúa
en hefir nú 2 mill j., og má geta þess
að af 11 vatnslögnum Aquadukt-
um - sem þá sáu Róm fyrir vatni -
myndi 4 nægja til þess að sjá borg-
inni fyrir vatni nú.
Með innrás barbaranna að
norðan líður baðmenning Róm-
verja undir lok.
A miðöldum einkennist bað-
menning mjög af trú og hjátrú.
Munkalæknisfræði byggir mjög á
heiðnum arfleiðum og gjarnan er
meira lagt upp úr bænum til lækn-
inga við lindirnar heldur en heilsu-
mætti þeirra.
Á miðöldum eru engar merkar
baðbyggingar, en þegar kemur
fram á 17. öld tekur baðmenning
aftur að þróast og með henni bað-
húsa byggingarlist. Ríkir borgarar
og aðallinn þróa þessa menningu
og byggingarlistin einkennist
af monumentalbyggingum, hótel-
höllum og symetriskt uppbyggð-
um baðhúsum. Á þessum tíma var
megináhersla á drykkjarkúrum en
heilnæmi lindanna á líkama með
böðum, skipti litlu máli. Á þessum
tíma er þó hinn læknisfræðilegi
vísindalegi grundvöllur lagður að
notkun vatns úr heilsulindum bæði
til innvortis- og útvortis notkunar.
19. öldin er mjög mikill upp-
gangstími baðhúsa í Evrópa — ekki
síst í þýskumælandi hluta hennar.
Fyrri hluti 20. aldar býr að arfi
þeirrar 19. og það er ekki fyrr en
eftir seinni heimsstyrjöldina að
veruleg þáttaskil verða. Þá hefst
hin öra þróun bæði í vísindalegu og
byggingarlegu tilliti, sem enn er í
fullum gangi.
í flestum Evrópulöndum — bæði
í austri og vestri - eru nú starfandi
landssambönd baðstaða og tvö
alþjóðasambönd eru starfandi:
FITEC (Federation Internatio-
nale du Thermalisme et du Clim-
atisme) — Alþjóðasamband um heit
böð og loft - og SITH (Société
Internationale de Techinique
Hydrothermale) - alþjóðafélag
um tæknimál heitra baða.
2. Skilgreining
heilsubaðs
Til skilnings á verkefni þess sem
skipuleggur og teiknar heilsuböð,
er nauðsynlegt að gera sér grein
fyrir grundvallaratriðum starfsem-
FAXI-39