Morgunn - 01.12.1980, Blaðsíða 9

SONUR SÓOAR
103
og veru þessi trúarbrögö sín. Hér í skugga hinna miklu must-
era sá kenningin um hinn sanna Aton, alföður, fyrst dagsins
ljós. Býr kenning hans yfir slíkri dýpt i hugsun, að merkir
fræðimenn hafa jafnvel talið Ekn-Aton fyrsta upplýsta mann-
inn, sem sögur fara af.
f riti sínu Saga lrúarbragÖanna segir sagnfræðingurinn
Charles F. Potter um þennan merkilega mann m. a. þetta:
„Hann (Ekn-Aton) var fyrsti friðarsinninn, fyrsti raunsæis-
maðurinn, fyrsti eingyðistrúarmaðurinn, fyrsti lýðræðissinn-
inn, fyrsti uppreisnarmaðurinn i trúmálum, fyrsti mann-
vinurinn, fyrsti alþjóðasinninn, og fyrsti maðurinn, er sögur
fara af, sem verður til þess að stofna trúarbrögð. Hann var
fæddur á röngum tima; mörg þúsund árum of snemma.“
Ekn-Aton aflaði hinni nýju trú sinni fljótt lærisveina. 1
gröfum í E1 Amarna hafa fundizt margar áletranii-, sem
skýra frá því, hvernig konungurinn ræddi við vini sína um
trúmál. I vali þeirra, sem leyfðist að umgangast hann, var
þessi mikli byltingarmaður sérlega frjálslyndur. Hann kærði
sig kollóttan um erfðavenjur aðalsins og valdi marga vini
sína úr lægri stéttunum. Um Ekn-Aton var sagt: „Hann
gjörði hina lágu að höfðingjum.“ Það sem skipti hann aðal-
máli var það, að þeir hefðu áhuga á „Kenningunni“, eins og
sólartrúarbrögðin voru kölluð í áletrununum í E1 Amarna.
En þessi konunglegi siðbótarmaður í trúarbrögðum lét sér
það ekki nægja. Hann leysti einnig listina úr þeim viðjum
sem ævafornar hefðir og eldgamlir siðir höfðu hlekkt hana
í öldum saman.
Hin egypzka list hafði alla tíð í óbreytileik sínum borið
vott um upphaf sitt. Hún var nefnilega allt frá upphafi
grafar- og musteralist. Af því stafa hin fastmótuðu og há-
tíðlegu einkenni hennar. Tilgangur listarinnar var fyrst og
fremst sá að skreyta hinzta hvíldarstað hinna látnu með
myndum, sem höfðu þann tilgang að skapa kringum hann
nýjan heim. Egypzka höggmyndalistin átti því upphaflega
ekki rætur sinar að rekja til listrænnar sköpunargleði, heldur
hafði hún sérstöku trúarlegu hlutverki að gegna.