Faxi - 01.02.2006, Blaðsíða 10

Hermenn varnarliðsins höfðu lítið við að vera dður en sjónvarp og útvarp komu til sögunnar.
(Ljósm. Varnarliðið)
Fríöindi og kanasjónvarp
Eins og komið hefur fram þá llykktist fólk upp
á völl. Astæðan var einföld, svipuð eða betri
laun og þægilegri vinna. Einn viðmælandi minn
verkamönnum víðsvegar að af landinu til að
geta staðið við fyrsta verksamninginn sem þeir
gerðu við varnarliðið 1951. Því er haldið fram
í Faxa að um 3000 manns hafi unnið hjá vam-
arliðinu árið 1953. Samkvæmt mínu heimildum
voru starfsmenn verktaka og hersins um 2500-
3000 á fyrstu árunum.
Um fjölda hermanna þá segir Upplýsingaþjón-
usta varnarliðsins að 1954 hafi þeir verið
orðnir um 5000.
Flestir verkamennirnir höfðu húsræði í
bröggum hjá hernum eða áttu heima í nágranna
sveitarfélögum og Reykjavík. Stór hópur utan
af landi leigði þó í Keflavík og Njarðvík og seg-
ir í Faxa í maí 1954: „hér búa nú og hafa búið
undanfarin ár um 400-700 manns, sem eiga lög-
heimili í öðrum sveitarfélögum og greiða þar
af leiðandi engin gjöld til Kéflavíkurbæjar.” í
þessu sambandi ber að geta þess að ríkisstjórnin
hafði ákveðna nefnd sem skipti störfunum á
Keflavíkurflugvelli niður á kjördæmi landsins.
Þetta var gert m.a. til að draga úr atvinnuleysi á
landsbyggðinni. Fjöldi leigjenda í Keflavík og
Njarðvík hlýtur því að hafa verið mikill. Einn
viðmælanda minn f.v. bæjarfulltrúinn sagði
hafa heyrt að 200 bandarískar fjölskyldur hefðu
leigt í Keflavík. Samkvæmt upplýsingum frá
Upplýsingaþjónustu varnarliðsins voru um 500
varnarliðsmenn sem leigðu utan herstöðvarinn-
ar á þessu tímabili.
Hvar var svo allt þetta fólk? Einn viðmæl-
andi minn og f.v. bæjarfulltrúi sagði: „Ég veit
um að bílskúrar voru innréttaðir með kojum
og voru jafnvel 6 kojur í einum bflskúr.” Einn
viðmælenda minn sagði að í saltgeymsluhúsi í
Keflavík hafðu verið settar 25-30 kojur. Hann
sagðist hafa komið þangað og þá hafi verið
skurður eftir miðju gólfinu sem var verið að
leggja í klóakleiðslu en leigjendurnir voru í
húsinu á meðan. Hann sagðist hafa sagt við
einn leigjandann: Þið látið bjóða ykkur upp á
þetta? Já sagði hinn það er ekkert annað í boði.
Ég sagði við þennan viðmælanda minn hvort
Frá mótmælafundi um vegatollinn á Keflavíkurvegi í október 1966. Fundurinn var haldinn í Félags-
bíó í Keflavík. (Byggðasafn Reykjanesbœjar)
þetta hefði þá ekki verið eins og verbúðimar
voru hér í eld gamla daga. Nei þetta var miklu
verra, alla vega eins og verbúðirnar voru heima
í minni sveit, þær voru þó hlýjar. Það var mjög
eftirsótt að leigja Ameríkönum enda borguðu
þeir vel og skipti fólk fbúðum upp eða þrengdi
að sér til að koma þeim fyrir.
Samskiptin við herinn
Flestir eru sammála því að samskiptin við
bandaríska hermenn hafi yfirleitt verið á
jákvæðum nótum og hermenn lagt sig fram
um að vera sanngjarnir og kurteisir. Þeir
lögðu einnig upp úr því að vingast við fólkið í
Keflavík og Njarðvík. Sem dæmi má nefna að
varnarliðsmenn héldu jólatrésskemmtanir fyrir
börn í Keflavík og Njarðvík og komu jafnan um
1200 börn á þessar skemmtanir. Voru þær mjög
vinsælar og það svo að takmarka þurfti aðgang,
því fólk úr nágrannabyggðum og jafnvel frá
Reykjavík sótti þær í hópum. Um eina slíka
segir í Morgunblaðinu 3. janúar 1952: „ Eins
og undanfarin ár fór fram jólatrésfagnaður
fyrir börn í Keflavík og Njarðvíkum hinn 27.
des. Fyrir fagnaðinum stóðu Ungmennafélag
Keflavíkur og Rauði kross Bandaríkjanna fyrir
hönd hermannanna sem dvelja á Keflavík-
urflugvelli. ... Skemmtanirnar fóru allar mjög
vel og ánægjulega fram, jólasveinar léku og
dönsuðu við börnin og gáfu þeim gjafir..... Þótti
börnunum gaman að þeim, enda komu þeir fær-
andi hendi.”
Um beina andstöðu gegn hernum hef ég ekki
heyrt nema frá UMFN.
Ég spurði einn af stjórnarmönnum UMFN frá
þessum tíma hvernig samskipti hans hefðu ver-
ið við varnarliðið. Hann sagði:,,Konuna mína
vantaði vinnu og sótti um á vellinum og fékk
stöðu við að stjórna þrifurn í húsum varnarliðs-
ins upp á velli. Eftir nokkra mánaða starf fékk
hún uppsagnarbréf án skýringa. Ég spurðist fyr-
ir hjá kananum hverju þetta sætti og var svarið
það að þeir kærðu sig ekki um starfsmann sem
væri giftur kommúnista.”
Engir af viðmælendum mínum telja samskipti
kynjanna hafa skapað erfiðleika í sambúð-
inni eins og var á ástandsárunum í Reykjavík.
Enginn þeirra taldi heldur að íslensk tunga
hefði beðið skaða af samskiptunum þó einstaka
greinar hefðu birst í blöðum á þessum tíma um
hættuna. Þetta er sagt með þeim fyrirvara að
viðmælendurnir eru fáir og engin kona í þeim
hópi.
10 FAXI