Faxi - 01.02.2006, Blaðsíða 8

Kristján Pálsson:
„Enda komu þeir
færandi hendi”
Hvaða ástand skapaðist á Suðurnesjum
með komu varnarliðsins á Keflavíkurflug-
völl 7. maí árið 1951, voru allir kátir?
Komu þeir færandi hendi? Hvað um
siðferðið og sjónvarpið? Hvað breyttist
mest?
Þessi fyrirlestur er hluti af BA-ritgerð
minni í sagnfræði við Háskóla Islands.
Við undirbúninginn hef ég tekið viðtöl
við nokkra aðila af Suðurnesjunum sem
bjuggu hér á 6. áratugnum þá orönir full-
tíða menn. Eg hef einnig skoðað m.a. Faxa,
fundargerðarbók UMFN og dagblöö.
Frekari rannsóknir af minni hálfu um
þetta efni eru fyrirhugaðar á næstunni.
Koma varnarliðsins
Þegar varnarliðið kom 7. maí hljóðar forsíða
Þjóðviljans þannig: „Landráðin framin.” Hér
er ekki skafið af því frekar en venjulega í því
blaði.
Fyrirsögn Morgunblaðsins hljóðaði svo:
„Varnarlið kom til Keflavíkur í morgun.
Þjóðviljinn andskotast út í þennan samning
og varnarliðið á Kefiavíkurflugvelli ár eftir ár
uppfrá þessu. Morgunblaðið svaraði oftast skil-
merkilega. En hvernig var umræðan í Keflavík
og Njarðvík?
Helsta blað þessa tíma á Suðurnesjum var
Faxi. Þar segir í dálki sem nefndur var „ Úr
flæðarmálinu” eftirfarandi um þennan atburð.
„Mánudagurinn 7. maí rann upp heiður og
fagur-en vélagnýr var yfir Suðurnesjum.
Flugvélar svifu um loftið og lentu að lokum á
Keflavíkurflugvelli. Þær höfðu bandarískt herlið
innanborðs, sem á að hafa hér setu samkvæmt
samningi milli Bandaríkjanna og íslands,
gerðum í anda hinna Sameinuðu þjóða. Ovíst
mjög er hvað koma setuliðsins boðar okkur
Suðurnesjamönnum-öryggi, eða öfugt-því sker
reynsla ein úr um.”
Þetta er afskaplega hlutlaust og ópólitískt
þó óvissa sé talin vera um framtíðina. Voru
Suðurnesjamenn þá hlutlausir í þessu máli eða
fylgdu þeir stjórnarflokkunum að málum og
sáttir með sitt?
Það virðist vera, en það var ekki einróma þó!
Fyrstu mótmælin komu reyndar úr óvæntri átt.
A forsíðu Þjóðviljans 30. maí 1951 erfyrirsögn
sem hljóðár svo: „Kvenfélagið í Njarðvík
samþykkir að veita hermönnum ekki aðgang á
skemmtanir sínar”. Það er forvitnilegt að kven-
félag sé að álykta með þessum hætti. Ég skoð-
aði bakgrunn þessarar fréttar. í fundargerðarbók
Ungmennafélags Njarðvikur kemur í ljós að
Frá jólatrésskemmtun í Ungó 1953. Skemmtunin var haldin á vegum bandaríska varnarliðsins. Yf-
irmaður varnarliðsins, McGo hershöfðingi, ávarpar gesti en við hlið hans stendur Helgi S. Jónsson
sem túlkaði fyrir hershöfðingjann. (Byggðasafn Reykjanesbœjar)
Braggahverfi í Ytri-Njarðvík á stríðsárunum 1939-1944. (Byggðasafn Reykjanesbœjar)
þetta mál var til umræðu á aðalfundi Samkomu-
húss Njarðvíkur (Krossinum) 27. maí 1951.
Þar bar Bjarni Einarsson hreppsnefndarmaður
Sósíalistaflokks Njarðvíkur upp svohljóðandi
tillögu: „ Sameiginlegur fundur Ungmenna-
félags Njarðvíkur og Kvenfélagsins Njarðvík
haldinn 27. maí samþykkir, að á meðan erlend-
ur her dvelur í landinu skulu engir menn með
hernaðareinkennum fá að dvelja í húsakynnum
félaganna á skemmtunum þess eða öðrum
samkomum í húsinu.” Var tillaga þessi sam-
þykkt með öllum atkvæðum nema einu, eins og
segir í fundargerðinni. Þessi bókun virðist með
einhverjum hætti hafi borist nær samstundis til
8 FAXI