Morgunn - 01.12.1978, Blaðsíða 28

122
MORGUNN
geislar og aðrir slíkir, virðast fara næstuni viðstöðulaust í
gegnum flest efni, þótl undantekningar séu í sumu tilliti eða
mismunur í ýmsum tilvikum. Má marka þetta nokkuð af
myndum, eins og röntgenmyndum, því svo er þar að sjá sem
efnið verki aðeins eins og skuggi gagnvart þessu ljósi, á sama
hátt eins og ský sem ber milli sólar og mannlegrar sjónar.
Sé nú nánar hugað að fyrirbærum ljóssins og annarra orku-
fyrirbæra, verður ekki komist hjá að hugleiða um leið eðli
hljóðsins. Þar kemur fram, að um er að ræða skynjun hjá
manninum, sem nær yfir nökkuð vítt svið, ef höfð er hlið-
sjón af skynsviði sjónarinnar á ljósinu. Þetta skynsvið hljóðs-
ins er afar merkilegt að því leyti til að hljómbrigðin t. d. inn-
an einnar áttundar i lónstiganum eru eins og litirnir í litrófi
Ijóssins. 1 rauninni eru óendanlega margir litir eða tónar á
milli t. d. hærra og lægra C, eða innan einnar áttundar, þar
sem tónstiginn markar eftir hinni diatónisku skiptingu 12
tóna frá einu C til annars, þ. e. 7 aðaltóna og 5 millitóna,
sem er aðeins val úr óendanlegum fjölda mögulegra tóna.
Ein áttund hljóðsins er samsvörun við eina áttund litrófsins
sem augað sér. Mannseyrað hinsvegar heyrir allt að 8—9
áttundir, þar sem sami tónn eða litur endurtekur sig með
nýjum hlæ í hærra mæli við hverja áttund, eða ef segja
mætti með bjartari og bjartari litblæ eftir því sem ofar dregur
í tónstiganum.
Sé nú aftur horft til ljóssins, þá virðist þar vera um hlið-
stæðu að ræða, þvi þar er um það að ræða að mannsaugað
skynjar að vísu óendanlega marga liti á sviðinu milli hinna
tveggja endimarka litrófsins, þ. e. frá rauðum til blás ljóss.
Aftur á móti er ekki stighækkun margra sams konar lita eða
tóna þar, eins og i tónstiganum. Þar á móti kemur svo það,
að þegar farið er að horfa nákvæmlega á litrófið, t. d. í regn-
boganum, sem allir þekkja, — þá sést það merkilega fyrir-
bæri þar, að svo virðist sem á báðum endum litrófsins sé um
að ræða, að votti fyrir að sami liturinn, sem er á hinum end-
anum sé eins og að byrja aftur að koma i ljós, þ. e. að eftir