Faxi - 01.06.1993, Blaðsíða 26

s
ndurbygging Stekkjarkots gefur
okkur tækifæri til að velta vöngum
yfir því veraldlega umhverfi sem
forfeður okkar og mæður bjuggu í og
skópu. Reyndar er ekki síður
auðgandi að huga að lífshlaupi sama fólks og lífsskiln-
✓
ingi þess. Ahugi okkar kviknar ekki síst þegar ljóst
verður að Stekkjarkot var byggt af fólki í eldheitu
ástarævintýri, þar sem fornar dyggðir eins og heiður
og hyggindi urðu kveikja að áhugaverðu lífshlaupi.
Aður en ástarsagan verður sögð má
hafa hugfast að í Stekkjarkoti bjuggu
þrjár fjölskyldur á ólíkum tímum og
óskyldar. Sú fyrsta, er reisti Stekkjarkot
bjó líklega á árunum 1857-1887. Önnur
fjölskylda, ætt Imbu í Stekk og Magnúsar
Gíslasonar, endurreisti Slekkjarkot og bjó
þar frá 1917-1921, ættmenni þeirra eru
mörg á Suðurnesjum. Þriðja fjölskylda,
þau Bjarni í Stekk og Björg Einarsdóttir
bjuggu svo seinust ábúenda á árunum
1921-1924, þau eignuðustu ellefu börn,
mörg þeirra búa og bjuggu á Suður-
nesjum, við getur farið nærri um að
afkomendur eru fjölmargir.
Vonandi gefst síðar tækifæri til að
segja sögur er tengjast þessum tveimur
seinni fjölskyldum og skal nú sögð sagan
af tilurð Stekkjarkots og fyrstu ábú-
endunum, þeim heiðurshjónum Jóni
Gunnlaugssyni og Rósu Ásgrímsdóttur.
Jón og Rósa tilheyrðu bæði Kálfa-
tjarnarsókn, þó Jón hafi átt heimili á
Vatnsleysuströnd en Rósa nærri Hafnar-
ftrði, reyndar verður að hafa í huga að
Njarðvík út að Vatnsnesi tilheyrði einnig
Kálfatjarnarsókn á þessum tíma sem um
er rætt (fyrstu áratugum eftir 1800). Nú
verður vart talið til tíðinda að fólk felli
hugi saman eða verði ástfangið upp fyrir
haus, en svo sem títt var á þessum tíma
var ekki hverjum sem er leyft ástfengi við
hvern sem er. Reyndar má skilja setn-
inguna að framan á marga vegu og
auðvitað er hún enn að nokkru leyti í
gildi! Hvað sem öllu líður þá virtust
Rósa og Jón ekki mega eigast. Hverjir
voru mestu áhrifavaldar þessa og hvers
vegna sá rembihnútur var settur á ástina
verður ekki fullyrt með góðu móti. Jón
var reyndar af ríkum ættum og stóð svo á
málum að faðir Jóns hét honum arfleysi ef
hann giftist Rósu.
Þá sannast að góð ráð eru dýr og eins
og síðar sannast var Rósa meira virði en
nokkurt fé. Sumir vildu nú halda því fram
að svo muni um fleira fólk. Jón gat
auðvitað ekki fyrir nokkurn mun lifað án
Rósu, þau lluttust til Njarðvíkur rúmlega
tvítug að aldri og hann arflaus gerður.
Ekki verður séð af tiltækum heimildum
að Rósa hafi haft með sér heimamund.
Ógift koma þau til Innri Njarðvíkur og
fá inni og stýra búi að Ólafsvöllum, en
Ólatsvellir voru í eign Ásbjarnar Ólafs-
sonar og Ingveldar Jafetsdót tur. Jón mun
hafa átt ættir að rekja til Njarðvíkurbænda
og því hafa ættingjar hans í Njarðvík
skotið skjólshúsi yffr hjónaleysin. Fyrir
þá sem vilja vita þá voru Ólafsvellir
staðsetlir rétt ofan tjarnarinnar í Innri
Njarðvík, rústir eru enn greinilegar og
ligja við hlið nokkuð kunnara kots kennt
við Hóhnfast og er á sama svæði. Þó
tilviljun ráði og atburðurinn sé hryggi-
legur, þá var umræddur Hólmfastur
hrakinn frá Vatnsleysuströnd af fádæma
niðurlægingu, ekki af ást heldur vegna
óvæginna upphlaupa danskra kaup-
manna. Tilviljun nær líka til þess að þáð
voru foifeður Ásbjarnar á Njarðvíkurhö-
fuðbólinu er hýstu Hólmfast.
Jón og Rósa búa að Ólafsvöllum í
nokkur ár og eru örugglega búandi þar
árið 1855. Jafnhliðabyggjaþau Stekkjar-
kot, brunn við kotið og Stekkjakotsvör.
Þau eru flutt að Stekkjarkoti fyrir 1860 og
hafa þá gifst og eignast tvær dætur. En
alls eignuðust þau sjö börn, meir um þau
síðar.
Matarkostur var rýr og lifðu þau
einkum á trosi, þ.e. soðnum fiskhausum,
þunnilduin og öðru því sem óseljanlegt
var af fiskinum. Þó var grautargerð
algeng, drýgð með skarfakáli, fuglasúpur
og söl borðuð. Þó segir Guðmundur Á.
Finnbogason svo frá f bók sinni Sagnir af
Suðumesjum (bls. 17): „Narfakotsseylan
Vinkonurnar frú Vigdís Finnbogadóttir og Ágústa Kristóferdóttir, sem er
barnabarn Rósu og Jóns Gunnlaugssonar frá Stekkjarkoti, sem eru á spjalli og
snæðingi. Ljósm. Oddgeir Karlsson.
122 FAXI