Morgunn - 01.12.1980, Blaðsíða 7

SONUR SOÍ.AR
101
fór rnnshendi uni önnur lönd, hefur sem æðstiprestur verið
prestastéttinni lítil fyrirmynd í góðum siðum. Það má segja
að trúarbrögð Egypta hafi spillzt að ofan og niður úr. Þegar
andlegir kostir bregðast hjá þjóðhöfðingjanum, hverfur andi
dyggðar einnig úr musterunum.
En spyrja má, hvort af svo miklu hafi verið að taka í þess-
um fornu trúarbrögðum Egypta. Um það segir hinn stórmerki
bandariski dulspekingur og rithöfundur Manly Palmer Hall,
að guðir hinna ýmsu rikishluta hafi verið tákn mikilvægra
andlegra lifssanninda; að launhelgar Egyptalands hafi haft
að geyma hin dýpstu trúarlegu sannindi, og þær hafi verið
meðal merkustu trúarstofnana heimsins á því tímabili.
Amenhótep IV varð fljótt ljóst, að ríkistrúin hafði ýmsa
galla og leiddi í sumum tilfellum lil spillingar, og gerði hann
þvi fyrst tilraunir til leiðréttinga í þessum efnum með nýrri
túlkun á andlegum staðreyndum lífsins.
Hann hafði sem sé meiri á'huga á heimspeki og trúmálum
en landvinningum og ríkismálefnum öðrum. Hann hafði fyrst
og fremst áhuga á að binda enda á fjölgyðisdýrkun Egypta,
sem var leifar frá fornri tíð, þegar ríkið skiptist í fjölda smá-
ríkja, sem hvert fyrir sig hafði sérstakt verndargoð, er venju-
lega var dýrkað í einhvers konar dýrslíki. En Egyptar byrjuðu
liltölulega snemma einnig að dýrka sólina sem guð, og smátt
og smátt tóku þeir líka að dýrka hin ýmsu smágoð sín, sem
sólargoð í likingu við sólguðinn Ra. Rökrétt þróun hefði átt
að verða sú, að smágoðin rynnu saman i einn guð. En þar
var þrándur i götu, þ. e. prestastéttin. Hver guð hafði sín
musteri og sinn prestahóp, sem átti mikilvægra stjórnmála-
legra og ljárhagslegra hagsmuna að gæta í því sambandi. I>ví
stærri sem flokkur prestanna var, þeim mun sterkari var
mótstaðan gegn öllu því, sem gæti svipt þá sérréttindum
sínum.
Voldugasta prestaveldið var í Þebu. Þegar borg þessi varð
aðsetur faraós, varð verndarguð hennar Amon, um leið æðst-
ur egypzkra guða. Honum var ekki einungis jafnað við sól-
guðinn, en rann að lokum saman við hann í eitt goð, Amon-