Faxi - 01.09.2006, Blaðsíða 19

* • • "N*. « ”*
'^gahverfi í Ytri-Njarðvík
Pdsárunum.
söfnum
“byggðasafn” felist ákveðin sýn á söguna,
ákveðin tegund af safngripum og jat'nvel ákveð-
in tegund af starfsfólki. Að byggðasöfn séu söfn
sem fjalla um baðstofutímann, með sínum rokk-
um og strokkum, að safnvörðurinn sé gamall í
háttum, borði slátur og hákarl, taki í nefið og
segi sögur. En í raun vísar hugtakið “byggða-
safn” fyrst og fremst til þess að um staðbundið
safn sveitarfélaga sé að ræða.
Það er þó ekki alveg laust við að einhver sann-
leiksvottur sé í þessu áliti þar sem byggðasöfn
landsins eiga sér svipaðar rætur og hafa þróast
með líkum nótum. Þannig má rekja upphaf
flestra byggðasafna til miðrar síðustu aldar þeg-
ar gamla samfélagið var að kveðja. Þótt flestir
fögnuðu nýjum tímum voru einstaklingar sem
þótti vont að sjá á eftir minjum og margvíslegri
Sigrún Asta Jónsdóttir, forstödumadur Byggdasafns
Reykjanesbcejar, fiutti eftirfarandi erindi á
landsbyggdarádstefnu Félags þjóðfrœðinga,
Sagnfrœðingafélagsins og lieimamanna
í Reykjanesbœ 4. mars 2006.
þekkingu úr hinu gamla samfélagi. Því varð til
átak á landsvísu til að bjarga minjum og þekk-
ingu. Oftar en ekki stóðu hugsjónaríkir einstak-
lingar í stafni og keyrðu verkefnið áfram. Sjald-
an voru miklir peningar í spilunum og gríðarlegt
starf var unnið í sjálfboðavinnu.
Byggðasafnið vitnisburður
um íslcnskan veruleika
Afraksturinn mátti síðan sjá á sýningum í
byggðasöfnum landsins, rokkar, strokkar, askar,
hrífur, orf, kistur og svo mætti lengi telja í fal-
legum röðum á hillum og hvar sem pláss fannst.
Flestir gripirnir voru merktir samviskusamlega
með heiti, nafni gefanda og stundum sögunt og
sögnum af fólki og atburðum. Safnvörðurinn
sem var yfirleitt frumkvöðullinn tók sjálfur á
móti gestum sínum og gat sagt þeim sögur af
fólkinu, svæðinu, atburðum, þjóðsögur svo eitt-
hvað sé nefnt. Byggðasafnið varð þannig vitn-
isburður um íslenskan veruleika fyrir vélvæð-
ingu bátaflotans og flutning fólks úr sveitum á
mölina.
En tíminn er undarlegt fyrirbæri, það sem er
nýtt og framandi á einum tíma er gamalt og úr-
sérgengið á öðrum tíma. Undir lok síðustu aldar
varð umskiptatíminn frá hinu gamla bændasam-
félagi yfir í vélvætt nútímasamfélag, það tímabil
sem var að hvetfa. Starfsmenn byggðasafna hafa
safnað töluvert frá þessu tímaskeiði en viðfangs-
efnið er að mörgu leiti ólíkt hinu gamla bænda-
samfélagi. Til þessa tíma falla minjar sent eru
æði oft plássfrekar og vandmeðfarnar, t.d. bátar,
bílar eða vélasamstæður. Nýir þættir komu inn,
FAXI 19