Faxi - 01.02.1986, Page 12

anna, því að árið 1900 var Duus
orðinn eigandi að eignum hinna —
orðinn einvaldur í viðskiptum.
Sum húsa hans standa enn og þó
að ýmsir hafi eignast þau síðan
hafa þau alltaf gegnt stóru hlut-
verki í athafnasögu byggðarinnar.
Duushúsin voru fyrsti vísir að
menningarlegri húsagerð og bygg-
ingarlist í Kefiavík. Brátt færðist
líf í byggingarlistina. T.d. sýnir
mynd af kirkju sem reis af grunni
á Myllubakkanum upp úr alda-
mótum að vaknað hafði geta,
framsýni og skilningur fyrir rétt-
mæti og gildi þess að eiga fagurt
Guðshús á staðnum. En því mið-
ur fauk það af grunni í fárviðri í
nóv. 1902. Nokkrir einstaklingar
sem meira máttu sín s.s. læknar
og bakarar (menntamenn), lögðu
meira í hús sín en áður hafði tíðk-
ast og síðan nokkrir framtaks-
samir útgerðarmenn, sem jafnan
voru skipstjórar á skipum sínum.
Það er þó ekki fyrr en 1911 að
barnaskólinn við Skólaveg var
reistur og svo kirkjan 1914, að
verulega athyglisverð hús risu
hér.
Þegar litið er til aldamótaáranna
og allt til fyrri heimsstyrjaldar
finnst manni eins og vorað hafi í
sögu Keflavíkur.
Hvað veldur því? Fyrst og
fremst aukin þekking og bættar
samgöngur. Athafnir færast úr
höndum dönsku kaupmannanna
í hendur heimamanna. Aukinn
þróttur útgerðarinnar. Og þó að
Sparisjóðurinn í Keflavík, sem
stofnaður var á haustdögum
1907, færi hægt af stað var hann
strax traust stoð þeirra er vildu
bæta híbýli sín. Og ekki má
gleyma því að hingað höfðu fluttst
margir mætir iðnaðarmenn í ýms-
um iðngreinum sem bendir til
þess að þrátt fyrir allt hafi búseta
hér þótt all fýsileg.
En Keflavík var enn að ýmsu
leyti á eftir a.m.k. betri sjávar-
þorpum landsins. Megin ástæður
þess voru tvær. Byggðarlagið sem
þéttbýli var mjög ungt- og danska
verslunin hafði verið harðdræg,
ekki staðið að eða stuðlað að upp-
byggingu til almennings heilla.
Styrjaldarárin 1914—18 voru flest-
um landsmönnum erfið, lá við
svelti, og í kjölfarið kom langvar-
andi kreppa, sem hamlaði eðli-
lega framvindu mála fram að síð-
ari heimsstyrjöld. Jafnvel góð
aflaár dugðu ekki til að bæta hag
manna því að viðskiptaþjóðir
okkar höfðu takmörkuð efni til að
kaupa okkar góða og mikla salt-
fisk, sem var nær eingöngu okkar
útflutningsafurð.
Á kreppuárunum reis þó eitt
stórhýsi hér, sem lengi var lang-
stærsta hús Keflavíkur. Guð-
mundur Helgi Ólafsson kaup-
maður og útgerðarmaður, byggði
Klappenborg við Túngötu. Það
þótti glæsihús á sínum tíma og
setti svip á bæinn. Það var þó
meira af kappi en forsjá hjá at-
orkumanninum Guðmundi
Helga, sem ekki tókst að halda
eigninni. í byrjun síðari heims-
styrjaldar var margt ógert hér. Við
þá söguskoðun er blaðið Faxi gott
heimildarrit.
Þegar fyrsta tölublað Faxa kom
út í des. 1940 nálguðust tímamót
í sögu Kefiavíkur. Hreppurinn að
liðast í sundur - Njarðvíkingar að
mynda nýtt sveitarfélag. Þeir áttu
viðameiri sögu frá fyrri tíð, áttu
mikið land og gott hafnarstæði.
Og þessa dagana halda þeir upp á
10 ára afmæli bæjarréttinda, sent
þeir fengu eftir að hafa verið
hreppsfélag í 35 ár.
Það er íhugunarefni, hvern þátt
Málfundafélagið Faxi átti í fram-
vindu mála hér eftir að það kom
til sögu.
Það er staðreynd að á málfund-
um Faxa, sem voru lengst af
haldnir vikulega allan veturinn,
voru bæjarmál oftast á dagskrá og
eftir aö blaðið hóf göngu sína
komu þar margar greinar um ým-
is bæjarmál, s.s. hafnarmál,
skólamál, sjúkrahús, gatnagerö,
vatns- og holræsi, iþróttamann-
virki, símamál, lyfsölumál, at-
vinnumál, samgöngumál, skipu-
lagsmál, ræktunarmál og þannig
mætti lengi telja. Flestir Faxa-
menn voru tengdir bæjarmálefn-
um á einhvern hátt, voru í nefnd-
um eða opinberum störfum og
tveir Faxamenn, þeir Ragnar
Guðleifsson og Danival Danivals-
son voru þá í hreppsnefnd og þeir
voru endurkjörnir 1942, eftir
skiptingu hreppsins og 3 af 5
vara hreppsnefndarmönnunum
voru Faxamenn. Þeir voru úr öll-
um (3) fiokkunum sem buðu
fram. Svipað hlutfall hélst í
nokkrar kosningar og tveir fyrstu
bæjarstjórar Keflavikur voru
Faxamenn, þeir Ragnar Guðleifs-
son og Valtýr Guðjónsson.
Sat ég við sœinn
er sólin höfði
laut á lygnu kvöldi.
Örþreytt orðin
aferli dags
hún hvarf í öldur Ægis.
Blessaða sól,
í bárufoldum
þú býr þér beðinn mjúka.
Allar verur
um víðajörð
þínu fordœmi fylgja.
Ingvar Agnarsson.
Það má því ætla að Málfundafé-
lagiö Faxi hali haft þó nokkur
áhrif á framvindu mála í bænum á
þeim árum. En snúum aftur að
svipmóti bæjarins okkar. Byggðin
var mest öll á sjávarbakkanum.
Kaldir salti stemmdir vindar
gnauða af hafi og olli það erfið-
leikum, þeim er gjarnan vildu
gera garða sína að fögrum skrúð-
görðum. Þó gátu Framnessystur
gert blómagarð sinn frægan í
skjóli grjótveggja en trjágróður
þreilst þar ekki ofar veggjum.
Einnig tókst Janusi og Friðrikku
fyrir einskæra natni, að fá viður-
kenningu fyrir blómaskrúð að
Hafnargötu 41. Fjær sjó var gam-
all og gróinn garður Þorsteins
Þorvarðarsonar við Vallargötu.
Fallegur garður, en þar gætti íýrr-
greindra áhrifa sjávarloftsins.
Nokkru ofar — við Kirkjuveg bjó
Ingimundur Jónsson, kaupmað-
ur í gamla læknishúsinu. Þar var
og er einn glæsilegasti garður í
Kefiavík — einkum þó í tíð Ingi-
mundar en hann var Árnesingur
og hafði verið þar ræktunar ráðu-
nautur áður en hann kom hingað
á mölina, og gerðist Faxafélagi.
Eftir að byggð færðist fjær sjó
hafa komið upp margir fallegir
garðar - augnayndi bæjarbúa og
sómi eigenda. *
Þegar við nú göngum um bæinn
á sólbjörtum síðsumardegi, eftir
velgeröum götum, sem flestar
hafa fengið góðar gangstéttar,
njótum gróðurilms og litaskrúðs
við fjölda húsa og vitum að í vel-
byggðum og vönduöum húsum
býr fólk við öll þau þægindi sem
heimurinn helur upp á að bjóða,
fyllumst við fögnuði og þakklæti
til allra sem lagt hafa hönd að
verki.
Já. Húsagerðinni hefur fleygt
fram. Hér hafa risiö og eru að rísa
fjöldi glæsihúsa og ber þar mest á
viðskiptahöllunum og mennta-
setrum sem gaman væri upp að
telja og gera þeim góð skil. En það
verður að bíða betri tíma. Höfum
við þá að öllu leiti, ,gengið til góðs
götuna fram eftir veg?
Þegar ég flutti af Ásabraut niður
á Vatnsnesveg vissi ég að sjávarlöð-
ur lamdi þar hús og garða þegar 1
austan- og norðaustan áttin var í
algleymingi. En ég hafði alist upp
við sjó og hafði ætlað hlutskipti
mitt þar. I 8 ár hafði ég fengist við
að innbyrða ,,þann gula“, fannst
nokkur manndómur í þeirri at-
vinnugrein og lykl af fiski angraði
nrig ekki. Ég naut þess aö heyra
vélaglamur atvinnutækja og að sjá
menn taka frísklega til hendi við
hin ýmsu framleiðslustörf, t.d. að
sjá útlimaglaða áhugamenn taka
hrygg úr fiski við aðgerð, hausa
48 FAXI