Morgunn - 01.12.1978, Blaðsíða 69

BÆKUIi
163
víðari sýn, spakur maður sem hefur lifað langa ævi og kynnsí
persónulega hinum dularfullu öflum, sem oftast eru hulin
þeim, sem standa í þeirri barnalegu trú, að fimm skeikul
skilningarvit veiti sýn um alla heima, og annað sé ekki til.
En það er einmitt með þessari nýju víðsýn, sem nauðsynlegt
er að endurskoða ýmislegt af því, sem i fornum ritum má
finna, en til skamms tima hefur verið flokkað undir hindur-
vitni og kerlingabækur.
Dulheimar íslands er bók, sem ætti að vera hverjum íslend-
ingi hugleikin. Hér skrifar Árni um vættir, tröll, dverga og
anda, sem áður hefur verið getið i ritum íslenzkum. En sá er
hinn mikli munur, að hér er litið á öll þessi undur og fyrir-
bæri í nýju ljósi og frá miklu víðari sjónarhóli en áður.
Frá alda öðli hefur fæðst meðal mannanna fólk, sem hefur
verið gætt fleiri skilningarvitum en þeim fimm sem einkenna
venjulegt fólk. Þessar manneskjur hafa því skynjað það sem
öðrum hefur verið hulið. En þær hafa verið i svo sjaldgæfum
hópi, að þessir furðulegu hæfileikar hafa verið fleirum til böls
en bóta. Eitt fegursta einkenni barnsins er hin óspillta hrein-
skilni. Hrekklaust barnið segir frá þvi sem það sér, en hlýtur
barsmíðar að launum og er kallað hvers konar ónefnum. Það
er kominn tími til þess að hætta slíku og gera sér fulla grein
fyrir því að til er miklu fleira en það sem ófullkomin skiln-
ingarvit venjulegs fólks nema. Skyggn maður hlýtur því að
lesa frásagnir, sem alltaf hafa verið flokkaðar undir kerlinga-
bækur, ofsýnir eða barnaleg ævintýri með allt öðru hugarfari.
Hinn skyggni maður kann að hafa séS það sem hann er að
lesa um. En hans líkar hafa orðið að leyna þekkingu sinni til
þess að fá að vera í friði fyrir aðhlátri og háði. Það er því ekki
að ástæðulausu að Árni Óla vitnar í forspjall Sigurðar Nor-
dals að Þjóðsagnabók sinni. En þar kemst dr. Sigurður svo
að orði:
„Um heimsskoðun hvers tímabils má með sanni segja, að
hún sé ekki nema „stundarsýn“, eins og Stephan G. Stephans-
son kvað að orði um guðina . . . Sú heimsskoðun, sem viður-
kennd er af vísindunum á tilteknu timabili, er framar öllu