Faxi - 01.03.1984, Blaðsíða 15

Jón Tómasson:
Oskabam þjóðarínnar 70 ára
Stofnfundur Eimskipafélags íslands var haldinn laugardaginn 17.
janúar 1914. Fundurinn var settur í Iðnaðarmannahúsinu í Reykjavík
en var síðar fluttur í Fríkirkjuna þar eð hún gat tekið á móti fleiri
fundarmönnum, en þeir komu alls staðar að af landinu, ásamt fulltrú-
um Vestur-íslendinga, sem einnig höfðu fyllst brennandi áhuga fyrir
því að óskabarn þjóðarinnar gæti orðið til.
Það hafði orðið þjóðarvakning um það nauðsynjamál að íslendingar
ættu, réðu yfir og stjómuðu sjálfir bæði til sjós og lands, hafskipum til
að annast viðskipti okkar við önnur lönd.
Margra alda myrkur, vonleysi, fátækt og einangrun hafði þjakað
ánauðuga þjóð, svo mjög að hún kynni að hafa glatast algjörlega ef hún
hefði ekki átt mergjað mál sem varðveitti sagnir af fögmm fleyjum og
fræknum köppum, sem unnu sér frama og fjár í ferðum til gósen landa
handan við hið mikilfenglega og gjöfula haf.
í nokkra áratugi hafði morgunskíma verið að færast yfir íslenskt
þjóðlíf. Að fenginni Stjómarskrá 1874, sem veitti þjóðinni löggjafa-
vald og fjárforræði, auk rýmkunar á mannréttindum, hefst nýr dagur í
skugga liðinna alda. Smám saman styttust skuggamir og með nýrri
stjórnskipan 1904 má segja að verkljóst sé, enda vaknar þá þjóðin til
margra og stórra verkefna, sem borið hafa ríkulegan ávöxt og fært
okkur á bekk með menningar- og framfaraþjóðum. Við höfum stund-
um átt því láni að fagna að standa þannig að verki að átakið hafi komið
frá allri þjóðinni. Svo var um stofnun Eimskipafélags íslands.
Farsælir forgöngumenn félagsins unnu frumundirbúning að stofnun
félagsins í kyrrþey svo að naumast verður séð hver var frumkvöðull, þó
að ætla megi að það hafi verið Sveinn Bjömsson, fyrsti forseti íslenska
lýðveldisins. Þá var það mikilvægt að málefnið varð aldrei pólitískt.
Fjöldi skálda og hagyrðinga ortu hvatningarljóð málinu til framdráttar
og einnig velfarnaðarheill til fyrstu skipanna, er E.S. Gullfoss kom til
•andsins 15. apríl 1915ogE.S. Goðafoss29. júní 1915.
Um allt land unnu ungir sem gamlir að þvi að afla hlutafjár, sem
þurfti að vera mikið á mælikvarða fátækrar og fámennrar þjóðar. En
þjóðin stóð á tímamótum, nær alvarlegri og afdrifaríkari tíðindum en
nokkurn gat þá grunað. Heimsstyrjöldin fyrri skall á hálfu ári eftir að
smíðasamningur var gerður við danska skipasmíðastöð um smíði
tveggja skipa sem átti að afhenda í janúar og apríl 1915. Afhendingu
seinkaði lítillega. Það sem mestu máli skipti var að skip félagsins voru
mönnuð íslenskum skipshöfnum, lutu íslenskri lögsögu og þjónuðu
íslensku framtaki. Þetta kom sér vel þegar sigling til Evrópulanda
lokaðist vegna ófriðarins og hefja varð siglingar til Ameríku. Á þeim
tímum dugði engin ,,bænaskrá“ til erlendra útgerðarfélaga um ferðir til
fslands með nauðþurftir, enda skip þeirra mörg tekin til hemaðamota
og önnur voru á hafsbotni. E.S. Flóm, sem Björgvinjarfélagið hafði í
siglingum milli íslands og Noregs var sökkt og Sameinaða gufuskipa-
félagið danska varð að láta skip sín til annarrar þjónustu.
Fossarnir urðu því strax afgerandi stoðir að því framþróunarskeiði er
hafið var. Þeir sönnuðu þjóðinni mikilvægi sitt strax á fyrstu misserum.
Það er augljóst að ekkert fyrirtæki - engin framkvæmd, sem gerð hefur
verið á íslandi, fyrr eða síðar, hefur átt jafn heitar óskir eða átt jafn
traustan stuðning allrar þjóðarinnar. Andrúmsloftið og ákafinn við að
verða að liði var heitur eins og eldgos og spennandi eins og ævintýri.
Það var staðreynd að „Óskabam þjóðarinnar" var réttnefni. Nú, á
afmælisárinu, á félagið 15 skip og er með 5 leiguskip að auki, svo mjög
hefur flutningaþörfin aukist.
Á sjötíu ára starfsferli félagsins hefur það þroskast meira en nokkurt
hugarflug gat órað fyrir, enda heyrist bamsheitið æ sjaldnar. Ljóminn
af frumburðinum hefur tekið nokkrum breytingum, eins og jafnan
gerist er bömum fjölgar. En brautryðjendastarf Eimskipafélags íslands
verður seint þakkað að fullu. Auk þess að hafa verið um langt skeið
farsælasta og hagsælasta samgönguleið landsmanna, kringum landið og
til annarra landa, hafa skip félagsins hvarvetna verið til sóma fyrir
ísland. Velbúin, velhirt hafa þau skartað okkarfagraþjóðfánaogborið
þjóð okkar og íslenskri sjómannastétt fagurt vitni. Þar varð farmanna-
stéttin til, en hana skipa nú nokkur hundmð sjómanna, bæði yfirmenn
og hásetar, stétt sem þolir samanburð við samstarfsmenn stórþjóða.
Nokkur útgerðarfélög hafa komið í kjölfar Eimskipafélags íslands
og verður ekki betur séð en að atvinnuvegur þessi sé nú blómlegur. Það
er athyglisvert fyrir okkur Suðumesjamenn að rætur margra þeirra
liggja hér um Skagann. T.d. voru lang stærstu hlutir í Eimskiptafélagi
Rey k javíkur í eigu Einars G. Einarssonar í Grindavík og bama hans og
tengdasona. E.í. keypti síðan skip E.R. er það hætti störfum. Finnbogi
Kjeld úr Njarðvík er eigandi að Skipafélaginu Víkur h/f, sem gerir út 3
fragtskip. Einnig hafa Suðurnesjamenn verið eigendur að stómm hluta
í Hafskip, sem á 5 skip og er auk þess með 2 leiguskip.
En það var ekki bara í útgerð farskipa sem áhugaeldur Eimskips-
manna hitaði þjóðina upp til dáða. Á flestum eða öllum sviðum þjóð-
lífsins varð vakning. Ymsar verklegar framkvæmdir sigldu í kjölfarið.
Mennta þurfti menn til nýrra starfa og auka þekkingu við þau fábreyttu
störf er fyrir voru og skólar og sérskólar vom stofnaðir. Gmnnur sá er
þjóðin byggði afkomu sína á margfaldaðist. Þjóðin fann að hún hafði
varpað af sér áþján og oki margra liðinna alda. Öllum bar að vaka og
vinna.
Öld framtaks og farsældar blasti við og þjóðin var sameinuð, sam-
taka í að lyfta Grettistaki.
Öskum fermingarbömum til hamingju med
ferminguna og framtíðina.
Reiðhjóla-
verkstæði
Hennings
Hafnargötu 55 — Keflavík
Sími1130
STOFNFUNDUR
Psoriasis- og exemsjúklingar munið
stofnfund deildarinnar í dag, 24. mars
kl. 14 á Glóðinni.
Undirbúningsnefnd.
FAXI-75