Faxi - 01.01.1993, Blaðsíða 28

Skúli Magnússon:
Inngangur
I ritgerð þeirri er hér fer á eftir er
leitast við að rekja þróun vita- og
hafnamála á íslandi á árunum 1906-
37 með tilliti til starfa Thorvalds
Krabbe, er var fyrstur til að gegna
embætti vitamálastjóra 1918-37.
Efnið er að sjálfsögðu það mikið að
aðeins var hægt að stikla á stóru. 1
upphafi er lýst stuttlega þróun þess-
ara mála fram til 1906 áður en
Krabbe kom til starfa. Reynt er að
draga fram helstu nýjungar og breyt-
ingar á mannvirkjagerð í sjó og við
vitabyggingar. Jafnframt er nokkuð
drepið á upphaf vitamálaskrifstof-
unnar og vaxandi störf hennar til
1937. Helstu heimildir sem stuðst er
við er tímarit Verkfræðingafélags ís-
lands 1914-54 auk fregna og greina í
tímaritinu Ægi. Ennfremur við opin-
ber gögn, s.s. Stjómartíðindi. Rit-
gerðin var samin á námskeiði í Há-
skóla Islands, vorið 1991, þar sem
Bergsteinn Jónsson kenndi sögu
samgöngumála á Islandi á árunum
1776-1938. í lok ritgerðarinnar var
löng skrá yfir tilvísanir og heimildir
sem sleppt er hér. Ennfremur er loka-
orðum sleppt án þess að það eigi að
saka.
Yfirlityfir bryggjur og vita fram
til 1906
Allt fram á sjöunda tug 19. aldar
gátu stór þiljuð skip ekki lagst að
bryggju í verslunarstöðum á Islandi.
Víðast voru notaðar litlar, stuttar, af-
líðandi bryggjur er náðu út að fjöru-
borði. Þær voru nánast allar úr grjót-
fylltum trékössum, negldum saman
en ofan. Á þeim var bryggjugólfið úr
borðum eða tréflekum. Þessi
bryggjugerð var ríkjandi allt franr á
fyrsta tug þessarar aldar þegar tekið
var að steypa bryggjur með tilkomu
vélbátanna. Einnig munu hafa þekkst
lausar bryggjur á 19. öld. Þær voru
einungis í sjó á sumrin en voru tekn-
ar upp á haustin er síðasta skipið var
farið. Slík bryggja var t.d. á Borð-
eyri.
Þessar bryggjur þjónuðu fyrst og
fremst verslunum á höfnunum og við
þær lögðust árabátar og uppskipun-
arbátar. Stærri skip lágu út á höfninni
við akkeri og varð að flytja allan
vaming á milli skips og lands á upp-
skipunarbátum er áraskip drógu.
Stundum voru árabátar eingöngu
notaðir við upp- og útskipun. Þegar
leið á sjötta tug síðustu aldar jukust
mjög siglingar til landsins og verslun
óx vegna verslunarfrelsis sem fékkst
1854. Þar kom að kaupntenn fóru að
huga að hafnarbótum við verslanir I
sínar. Öllum var ljós þýðing þess og
spamaður að geta lagt stóru skipi að
bryggju og losað það eða lestað beint
á land án þess að flytja allt á smábát-
um. En aðstæður til bryggjugerðar
voru mjög misjafnar og víðast erfið-
ar. Sunnanlands er t.d. mikill munur
flóðs og fjöru, skjóllítið og útfiri svo
mikið að kostnaður varð óheyrilegur
við bryggjugerð.
Best var aðstaðan við eyrar í ljörð-
um vestanlands og austan. Enda var
28 FAXI