17. júní - 01.03.1926, Blaðsíða 11
17. JUNí
79
lítils virði. Ennfremur var heldur
ekki um danska leikritagerð að ræða.
Tískuleikirnir utan úr löndum skygðu
á og hindruðu þroska leiklistarinnar
heima fyrir, og töfðu þá um leið fyrir
skilningi alþýðu.
Árið 1722 verður þó beryting á
þessu. Þá er talið að danska leik-
sviðið verði til.
René Montaigu, sem ílendst hafði
í Danmörku, var kvongaður danskri
leikkonu og naut styrks af kongsfje,
datt nú í hug að eigi væri úr vegi
að leika danskan sjónleik á dönsku
leiksviði!
f þá mund voru 2 leikhús í Kaup-
mannahöfn, annað hirðleikhús en
hitt eign einstakra manna. Fjár-
hagsvandræði þrengdu aldrei að fyr-
nefndu þessara leikhúsa, konungur
annaðist öll útgjöld, hitt átti öllu
erfiðara uppdráttar, varð ætíð að
keppa við erlendu umferðaleikarana
og stóð eitt í því stríði. Lúdvik Hol-
berg hafði þá nýlega gefið „Peder
Paars" út og það fór eigi leynt
manna á milli, að hann myndi eiga
eitthvað nýtilegt fyrir leiksviðið í
fórum sínum. Montaigu sá að leikhús,
leikhússtjóri og frumsamin leikrit
voru fyrir hendi, og hann var því
eigi seinn á sjer að sækja um leyfi
til þess að sýna danska sjónleiki í
borginni. 14. ágúst 1722 veitti kon-
ungur honum svo einkaleyfi til þessa,
og tæpum 6 vikum síðar eða miðviku-
daginn 23. september, er fyrsta sinn
leikið á danska leiksviðnu, sem síðar
er kendt við Holberg.
Fimm fyrstu leikrit Holbergs voru
leikin þegar á fyrsta ári. Höfundur-
inn gaf leikhúsinu þau. — Leikrit
þessi voru: „Den politiske Kandestö-
ber", „Den Vægelsindede", „Gert
Westphaler", „Jean de France" og
„Jeppe paa Bjærget". Leikararnir
sem ljeku þessa sjónleiki voru: Ne-
soir, Pilloy, Wegner, Schou, Gram,
Hoed, Madam Serke, Madam Montai-
gu og Madam Coffre.
Síðar voru önnur leikrit Holbergs
sýnd og var nú grundvöllur lagður
undir þjóðlega danska leiklist, sem
rúm 200 ár hefur haldið trygð við
siði og venjur og heiðri sínum hátt á
lofti: Svo hátt, að hún hefur verið
fremst á Norðurlöndum vegna þeirra
sjónleika, sem voru skráðir á gullöld
dönsku bókmentanna og sömuleiðis
fyrir tilstilli fjölmargra ágætra leik-
ara.
Nú virðist vera deyfð yfir leiklist-
inni. Dramatiskur skáldskapur virðist
hafa vikið úr sessi fyrir lyriskum
skáldskap. Það er dramatiska skáldið,
sem skapar leikritið og það er hann,
sem fær stærst ítök í hug og hjarta
allrar alþýðu skapar heilbrigðan og
styrkan skilning og dómgreind, sem
þroskar og þróar. Samvinnu skálds
og alþýðu er margra ástæða vegna
lokið, og leiklistin virðist vera orðin
meira til skemtunar en til fræðslu,
eða er fjarri að vera „Ej blot til
Lyst"!
Vonandi stendur hún ekki lengi
yfir þessi deyfð. Nýjar hugsanir og
hugmyndir gætu verið bending í þá
átt.