Búfræðingurinn - 01.01.1951, Side 33

BÚFRÆÐINGURINN
31
þvert yfir mitt landið, er meðalhitinn um -f- 5 stig. Árshitinn hér á
landi er því um 8 stigum hærri en ætla mætti eftir hnattstöðunni. Þetta
er geysimikill munur, því að þegar um meðalárshita er að ræða, munar
jafnvel mikið um hvert hitastigið.
Skýringin á þessu er hverju mannsbarni kunn. Hér eru að verki áhrif
Golfstraumsins, sem flytur hita sunnan úr hitabelti jarðar til vestur-
hluta Evrópu, íslands og Norðurlanda. Að vetrinum kemur þessi mun-
11 r enn betur í ljós. í kaldasta mánuðinum, janúar, er meðalhitinn hér
um -f- 2° eða nálægt 20° meiri en meðalhiti 65. breiddarbaugs. Þeir,
sem kvarta yfir köldu og stirðu tíðarfari hér á landi, ættu að gera sér
í hugarlund, hvernig hér væri umhorfs, ef meðalhiti ársins væri 5 stig-
um fyrir neðan frostmark og meðalhiti köldustu mánaðanna rúmum
20 stigum fyrir neðan frostmark. Og úr því þetta er meðalhiti hnatt-
breiddar íslands, gefur að skilja, að einhvers staðar hlýtur að vera
uiun kaldara. Og það eru meginlönd Ameríku og Asíu, sem leggja til
þessa miklu kulda. En þar er, á þessari breidd, iðulega 40—50 stiga
frost tímunum saman að vetrinum.
Á hinn bóginn eru sumurin þar heitari en hér. Meðalhiti heitasta
mánaðarins, júlí, er um 10° hér á landi, og er það nálægt 2 stigum
lægra en meðalhiti 65. breiddarbaugs. Hér kemur í ljós sá reginmunur,
sem ríkir á milli meginlanda og úthafa tempruðu beltanna. Á megin-
hindunum eru veturnir kaldir en sumurin heit. Úthöfin verka ætíð
temprandi á lofthitann, draga úr sumarhitanum og vetrarkuldum. Ein-
henni úthafsloftslags (eyjaloftslags, strandaloftslags) í tempruðu belt-
unum eru því þau, að veturnir eru mildir, en sumurin svöl. Auk hinna
almennu áhrifa sjávarins — eða vatnsins yfirleitt — koma svo hér til
greina áhrif Golfstraumsins, eins og getið var hér að ofan. í því sam-
handi má benda á það, að temprandi áhrifa úthafsins gætir lítt við
austurströnd Norður-Ameríku vegna þess, að kaldur hafstraumur legg-
Rr leið sína suður eítir vestanverðu Atlantshafi.
Eins og að líkindum lætur, er meðalhiti hér á landi æði breytilegur
eftir landshlutum og staðháttum. Það hefur því lítið gildi fyrir bænd-
Ur að þekkja meðalhita alls landsins eða heilla landshluta. Til þess að
hver bóndi geti fengið sem gleggsta hugmynd um hita og veðráttu í
sínu byggðarlagi, þarf að telja upp sem flesta staði. Hefur það ráð ver-
ið tekið hér að sýna meðalhita kaldasta og heitasta mánaðarins á
öllum veðurathugunarstöðvum (tafla I). Heitasti mánuðurinn er alls