Búfræðingurinn - 01.01.1948, Blaðsíða 41
BÚI'RÆfilNGURINN
39
ýmsar undantekningar, eins og t. d. að máttleysið kemur fyrst
eftir að kýrin hefur verið sljó og lystarlaus nokkra daga, stund-
um sézt aðeins máttleysi í afturparti og er þá ekki óalgengt að
bændur haldi að um biiun (t. d. grindarbrot) sé að ræða. Sú
tegund doðans, þar sem kýrnar eru daufar og lystarlausar án
máttleysis er, þó undarlegt megi virðast, oft erfiðari viðureign-
ar en doði með máttleysi og meðvitundarleysi.
Loks sjást tilfelli, þar sem kýrin virðist ærast í skapi t. d.
við háreysti, högg eða óvenjulega ferð um fjósið, þá slá þær oft
hausnum til og frá og ranghvolfa augunum og tifa eyrunum
ótt og títt, þá sjást stundum krampadrættir í andlits-, tyggi- og
hálsvöðvum.
Að lokum dettur kýrin niður og fær oft almennan krampa,
oft örðugan viðureignar.
Fyrir síðustu aldamót var þessi skæði sjúkdómur, sem þá
hafði farið mjög í vöxt, mjög alvarlegur. Menn vissu ekki or-
sök lians, ýmsar getgátur komu fram, margar lyfjategundir
voru reyndar, en árangurslaust, og um 50% allra doðakúa
drapst.
Það var ekki fyrr en á síðasta áratug fyrri aldar, að dönskum
dýralækni (Schmidth) tókst af hreinni tilviljun að finna þá nær
óbrigðulu lækningu, sem enn er almennt notuð, nefnilega loft-
dælinguna. Það merkilega er, að hann skyldi finna aðferðina,
þar eð forsendur hans á eðli sjúkdómsins voru rangar.
Schmidth áleit að hér væri um júgureitrun að ræða, og sam-
kvæmt því reyndi hann að dæla joðkaliumblöndu í júgrið. —
Hann komst brátt að því, að betra var að hleypa ögn af lofti inn
með blöndunni, það varð svo til þess að lokum, að hann fór að
loftdæla, en hafði þó joðkalium í málmhylki loftdælunnar.
Seinna komust menn að því, að ekki var nauðsynlegt að liafa
joðkalium og að jafngóður árangur fékkst ef aðeins var dælt
hreinu lofti í júgrið. Þar með var einnig útilokað, að um eitrun
væri að ræða, en loftdælingin er notuð enn í dag um allan heim
til mikillar blessunar fyrir landbúnaðinn. Ef um algeran doða-
svefn er að ræða, ber að loftdæla tafarlaust og helzt áður en
kýrin verður þjáð, þó ber að gæta vel að því, hvort um